Morgunblaðið - 24.06.1994, Blaðsíða 4

4 C FÖSTUDAGUR 24. JÚNÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
_____________________DAGLEGT LIF
Hvað þarf til svo fatlaðir
geti stundað nám í heimaskóla?
Á hveiju ári óska foreldrar eftir skólavist í almennum bekkjardeildum fyrir
fötluð börn sín. Lög um grunnskóla og reglugerð um sérkennslu má túlka
á þann veg að forráðamenn hafi rétt til að fara fram á að fötluðu barni séu
búnar námsaðstæður í heimaskóla. Fram til þessa hefur verið mjög óljóst
hvernig standa skuli að útfærslu þessarar stefnu og með hvaða hætti hún
skuli íjármögnuð.
Styrkur úr minningarsjóði Heiðar Baldursdóttur
var nýlega veittur í fyrsta sinn. Hér eru það dætur
Heiðar, þær Brynhildur og Þórey Mjallhvít sem eru
að veita samstarfshópnum styrk og það er Eyrún
Gísladóttir sem tekur við honum fyrir hönd hópsins.
Styrkur úr
minningarsjóði Heiðar
Baldursdóttur
H,eiður Baldursdóttir var
virtur barnabókahöfundur
og sérkennari í Safamýrar-
skóla sem lést í maí 1993,
34 ára gömul. Heiður hafði
löngun til að rannsaka
blöndun fatlaðra og óíatl-
aðra og miðla síðan til yfir-
valda skóla og kennara.
Aðstandendur hennar tóku
frumkvæði að því að stofna
minningarsjóð sem hefði
að markmiði að styðja
rannsóknir á sviði sér-
kennslu, blöndunar fatl-
aðra og ófatlaðra og boð-
skipta. Að sögn Þóru Krist-
insdóttur, formanns stjóm-
ar sjóðsins, hefur nú í
fyrsta skipti verið veittur
styrkur úr sjóðnum,
150.000 krónur.
Styrkinn hlaut sam-
starfshópur sem ætlar með
eins árs þróunarverkefni að leita
svara við því hvað þurfí til að fatlað-
ir nemendur geti stundað nám í al-
mennum bekk í heimaskóla.
„Heiði fannst að almenna kerfið
þyrfti að aðlaga sig að einstaklingum
með sérkennsluþarfir," segir Þóra.
Þekking og reynsla flytjist á
milli skólastiga
Tekið verður mið af sex ára pilti
sem er þroskaheftur (með downs
syndrome) og hefur nám í almennum
grunnskóla í haust. Hann hefur ver-
ið í leikskóla fram til þessa en þar
hefur allt sérdeildarfyrirkomulag
verið lagt niður.
Verkefnið er þegar hafið. Eyrún
Gísladóttir sérkennslufulltrúi á
Fræðsluskrifstofu Reykjavíkur segir
að samstarfshópurinn hafi í samráði
við foreldra undirbúið skólagöngu
drengsins og lögð hefur verið áhersla
á markvisst samstarf leikskóla og
grunnskóla við upphaf skólagöng-
unnar. Samstarfið felst m.a. í miðlun
upplýsinga, ráðgjöf og eftirfylgd
þannig að þekking og reynsla flytjist
á milli skólastiga og unnt
verði að miða námsmarkm-
ið og aðstæður við getu og
þarfir barnsins.
Eyrún segir að í verkefn-
inu leitist samstarfshópur-
inn við að finna út hvernig
sérfræðingar sérskóla geti
stutt við starfsmenn al-
menna grunnskólans sem
kenna fötluðum nemendum
og hvaða viðmiðanir þurfi
að setja varðandi kennslu-
magn, stuðning og aðstæð-
ur ef nám í heimaskóla á
að vera raunhæfur kostur.
Hvernig á að standa að
blöndun?
Ráðgert er að starfs-
menn grunnskólans og
bekkjarfélagar fái tilsögn í
að nota tákn með tali en
drengurinn nýtir sér þá leið
til boðskipta. Þá verða
kennarar aðstoðaðir við að
beita kennsluaðferðum sem
gera fötluðum nemendum
kleift að taka virkari þátt í skóla-
starfinu en ella. Með þessu er stefnt
að námslegri og félagslegri hlutdeild
í bekkjar-, og skólasamfélagi.
Eyrún bendir á að mikið hafi
verið talað um blöndun fatlaðra og
ófatlaðra í bekkjum en það þurfi í
ríkara mæli að prófa sig áfram með
vinnubrögð og athuga skipulega og
meta á gagnrýninn hátt hvemig til
tekst. ■
Pessi blævængur var meðal þeirra sem seldir voru á uppboðinu í Hong Kong nýlega og var sleginn á
tvær milljónir króna. Hann er ríkulega skreyttur beggja vegna. Kínverski málarinn Chang Ta-chien
málaði myndina á hann með bleki árið 1967, en tveimur árum síðar.bætti þekktur skrifari, að nafni
Chang Chun, textanum við á hina hliðina.
Blævængir þykja bera
vott um fjölþætta menningu
BLÆVÆNGIR hafa
verið notaðir í þúsundir
ára og alla tíð hefur
fólk notað þá til að
kæla sig þegar heitt
er í veðri. Til eru asísk-
ar heimildir sem segja
frá notkun blævængja
á 4. öld fyrir Krist, en
síðustu 2.000 ár hefur
notkun þeirra verið
nokkuð almenn í heit-
um löndum. Blævæng-
ir þykja bera vott um
fjölþætta menningu,
enda koma margar
listgreinar við sögu.
Gerð blævængja í
Kína sameinar virtustu
listgreinar Kínverja,
segir í blaðagrein The
Free China Journal. Er þar einkum
átt við málun, útskurð og skrift,
sem löngum hafa þótt göfugar list-
greinar þarlendis. Blaðið ræðir við
Ma Yu-chi, áhugamann um blæ-
vængi, sem hefur safnað þeim frá
Kínverskir blævængir
voru upphaflega
kringlóttir, en fyrir
um 1.000 árum fóru
Kínverjar að gera
blævængi sem hægt
er að leggja saman,
samkvæmt japanskri
hefð.
14 ára aldri. Hann á
meðal annars yfir 100
blævængi frá valda-
tímum Ching-keisara-
ættarinnar, sem ríkti
frá 17. öld fram á þá
tuttugustu. Allir eru
þeir ríkulega skreyttir
og á suma þeirra hafa
verið skrifaðir heilu
ljóðabálkamir með ör-
smáu letri.
Fyrir rúmum 1.000
árum ættleiddu Kín-
veijar japanska hefð í
blævængjagerð. Fram
að þeim tíma voru kín-
verskir blævængir
langoftast heilir og
hringlaga. Japanska
blævængi var aftur á
móti hægt að Ieggja saman og gera
fyrirferðarlitla þegar ekki var verið
að nota þá. Haft er eftir blævængja-
safnaranum Ma að námsmenn frá
Japan hafi upphaflega kynnt jap-
anska blævængjagerð fyrir Kínveij-
um. Útdregnir blævængir hafi ekki
náð almennri útbreiðslu fyrr en á
miðöldum, en þá hafi jafn'framt
verið lögð rík áhersla á fagurlega
skreytt hulstur utan um þá.
Til eru heimildir sem staðfesta
að blævængir hafi oft verið gefnir
sem táknræn gjöf um hollustu og
virðingu. Hafi keisarar oft gefið
erlendum þjóðhöfðingjum blævæng
og einnig starfsfólki hirðarinnar,
sem þakklætisvott fyrir vel unnin
störf. Hann segir að bambus hafi
löngum verið algengur efniviður í
blævængi, en í fínni blævængi hafi
frekar verið notaður rósaviður,
íbeinholt, skjaldbökuskel eða fíla-
bein, sem oftar en ekki var útskor-
ið. Nýlega hélt Sotheby’s uppboð á
blævængjum í Hong Kong og var
meðal annars til sölu blævængur
sem virtur kínverskur málari hafði
myndskreytt árið 1947. Var sá seld-
ur á rösklega þrjár milljónir ís-
lenskra króna, helmingi hærra verði
en sett var upp í upphafi. _
BTU

án eggja, mjólkur (
ÞEIR sem búa við fæðuóþol af einhveiju tagi geta ekki umhugsunarlaust feng-
ið sér að borða það sem þá langar í hverju sinni, eins og við hin. Fæðuóþol er
oft og tíðum mun erfiðara að skilgreina en fæðuofnæmi. Þegar um ofnæmi er
að ræða er ónæmiskerfið í ólagi og kemur ofnæmið þá ýmist fram á húð, í
meltingarvegi eða lungum. Einkenni fæðuóþols geta verið mjög svipuð eða
sams konar, en það getur verið vandasamt að finna hvort orsaka er að leita
í umhverfinu eða ekki. Algengara er að fæðuóþol eldist af börnum en fullorðnum.
Svokallað „Iaktósa“-óþol, öðru nafni mjólkursykur-óþol, er hinsvegar nókkuð
vel skilgreint vandamál, en þá vantar ensím í meltingarveginn sem meltir
mjólkursykurinn. Mjólkursykur-óþol er frekar óalgengt hjá fólki, sem býr á norðlæg-
um slóðum, ef Finnar eru frátaldir, en algengara meðal íbúa Asíu- og Afríkulanda,
enda erfðabundið vandamál. Mjólkursykur-óþol brýst þannig út að mjólkursykurinn
fer ómeltur út í ristilinn og veldur yfirleitt magaverk og niðurgangi.
Að sögn Einars Matthíassonar, framkvæmdastjóra hjá Mjólkursamsölunni, geta
sýrðar mjólkurafurðir hentað þeim, sem hafa aðeins aðkenningu af mjólkursykur-
óþoli, þar sem að laktósinn hefur verið brotinn niður í þeim. Þeir sem á hinn bóg-
inn þola mjólkursykur mjög illa, geta oft neytt osta, en í þeim er mjög lítið af laktósa.
Óþol fyrir glúteni, sem er að finna í hveiti, hefur einnig áhrif á meltinguna. Glút-
enið ertir meltingarveginn og garnatoturnar, sem eru í heilbrigðum meltingarvegi,
sléttast út og hverfa svo að minna svæði verður til að frásoga matinn. Glúton-óþol
er mjög sjaldgæft hér á landi miðað við önnur lönd.
Lyíjaverslun ríkisins hefur að undanförnu verið að smáauka það vöruúrval sem
býðst hér vegna fæðuóþols og fást vörur þessar í apótekum. Byijað var á næringar-
drykkjum fyrir fólk, sem þurfti að vera á fljótandi fæði. Síðan hefur bæst við glúten-
snautt hveiti, sojamjólk fyrir þá sem hafa óþol fyrir kúamjólk, töflur fyrir þá sem
þola ekki mjólkursykur og duft til að auka prótein- og orkuinnihald í mat. Þá hef-
ur verið hægt að fá slíkar vörur í heilsubúðum.
Eins og gefur að skilja getur verið erfitt fyrir suma að neita sér um fínt „bakk-
elsi“, sé það á annað borð á borðum, en þegar fólk hefur óþol fyrir einhvers konar
fæðu á það ekki kosta völ; það verður einfaldlega að horfa í hina áttina eða mæta
í veisluna með eigin kökur sem lausar eru við viðkomandi fæðutegundir. Til þess
að auðvelda mönnum baksturinn leituðum við á náðir Kolbrúnar Einarsdóttur, nær-
ingarráðgjafa á Landspítalanum, sem lét Daglegu lífi í té uppskriftirnar sem hér
fylgja, en þess má geta að dæmi eru um að fólk hafi óþol fyrir öllu þrennu í senn;
eggjum, hveiti og mjólk.
Eplabaka
(glútensnaud)
5-6 stk. epli
1 msk. kanill
2 msk. sykur
75-100 g smjör
2 dl maíssterkja eða kartöflumjöl
2-3 msk. sykur
möndluspænir
Skerið eplin og leggið þau í form.
Stráið kanil og sykri yfir. Hnoðið saman
smjöri, maíssterkju eða kartöflumjöli og
sykri. Hyljið eplin með deiginu og stráið
möndluspæni yfír. Bakið við 200 0 C í
30 mínútur.
Kanelsnúðar ún eggja
____________3 dl mjólk_________
50 g pressuger eða 4 tsk. þurrger
8'/2 dl hveiti (500 g)
__________100 g smjörlíki______
V2 dl sykur
________1 tsk. kardemommur_____
20 g smjörlíki eða 1 msk. matarolía
4 msk. kanelsykur
Myljið pressugerið (ef það er notað)
út í mjólkina, látið bíða. Skerið kalt
smjörlíki niður og myljið saman við 6
dl af hveiti. Blandið síðan þurrgerinu (ef
það er notað) saman við. Setjið sykur,
kardemommur og hveitið með smjöriík-
inu út í mjólkina og sláið deigið vel.
Stráið 1 dl af hveiti yfir og leggið stykki
eða lok yfir. Látið deigið lyfta sér við
stofuhita. Hnoðið upp í það 1-2 dl af
hveiti þegar rúmmál þess hefur aukist
um helming. Það á að vera mjúkt, forðist
að gera það hart eða þétt, notið heldur
svolítið hveiti við að breiða það út. Breið-
ið deigið út í stóra köku, 65x30 cm.
Penslið með bræddu smjörlíki eða mata-
rolíu. Stráið kanelsykri yfir. Vefjið kök-
una upp frá hlið. Skerið 2 cm þykkar
sneiðar og setjið á plötu. Látið lyfta sér
við stofuhita í 20-30 mín. Bakið við
2000 C í 25-30 mín.
Brauð með hör- og
sólblómafræum
(glútensnauó)
4 dl volgt vatn
25 g pressuger eða 2Vi tsk. perluger
eða 'Apoki þurrger
2 msk. matarolía eða 2 msk. brætt
smjörlíki
1 'h dl hörfræ
‘/2 dl sólblómafræ
500 g glútensnautt hveiti
Látið pressuger eða perluger í hræri-
vélarskálina og hellið vatninu yfir. Látið
standa þar til gerið er uppleyst. Ef notað
er þurrger, blandið þá þurrgerinu saman
við glútensnauða hveitið. Setjið glúten-
snautt hveiti, matarolíu, hörfræ og sól-
blómafræ saman við gerblönduna (eða
vatnið). Hrærið á mesta hraða í 4-6