Morgunblaðið - 01.12.1993, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. DESEMBER 1993
k
Nýjar aðferðir slá í gegn
Abending til athafnamanna
eftír Sigurð R.
Þórðarson
Rúmlega tuttugu ára gamall
samningur varnarmálaskrifstofu ut-
anríkisráðuneytisins og varnarliðsins
um viðskilnað þeirra síðarnefndu við
radarstöðina á Heiðarfjalli er talinn
geta valdið byltingu í íslensku við-
skiptalífi. Fyrir hreina tilviljun hafa
nýlega fundist innan vébanda hinnar
íslensku stjómsýslu alveg nýjar og
áður óþekktar viðskiptaaðferðir.
Samkvæmt þeim geta fyrirtæki og
einstaklingar sem hug hafa á þátt-
töku í áhættusömum viðskiptum,
væntanlega á sama hátt með notkun
hinnar svokölluðu „varnar-liðs-mála-
skrifstofuaðferðar", auðveldlega
skotið sér undan leiðinlegri og kostn-
aðarsamri ábyrgð, með gerð einfalds
samnings. Það vir^ist með öðrum
orðum vera hægt að komast „lög-
lega“ yfir fasteignir, fyrirtæki eða
önnur verðmæti eða valda ómældum
spjöllum á eignum annarra án þess
að hafa nokkrar áhyggjur af afborg-
unum eða skaðabótum.
Flest snjallræði eru svo einföld að
menn verða steinhissa á að ekki skuli
allir hafa kunnað þau fyrir löngu.
Svo er um þetta. Nýja aðferðin bygg-
ist á eftirfarandi: Athafnamaðurinn
festir til dæmis kaup á fasteign og
gerir við seljanda þá samninga sem
því fylgja. Samtímis gerir kaupand-
inn leynilegt samkomulag við ein-
hvem þriðja aðila, eignalítinn eða
gjaldþrota vanskilamann, um að
hann taki á sig ábyrgð á viðskiptun-
um við seljandann. Þriðji maðurinn
verður þar með ábyrgur fyrir afborg-
unum og öðrum skyldum, þó aug-
ljóst sé að hann hvorki getur né
ætlar sér að standa við þær.
Marga af fremstu fjármálamönn-
um þjóðarinnar hefur rekið í roga-
stans, þegar þeim hafa verið kynntir
þessir nýju viðskiptamöguleikar.
Ýmsir þeirra hafa kveðið uppúr með
það, að hér sé verið að opna algjör-
lega nýjar víddir í viðskiptalífinu.
Sumir hafa jafnvel gert því skóna,
að íslenska ríkið geti beitt aðferðinni
til að semja þjóðina út úr erlendum
skuldum, með því til dæmis að semja
við Færeyinga um yfirtöku erlendra
skulda þjóðarbúsins.
Hafí menn látið í ljósi efasemdir
um lögmæti þessarar tegundar við-
skiptahátta hafa þeir verið fljótir að
skipta um skoðun þegar þeim hefur
verið sýnt fram á að varnarmála-
skrifstófa utanríkisráðuneytisins og
vamarliðið hafa um árabil beitt hlið-
stæðum samningum í viðskiptum sín-
um gagnvart þriðja aðila.
Dæmi um samning af þessari gerð
er svokallað „Memorandum of Und-
erstanding" sem fyrrgreindir aðilar
hafa beitt gegn kröfum landeigenda
á Heiðarfjalli um hreinsun á og bæt-
ur fyrir geymslu á þúsundum tonna
af herstöðvarúrgangi á fjallinu í
meira en tvo áratugi. Með þessum
óvenjulega samningi fría þeir sig allri
ábyrgð eða eins og segir í 1. grein
samningsins:
„Varnarliðið afhendir hér með rík-
isstjórn íslands svæði H-2 SITE
Langenes og ríkisstjórn Islands af-
salar sér hér með fyrir sína hönd og
allra íslenskra ríkisborgara öllum
kröfum gegn Bandaríkjum Norður-
Ameríku eða embættismönnum
þeirra eða fulltrúum, öllum kröfum
sem kunna að stafa af komu þeirra
til eða notum þeirra af þessu land-
svæði osf.“ (sjá meðf. ljósrit).
Ef sömu aðferðum væri beitt í
viðskiptum einstaklinga og fyrir-
tækja, eins og varnarmálaskrifstofa
utanríkisráðuneytisins og varnarliðið
beita gegn fyrrgreindum landeigend-
um, gæti eftirfarandi söguþráður
orðið til í raunveruleikanum.
Sigurður R. Þórðarson
Þátttakendur: Sérajón: Kaup-
sýslumaður. Jón: Seljandi fasteignar.
Guðjón: Eignalaus einstaklingur,
helst gjaldþrota.
Sérajón og Jón gera samning um
kaup/sölu tiltekinnar fasteignar og
um greiðslufyrirkomulag. Þegar
samningurinn hefur verið undirrit-
aður og Sérajón hefur tekið við hús-
eigninni gera þeir Sérajón og Guðjón
leynilegt samkomulag um það, að
Guðjón yfirtaki allar skuldbindingar
Sérajóns gagnvart Jóni. Auðvitað
veit Jón ekkert um þessa tilhögun,
enda er ljóst að hann hefði aldrei
samþykkt hana. Jón vaknar svo upp
við þann vonda draum, að hann hef-
ur afhent eign sína Sérajóni, sem
vísar á Guðjón sem hafi nú ábyrgst á
greiðslur til Jóns, en Guðjón er eins
og áður sagði eigna- og peningalaus.
Jón verður að bíta í það súra epli, j
að hann hefur lævíslega verið blekkt- *
ur og bótalaust tapað aleigunni.
Einstaka íhaldssamir lögfræðing-
ar hafa efast um lagalegt gildi sam-
inga af þessu tagi. Virtur lagapró-
fessor efaðist til dæmis um það, í
viðtali sem birtist í Þjóðviljanum 8.
mái 1990, að þetta væri iöglegur
gjörningur. Reyndar eru miklu fleiri
sem efast um að Þjóðviljinn hafi
haft þetta rétt eftir prófessornum.
Jón Oddsson hæstaréttarlögmaður
hefur einnig lýst þeirri skoðun sinni
opinberlega, að þessi samingur falli
undir skilgreiningu svokallaðrar
„skuldbreytingar", sem sé ólögleg
samkvæmt íslenskum lögum.
Landeigendur Heiðarfjalls, sem |
telja sig hafa orðið illilega fyrir barð-
inu á téðu samkomulagi milli varnar-
málaskrifstofu og varnarliðs, leituðú
álits umboðsmanns Alþingis á lög-
mæti samningsins. Umboðsmaðurinn
fann það út eftir þrjá mánuði að a
hann gæti ekki svarað spumingunni, "
vegna þess að stjómsýslugjömingur-
inn væri eldri en eins árs. Landeig-
Ert þú að byggja,
laga eða breyta?
SPARAÐUÍ
Einelti o g atvinnurógur
1614141
^LINAN
Með einu símtali
fazrðu hlutlausar
ókeypis
upplýsingar um
BYCGJNÚAVÖRU5ALA
OCVIMCTAKA.
eftír Friðjón
Guðmundsson
„Sú kemur tíð að sárin foldar gróa,
sveitimar fyllast akrar hylja móa.
Brauð veitir sonum móðurmoldin fijóa,
menningin vex í lundum nýrra skóga.“
Skyldi ekki þessi framtíðarhug-
sýn stórskáldsins og stjórnmála-
leiðtogans Hannesar Hafstein
seint rætast í öllum greinum —
ef svo heldur fram sem horfír með
einelti og atvinnuróg gegn ís-
lenskri bændastétt og stjórnvalds-
aðgerðum sem kratar og ýmsir
hagfræðingar standa sameigin-
lega að? í þeim tilgangi að ófrægja
bændur og bijóta stéttina niður.
Og þar með landsbyggðina og at-
vinnulíf til sjávar og sveita.
Óheillaöflin
Þessi óheillaöfl með Jón Baldvin
og hans trúarflokk í broddi fylk-
ingar eru síður en svo af baki
dottin, enda njóta þessu óbrigðuls
stuðnings mikils hluta fjölmiðla-
fólks, neytendasamtaka og ýmissa
sölumanna að ógleymdri Hag-
fræðistofnun Háskóla íslands.
Aðeins eitt lítið dæmi — af ótal
mörgum — um bullandi hlut-
drægni í fjölmiðlum: Mér ofbauð
meira en nokkru sinni fyrr mál-
flutningur Bjarna nokkurs Sig-
tryggssonar í svokölluðum „heims-
byggðarpistli“ að morgni 17. sept-
ember sl. Þar hélt hann því blá-
kalt fram að leiðtogar bænda
væru að fremja atvinnuróg gegn
dönskum bændum með því að
„Kratar vilja afnema
allan opinberan stuðn-
ing við landbúnaðinn,
gefa innflutning á bú-
vörum frjálsan og
fækka bændum stór-
lega, jafnvel um 1.700.“
koma í veg fyrir innflutning á
margumræddri búvörutegund frá
Danmörku, sem nóg var til af
hérlendis. Og að þeir ættu yfir
höfði sér málsókn og sektir upp á
tugi milljóna króna af hálfu EB
vegna brota á umsömdu „við-
skiptafrelsi“. Auk þess fullyrti
iar
Komdu eða hringdu og
kynntu þér jóladagskrána!
Friðjón Guðmundsson.
maðurinn að þarna væru litlir
hagsmunir í húfi fyrir íslenskan
landbúnað, en miklir fyrir danskan
landbúnað.
Þvílík lögmenning, þvílíkt skiln-
ingsleysi á gildi íslensks land-
búnaðar. Það er hörmulegt til þess
að vita að menn með svona hugs-
unarhátt og framkomu skuli vera
látnir leika lausum hala í Ríkisút-
varpinu, sem að þessu hefur þó
kennt sig við óhlutdrægni.
Opinber stuðningur við
landbúnað
Kratar vilja afnema allan opin- (
beran stuðning við landbúnaðinn,
gefa innflutning á búvörum fijáls-
an og fækka bændum stórlega,
jafnvel um 1.700. Sú ráðstöfun á
að bjarga þjóðríkinu frá hruni. En
það rambar nú sem kunnugt er á
barmi gjaldþrots. Kratar skírskota
til nýlegrar skýrslu Hagfræði-
stofnunar Háskóla íslands, sem á
að sýna hversu himinháar fjár-
hæðir — allt að 16 til 17 milljarð-
ar — séu greiddar af ríkinu árlega
með landbúnaðinum. Auðvitað fer
víðs fj'arri að rök og útreikningar
Hagfræðistofnunar standist. Þeim
hefur verið hnekkt að fyrirsvars-
mönnum bænda. Þau eru að stór-
um hluta blekkingar og lýðskrum.
3M
Nylon límband