Morgunblaðið - 23.11.1993, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. NÓVEMBER 1993
35
<
<
<
<
<
<
(
<
<
(
(
i
(
(
(
Grími tvíburabróður sínum, næstelst
sjö systkina, sem öll komust til
manns. Ásta ólst upp á heimili for-
eldra sinna í Kirkjubæ, en fluttist
ung til Reykjavíkur, þar sem segja
má að hún hafi haft fast aðsetur
síðan. Á þessum árum eignaðist
Ásta dóttur, Jónínu Guðrúnu, sn
hún lést barn _að aldri. Fyrri manni
sínum, Herði Ólafssyni, giftist Ásta
síðan árið 1948 og með honum eign-
aðist hún börnin sín fjögur, sem
komust á legg og öll lifa móður sína,
en eitt barn misstu þau hjónin
skömmu eftir fæðingu. Börn þeirra
Ástu og Harðar eru Stefanía, fædd
1948, gift Ásgeiri Sigurgestssyni,
Óii, fæddur 1949, kvæntur Ingunni
Helgadóttur, Guðrún María, fædd
1950, gift Bjarne I. Jensen, og Sól-
veig, fædd 1955, en hennar maður
er Heimir Guðmundsson. Barna-
börnin eru nú orðin 12 og
langömmubörnin tvö. Hörð missti
Ásta árið 1963 eftir erfið veikindi.
Árið 1967 gekk hún að eiga seinni
mann sinn Guðna Sigurðsson, en
hann missti hún einnig úr veikind-
um, eftir fárra ára hjúskap.
Það má með sanni segja að Ásta
lagði gjörva hönd á margt um dag-
ana og skal hér fátt eitt nefnt. Á
sínum yngri árum fór hún í vist hér
í Reykjavík eins og tíðkaðist í þá
daga. Hún nam tvo vetur við hús-
mæðraskólann á Staðarfelli í Dölum
og kenndi einn vetur við skólann á
Löngumýri. Eftir að hún var gift
og börnin tekin að fæðast lét hún
sig svo ekki muna um að bregða
sér á síld til þess að draga björg í
bú. Seinna, eða upp úr 1960, gerð-
ist hún annar eignaraðili KaU'i-
vagnsins á „Grandanum“. Þaðan
muna eflaust margir eftir henni en
þar stóð hún við skenkinn, reyndar
með hiéum, í yfir tuttugu ár. Með
Guðna seinni manni sinum dvaldist
hún langdvölum á Indlandi við störf
á vegum Sameinuðu þjóðana. Eftir
að hún var orðin ekkja í annað sinn
og komin yfir fimmtugt, á þann
aldur sem sumir aðrir byrja að
hægja á sér, lét hún sig ekki muna
um að leggjast í siglingar um heims-
höfin sjö og starfaði þá sem kokkur
á millilandaskipum. Lét hún ekki
af þeim starfa fyrr en seint á síð-
asta áratug. Þess á milli brá hún
sér í ferðalög til hinna ýmsu heims-
horna og dvaldist m.a. langdvölum
á Spáni. Síðustu árin bjó Ásta hins
vegar við vaxandi heilsuleysi. Spít-
alavistirnar urðu lengri og örari og
þrótturinn hvarf smám saman. Naut
hún æ meira bama sinna og afkom-
enda. Andiát hennar kom því þeim
sem til þekktu ekki á óvart.
Örstutt æviágrip eins og þetta
segir minnst um það viðburðaríka
líf sem hún frænka mín lifði. Líf sem
á köflum reyndist bæði miskunnar-
laust og óvægið en á öðrum tíma
gefandi og fullt af hamingju. Það
ergir mig að henni genginni, að hún
skyidi ekki iáta okkur eftir á biaði,
færa í letur, þó að ekki væri nema
brot af því viðburðaríka lífi sem hún
lifði. Eg færði það raunar í tal við
hana, en hún tók því fjarri og taldi
frænda sinn líklega hálfgalinn að
vera að minnast á slíkt. Líklega
hefur hin meðfædda hógværð henn-
ar komið í veg fyrir að hún tæki
slíkt nokkurn tímann í mál. Það er
þó nánast broslegt að á sama árs-
tíma og Ásta kveður er að byija að
hellast yfir landsmenn árlegur
skammtur viðtals- og endurminn-
ingabóka fólks, sem fæst hefur
nokkru öðru að miðla samferða-
mönnunum en upphöfnum frásögn-
um_ af rósatínslu úr eigin garði.
Á tímamótum eins og þessum
þyrlast upp persónulegar minningar
og ótal stundir liðinna daga vitja
manns. Morgunn í eldhúsinu á
Skeggjagötu þar sem Ásta situr
berfætt, með kaffi í glasi, reykir
sínar Gauloises og heimilisfólkið
sest að henni, því að skemmtilegri
gestur birtist þar ekki. Indlandsárin
þegar hún breyttist í hálfgerða æv-
intýrakonu, ættaða úr Þúsund og
einni nótt, sem þrátt fyrir annríki
gaf sér tíma til að senda smávöxnum
aðdáendum sínum norður í Dumbs-
hafi kveðjur í póstkorti. Sumarið
fyrir meira en fimmtán árum þegar
drengstauli, nýorðinn sextán ára,
lagði það á sig á svo til hveijum
morgni, að vakna hálftíma fyrr en
þurfti til að hjóla vestur í Kaffi-
vagn, þar sem frænka hans hafði
alltaf tíma til að gauka að honum
brauði og kakóbolla þrátt fyrir að
á sama tíma þyrfti hún ein að upp-
varta og rífa svolítinn kjaft við heilu
áhafnirnar, sem heimtuðu sitt morg-
unkaffi og engar refjar. Eða þá sá
vals sem hún steig í eldhúsinu um
borð í Berglindi, sveiflandi pottum,
svo stórum að manni fannst hún
hljóta að komast ofaní þá sjálf. Að
leiðarlokum: Síðdegisblund á Rey-
kjalundi í skammdeginu fyrir tæpu
ári þar sem við töluðum út í eitt,
um allt milli himins og jarðar, ást-
ina, eilífðarmálin og þennan eina
sanna tón, vitandi það bæði að tíma-
glas hennar var að renna út.
Það voru þeir dagar! Og svo hef-
ur hún allt í einu kvatt og er farin
þessi makalausa kona sem hafði á
sér fleiri hliðar en raunar var hægt
að átta sig á. Harðjaxlinn sem lét
engan vaða yfir sig hvort sem voru
uppivöðslusamir fylliraftar vestur í
Kaffivagni eða aðrir sem töldu sig
eiga „svolítið" meira undir sér, en
á hinn bóginn frænkan sem átti til
svo óendanlega mikið af hlýju og
elskusemi. Heimsborgarinn sem
komið hafði til fleiri og fjarlægari
staða en okkur flestum auðnast á
ævinni allri, en um leið alþýðukonan
sem talaði það mál sem fólk í þessu
landi hefur talað í þúsund ár. Lista-
kokkurinn sem leiddi mig, og
ábyggilega fleiri, í sannleikann um
lystisemdir austurlenskrar kokka-
mennsku en dásamaði í hinu orðinu
slátur, síld og súran hval. Heims-
homaflakkarinn sem gat bölvað
þessu guðsvolaða landi líkt og Jón
Hreggviðsson forðum en var þó svo
gegnheill Islendingur. Eftir sitjum
við í sárum, auðvitað fyrst og fremst
afkomendur hennar, en líka við hin
sem nutum þeirra forréttinda að
eiga vináttu hennar. Sú sorg og
eftirsjá er þó, ef betur er að gáð,
eigingjörn, því að hvernig var hægt
að hugsa sér til langframa líf ann-
ars eins vinnuþjarks, „kjarnorku-
konu“ eins og við sögðum stundum
á Skeggjagötu, í heilsuleysi með
hendur í skauti. Seinna mun líka
sá sársauki sem í dag yfirgnæfir
annað víkja fyrir hlýjunni yfir öllum
þeim góðu og skemmtilegu endur-
minningum sem hún skildi eftir.
Að leiðarlokum votta ég börnum,
tengdabörnum og öðrum niðjum
Ástu Thorarensen samúð mína og
fjölskyldunnar allrar af Skeggja-
götu.
Frænku minni óska ég góðrar
ferðar til lands hins eilífa ljóss,
„sunnan við sól og austan við
mána“, þeirrar tilveru sem hún sjálf
var svo sannfærð um að biði sín að
lokinni vist þessa heims. Ég efa
ekki að hún hefur átt góða heim-
komu.
Karl Axelsson.
Góð vinkona er gengin. Götuna
sem bíður okkar allra. Asta Thorar-
ensen fæddist á Kirkjubæ á Rang-
árvöllum 14. janúar 1924. Foreldrar
hennar voru hjónin Steinunn og
Bogi Thorarensen, bóndi á
Kirkjubæ.
Leiðir okkar Ástu lágu fyrst sam-
an þegar við hófum nám í Hús-
mæðraskólanum á Staðarfelli haust-
ið 1941. Þar var stofnað til vináttu-
banda sem ekki hafa rofnað síðan.
Ásta Thorarensen var stórbrotinn
persónuíeiki, sem hafði sínar skoð-
anir á mönnum og málefnum og lét
engan breyta þeim. Lífsskoðanir
okkar fóru reyndar sjaldan saman.
En það truflaði aldrei vináttutengsl
okkar, þótt við reyndum að ala hvor
aðra upp fram á sjötugsaldurinn!
Slíkt var trygglyndi hennar.
Hún Ásta var hámenntuð kona,
þótt ekki nyti hún langrar skóla-
göngu. Hún átti stórt og vandað
bókasafn, sem hún hafði lesið
spjaldanna á milli. En það fullnægði
hvergi nærri lestrarþörf hennar því
að hún var hinn mesti lestrarhestur
og minni hafði hún svo gott að með
ólíkindum var. Mannkynssaga og
landafræði var henni einkar hug-
leikin, og frásagnargáfu hafði hún
svo góða, að hún gat hrifið okkar
heimaalningana með sér um heim-
inn þveran og endilangan. Einnig
var hún mikill unnandi góðrar tón-
listar og var sannkallaður fagurkeri
á því siði.
En líf Ástu Thorarensen var ekki
alltaf dans á rósum. Hún var tví-
gift. Fyrri maður hennar var Hörður
Olason smiður. Þau eignuðust ijögur
börn. Þau eru Stefanía, Óli, Guðrún
María og Sólveig. Hörður lést eftir
langvarandi heilsuleysi árið 1963.
Stóð Ásta þá ein uppi með börnin
á aldrinum 7-15 ára. Fyrir hjóna-
band eignaðist Ásta dóttur, sem hún
missti kornunga.
Árið 1959 hóf Ásta störf í Kaffi-
vagninum á Grandagarði hjá Guð-
rúnu Ingólfsdóttur sem þá var starf-
ræktur við hin frumstæðustu skil-
yrði. Nokkru síðar gekk hún inn í
reksturinn. Fyrsti Kaffivagninn var
yfirbygging af gömlum bíl. Þar rúm-
aðist aðeins afgreiðsluborðið og einn
bekkur eftir endilöngum skúrnum.
Þessi þjónusta varð fljótt vinsæl
meðal sjómanna, leigubílstjóra^ og
árrisulla verkamanna, því hún Ásta
vílaði ekki fyrir sér að fara á fætur
um miðjar nætur til þess að eiga
kaffi og meðlæti í morgunsárið.
Eitt lítið dæmi (af mörgum) verð
ég að nefna um kjark og áræði
Ástu. Nótt eina, þegar hún kom til
vinnu sinnar, sá hún að brotist hafði
verið inn í Kaffivagninn. Þá lét hún
sig ekki muna um það að sofa næstu
nætur á eina bekknum sem fyrir-
tækið átti — til þess að geta tekið
mannlega á móti, ef á þyrfti að
halda.
Seinna færðu þær stöllur svo út
kvíarnar og byggðu Kaffivagninn í
þeirri mynd sem hann er nú.
Ásta naut vinsælda og hjálpsemi
samferðamanna, hvar sem hún fór.
Á þessum árum stóð heimili hennar
í næsta nágrenni við Kaffivagninn.
Þá var það einn fastagesturinn, sem
tók að sér að vekja börnin hennar
í vinnu eða skóla, en Ásta varð
snemma að kenna börnum sínum
að bjarga sér og bera ábyrgð á eig-
in lífí.
í æðum ólgaði sjómannsblóð,
þrátt fyrir það að hún var fædd og
uppalin langt inni í landi eins og
áður er sagt.
í Kaffivagninum kynntist hún
seinni manni sínum, Guðna Sigurðs-
syni skipstjóra. Með honum fór hún
í fyrstu utanlandsferðina árið 1967
og þá alla leið til Indlands. Þar
bjuggu þau í þijú ár, en Guðni vann
fyrir Matvælastofnun Sameinuðu
þjóðanna við að kenna Indverjum
fiskveiðar. Eftir að Indlandsdvölinni
lauk, veiktist Guðni og dó eftir
skamma sjúkdómslegu. Og aftur var
Ásta orðin ekkja. Eftir lát Guðna
fór hún aftur á sinn gamla vinnu-
stað, Kaffívagninn.
En útþráin yfirgaf hana ekki.
Árið 1976 þegar Ásta var komin á
sextugsaldurinn kom svo tækifærið,
þegar henni bauðst starf sem kokk-
ur á skipinu Berglindi, sem sigldi
til Suðurhafseyja. Þar vann hún í
þijú ár. Ásta heillaðist af vingjarn-
legu viðmóti þessara suðrænu þjóða
og eignaðist þar góða vini. Éftir
þetta réðst hún til starfa hjá Nes-
skipum og sigldi þá meðal annars
eina ferð kringum hnöttinn.
Húsmæðranámið varð henni
notadijúgt þar sem matreiðsla varð
aðalstarf hennar ýmist- á sjó eða
landi.
Nefna má sem dæmi um það
hvert álit Ingibjörg Jóhannsdóttir
skólastjóri hafði á nemanda sínum
Ástu Thorarensen, að eftir tveggja
vetra nám í matreiðslu á Staðar-
felli, réð hún hana sem matreiðslu-
kennara að nýlega stofnuðum skóla
sínum á Löngumýri í Skagafirði.
Með þeim tókst náin vinátta sem
Ingibjörg þakkar nú af heilum hug.
Ásta átti heimili á Laugarnesvegi
118 þar sem hún naut nálægðarinn-
ar við hafið mörg síðustu árin.
Löngu og ströngu veikindastríði
er lokið. Við samgleðjumst henni
að hafa nú fengið lausn frá fjötrum
sjúkdómsins.
Ástvinum hennar sendum við
innilegar samúðarkveðjur og trúum
við að hún haldi áfram að vaka yfir
velferð þeirra.
Við vinkonur hennar þökkum
tryggð hennar í meira en 50 ár og
biðjum henni blessunar á nýrri lífs-
braut hennar.
Guðrún Bergþórsdóttir og
Aðalheiður Stefánsdóttir.
Fleiri minningagreiníir um
Astu Thorarensen bíða birt-
ingar og munu birtast í blað-
inu næstu daga.
Guðmiindur Markús-
son trúboði - Minning
Fæddur 17. júlí 1907
Dáinn 15. nóvember 1993
Að löngu dagsverki loknu er
Guðmundur Markússon genginn
inn til fagnaðar herra síns. Guð-
mundur var einn fárra, ef ekki sá
eini, sem skráður var í síma-
skránni með starfsheitið trúboði.
Hann stóð fyllilega undir þeim titli
og var um árabil erindreki Drott-
ins vítt um land.
Guðmundur fæddist í Hákoti í
Þykkvabæ, gömlum burstabæ með
hlóðaeldhúsi. Foreldrar hans,
Markús Sveinsson og Katrín Guð-
mundsdóttir, fluttu 1923 með fjöl-
skyldu sína í Dísukot í Þykkvabæ
og kenndi Guðmundur sig gjarnan
við þann bæ. Fjölskyldan var stór,
þeim Markúsi og Katrínu fæddust
15 börn og komust 13 til fullorð-
insára. Tveimur árum eftir að fjöl-
skyldan futti í Dísukot hleypti
Guðmundur heimdraganum og fór
til Vestmannaeyja. Þar lærði hann
vélfræði og var lengi sjómaður í
Eyjum og víðar, oftast vélstjóri
eða háseti. Árið 1956 kvæntist
Guðmundur eftirlifandi konu sinni,
Auði Kristinsdóttur, og eignuðust
þau Benjamín trésmið sem býr í
Keflavík. Fyrir átti Guðmundur
soninn Gunnar, sem er verslunar-
maður á Selfossi.
Ungur peyi suður í Vestmanna-
eyjum kynntist ég Guðmundi fyrst
er hann flutti þangað með Áuði
sinni og syninum Benjamín, sem
þá var í bernsku. Þau bjuggu í
Betel, kirkju hvítasunnusafnaðar-
ins, og þar sté Guðmundur oft í
stólinn. Á unglingasamkomum
söng hann við raust og spilaði
undir á strengjahljóðfæri, sem
kallað var sítar. Guðmundur var
söngvinn og hafði yndi af tónlist
eins og hann á kyn til. í minning-
unni er eins og stundum hafí
teygst úr ræðunum, enda var
manninum ljúft að ljúka upp ritn-
ingunum. Þótt mörg ár séu liðin
man ég enn hve mjög Guðmundur
innrætti okkur guðsótta og grand-
varleik.
Fáum hef ég kynnst sem svo
bókstaflega lifðu í anda fagnaðar-
boðskapar Jesú Krists sem Guð-
mundur. Það var líkt og hann hefði
tekið ákvörðun um að hlýða ná-
kvæmlega boði Páls postula: „Ver-
ið ávallt glaðir í Drottni. Ég segi
aftur: Verið glaðir.“ (Fil. 4.4.)
Guðmundur var sannarlega glað-
lyndur og sífellt með uppörvunar-
orð á vörum. Við sátum saman í
stjórn Fíladelfíusafnaðarins um
átta ára skeið. Guðmundur var
aldursforseti í hópnum og ég í
hópi þeirra yngstu. Ég held að
ekki sé á neinn hallað þótt ég full-
yrði að oft og tíðum hafi Guð-
mundur verið yngstur í anda í
r ' ' ~—
GÆÐAHÍSAR Á GC®U VERÐI
J' Ifl
-1" ClJp
s iS S **
Stórhöfða 17, við Gullinbrú,
sími 67 48 44
ERFIDRYKKJUR
Verð frá kr. 850-
P E R L A N sími 620200
þessum hópi. Þegar stór áform
voru til umræðu færðist hann allur
í aukana, það komu kippir í axlirn-
ar og brosið breikkaði eftir því sem
ráðagerðirnar voru stórkostlegri.
Hann þráði veg starfsins sem
mestan og var ævinlega hvetjandi
en ekki úrtölumaður. Meðan kraft-
ar entust var Guðmundur skóaður
fúsleika til að boða fagnaðarboð-
skap friðarins. Hann lagði hönd á
plóginn án þess að líta um öxl.
Það er dýrmætt að fá að kynn-
ast mönnum sem eru jafn ein-
dregnir og falslausir í sinni trú og
Guðmundur var. Blessuð sé minn-
ing hans.
Guðni Einarsson.
Erfidrykkjur
GlæsUeg kaffi-
hlaðborö íállegir
salir og mjög
góð þjónusta.
Upplýsingar
ísíma22322
FLUGLEIDIR
IÍTEL LIFTLEIIIK