Morgunblaðið - 21.09.1997, Blaðsíða 18
61 veer naaMa’nag .rs huoaqumv
18 SUNNUDAGUR 21. SEPTEMBER 1997
ffTr? A TRVTT T05TOM
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Myndlist Jakúta
YURI Spiridonov; Frá æskuslóðum
í Norður-Jakútíu.
MYNPMST
Nýlistasafnið, MÍR-
salurinn, Ráðhúsið
MYNDYERK/f ÐIR
Yuri Spiridonov, Nikolai Pavlov,
Kjuregej Alexandra, Jón Magnússon,
Ari Alexander Ergis Magnússon.
Opið í Nýió og MÍR-salnum þriðjud.
til sunnudaga frá kl. 14-18. Lokað
mánudaga. Til 21. september. Að-
gangur ókeypis. Sýningu í Ráðhúsinu
lauk 18. september.
ÞAÐ er afar lítið sem við vitum
um list Jakúta, nema það sem sést
hefur til Kjuregej Alexöndru frum-
kvöðli sýningarinnar og athafna
hennar í listhúsum borgarinnar.
Jakútía er þó fímmfalt stærra
landsvæði en Island, og meðal rík-
ustu landa í heimi, þótt landsmenn
sjái minnst af þeim auði. Það mun
ennfremur eitt kaldasta byggða
svæði í veröldinni, var trúlega und-
ir rýninum á ferðum hans til og
frá Japan um árið, er skjárinn flutti
þær upplýsingar til flugfarþega að
60 gráða frost væri úti! Það hefur
vonandi ekki farið framhjá alltof
mörgum, að undanfama daga hef-
ur Menningar- og vináttufélag
Jakúta staðið fyrir listkynningum
á þrem stöðum í borginni og þá
öðru fremur á myndlist og íðum.
Telst ómæld og virðingarverð
ræktarsemi á ferð hjá þeim fáu
Jakútum sem hér búa. Þrátt fýrir
allan frerann og túndrumar virðast
heimaslóðirnar landsmönnum
meira en lítið kærar sé litið til
þeirra örfáu sem flust hafa vestur,
en ekki er vitað nema um þijá í
Evrópu! Norsk uppsláttarbók mín,
sem komin er nokkuð til ára sinna,
(frá 1954), upplýsir að Jakútía sé
sjálfstætt lýðveldi í Norðaustur-
Síberíu, í tengslum við Sovét-Rúss-
land, og að fljótið Lena með hliðar-
ám renni í gegnum það. Stærð
þess sé 3.062.100 ferkílómetrar
og íbúamir 401.000. í höfuðborg-
inni Jakutsk séu 25.000 íbúar og
sé borgin í flugsambandi við Irk-
utsk. Jakútar séu að stómm hluta
til (300.000) komnir af Tyrkjum
og töturam, hirðingjum sem lifi
við bakka Lenafljótsins, frá 60°
norðlægri breiddargráðu til íshafs-
ins. Trúin sé kristin, grískur rétt-
rúnaður, landsmenn stundi hrein-
dýrabúskap, fískveiðar og almenn-
ar veiðar. Það er með ásetningi
að bragðið er upp þessum gömlu
upplýsingum, því þær sýna flestu
betur hve afskekkt og framstætt
landið til skamms tíma
hefur verið. Og þótt lands-
mönnum hafi með aðflutt-
um fjölgað upp í rúma
milljón (1.200.000) sam-
kvæmt nýrri upplýsingum,
höfuðborgin stækkað og
landið fengið sjálfstæði er
það enn mjög frumstætt á
okkar mælikvarða. Hins
vegar er menning slíkra
oftar en ekki afar upp-
ranaleg, sérstæð og heill-
andi, sem mun helsta
ástæða hinnar miklu sam-
heldni líkt og í öðram mjög
köldum (og mjög heitum)
löndum.
Þetta allt er mikilvægt
að vita við skoðun sýning-
anna, því annars er hætta
á að gesturinn nálgist þær með
röngu hugarfari og viðhafí misvís-
andi samanburðarfræði. Listamenn
hinnar afskekktu og afskiptu þjóðar
era hér að nálgast myndheim vest-
ursins, tileinka sér menningu sem
þeim hefur hingað til verið öldung-
is framandi og þannig séð er það
einstakt og spennandi að verða vitni
að því. Meinbugurinn á fram-
kvæmdinni er helstur, að upplýs-
ingar um menningu Jakúta era
engar, í öllu falli varð ég ekki var
við að þær lægju frammi í bóka-
né ritlingaformi og sýningarskrám-
ar era einungis einblöðungar.
Gesturinn er því áfram svo til
jafn ófróður um hina uppranalegu
menningu Jakúta eftir skoðun sýn-
inganna, og uppsláttarrit í listum
segja honum ekkert, meður því að
landið var til skamms tíma hluti
Sovét-Rússlands.
Hversu hollt það er þessu fólki
að taka upp sýn Vesturlandabúa á
myndlist skal ekki velt vöngum
yfir hér, en hins vegar höfum við
í vestrinu ómældan lærdóm til
þeirra að sækja um lífsvisku, og
þá einnig upprunalegra íða, þar
sem fegurðargildið og nytsemin
haldast í hendur og úrkynjun yfír-
borðslegrar markaðshyggju er
fjarri.
Það sem fram kemur á sýning-
um þeirra Nikolai Pavlov og Yuri
Spiridonov er viðleitni þeirra til að
lýsa landi og þjóð á granni vest-
rænnar hefðar í myndlist, sem enn
sem komið er telst á framstæðu
stigi og minnir stundum ekki svo
lítið á vinnubrögð byijenda í vestr-
inu. Hér er þannig ekki um næva
sýn á hlutvöktum raunheimi að
ræða, heldur er leitast við að draga
upp myndir eftir vestrænum og
akademískum hefðum. Hversu
mikið þetta er svo af jakúskri sam-
tímalist veit rýnirinn svo ekki full-
komlega, en fer á stúfana næst
þegar hann nálgast þjóðháttasöfn
og listabókasöfn í útlandinu því
áhuginn hefur blossað upp. Hér
er þannig ekki rétt að dæma eftir
hefðbundnum reglum né fara í
samanburðarfræði, þar sem þekk-
ingargrunnurinn er enn ekki nægi-
lega traustur. Það er helst í saum-
uðum teppum Kuregej að rýnirinn
skynjar forna hefð og sá hluti
framlags hennar er einnig eftir-
tektarverðastur að hans mati, því
að hér mætir samtíminn upprana-
legum hefðum og þannig gerast
núlistir jarðtengdastar og hrif-
mestar.
Allt annað mál er svo, að far-
sælla hefði verið að hafa alla sam-
anlagða framkvæmdina í einu húsi
og veglegar að henni búið. En að
öðra leyti ber að taka ofan og
þakka með virktum fýrir sig.
Bragi Ásgeirsson
Lundúnahraðlestin
Morgunblaðið/Ásdís
Sigurður heiðraður
PJASS
Ilótel Saga
EDGE CULTURE
Mornington Lockett, tenórsaxófónn,
Tony Smith, gítar, Joe Hubbart, raf-
bassi, og Gunnlaugur Briem, tromm-
ur. Súlnasalur 16. september.
ÞAÐ var keyrsla allan tímann
hjá Gulla Briem og félögum hans
engilsaxneskum á RúRek tónleik-
unum á Hótel Sögu sl. þriðjudags-
kvöld. Þeir félagar þekkjast úr
hljóðveram Lundúnaborgar, en hér
leika þeir í fyrsta skipti saman í
kvartetti og sá ber nafnið: Edge
Culture. Gulli er sjóaður í djass-
rokkinu úr Mezzoforte og þeir fé-
lagar kunna þessa tónlist uppá sína
tíu fíngur. Tenórsaxistinn Moming-
ton Lockett er enskur, gítarleikar-
inn Tony Smith kanadískur og bass-
istinn Joe Hubbard bandarískur.
Tónlistin kröftugt djassrokk og
ærandi - engin jaðartónlist frekar
en flest sem það tískuorðið er notað
um á RúRek. Miles Davis raddi
þessari tónlist braut um og uppúr
1970 og fyrir þessum strákum er
þetta kiára djass. Þegar djasssveifl-
an ríkir í hrynsveitinni í stað rokk-
sveifiunnar fínnst þeim sem fortíð-
arfíknin hafí tekið völdin - og vel
að merkja; á teknótímum er djass-
rokkið orðið klassískt og gítarleikur
Tony Smiths með vava og öllum
Hendrix-trixunum klassík ekki síð-
ur en saxófónblástur Locketts, sem
leitaði ekki lengra aftur en í Coltr-
ane/Brecker skólann. Urrandi og
falsetta skreyttu á stundum gijót-
harðan tóninn og nótnaíjöldinn
skall einsog kúlnahríð á hljóðhimn-
unum. Ættareinkennin sömu og hjá
James Carter - en Carter er forn-
eskjulegri. Ekkert þagnarbindindi
var hjá Lockett frekar en hjá öðram
í kvartettinum og Gulli og Hubbard
héldu rokksveiflunni gangandi af
ógnarkrafti. í lok tónleikanna verkj-
aði mann í eyran en bros lék þó
um varir er gengið var út í haust-
rökkrið.
Flest lögin á efnisskránni vora
eftir hr. Smith og svo var klassíkin:
Marineri, Coleman og Hancock.
Bullett Train eftir Mike Manieri
gæti verið slagorð kvartettsins;
Ramblin þótti framlegur blús er
hann heyrðist fyrst á Atlantic skífu
Omette Colemans, Change of the
Century. Hann hljómar enn frískur
en eftir að laglínan hafði verið leik-
in var allur Coleman á burt í spuna
þeirra félaga. Aukalagið, Cantolope
Island eftir Herbie Hancock, var
leikið í kraftmiklum fönkstíl. Lok
við hæfi á góðum tónleikum.
Síðasta lagið á formlegri efnis-
skrá var eftir Hubbard: Adventures
on Heskell Street. Yfírbragðið var
balkneskt og Lockett spann frjálst.
Minnti þá kvarettinn um margt á
Nýju framskógarsveit Dorges er
Lundin og Zauten blésu Síberíutígr-
ann i minningu Eric Dolphys. En
hrynsveitin skerpti andstæðumar -
í henni fólst sérleikur Gulla Briem
og félaga á RúRek 97.
Vernharður Linnet
ANDSTÆÐINGAR þess að málverk
af bamamorðingjanum Myru Hind-
ley sé til sýnis á nýopnaðri sýningu
konunglegu bresku listaakadem-
íunnar sýndu andúð sína á því í
verki á fímmtudag. Þremur eða fjór-
um eggjum var kastað í málverkið
og slett á það málningu á fyrsta
sýningardegi og voru tveir menn
handteknir.
Deilumar innan akademíunnar
vegna verksins mögnuðust einnig
þegar annar félagi hennar á einni
viku, málarinn Gillian Ayres, sagði
af sér til að mótmæia sýningu mynd-
arinnar.
110 verk eru á sýningunni, þar
FORSETI Þýskalands hefur veitt
Sigurði Björnssyni óperusöngv-
ara heiðurskross af 1. gráðu,
Verdienstkreuz 1. klasse, vegna
starfa hans til eflingar menning-
arsamskipta Þýskalands og ís-
lands. Sendiherra Þýskalands, dr.
Ehni, afhenti Sigurði krossinn að
viðstöddum Birni Bjarnasyni
menntamálaráðherra.
Sigurður Björnsson kvaðst vera
á meðal hinn frægi hákarl í formal-
íni eftir Damien Hirst, en umræðan
um málverkið „Myra“ eftir Marcus
Harvey hefur yfírskyggt allt annað.
Það er um þriggja metra hátt og
sýnir andlit morðingjans málað með
hundruðum fara eftir lófa lítilla
bama.
Á miðvikudag vora rúður brotnar
í skrifstofum akademíunnar í Lond-
on. Þegar sýningin var opnuð á
fímmtudag hafði hópur fólks uppi
hávær mómæli fyrir utan sýningar-
salinn og skoraði á þá, sem stóðu
í biðröðum, að hverfa frá. Winnie
Johnson, móðir drengs, sem Hindley
myrti fyrir 33 áram, var þar á með-
hrærður og ánægður með þann
mikla heiður sem honum væri
sýndur með þessu. Rúm 40 ár
væru síðan samskipti hans við
Þýskaland hófust, fyrst með námi
og siðan starfi við ýmis þýsk
óperuhús. Sigurður fluttist heim
til íslands 1977. Hann var fram-
kvæmdastjóri Sinfóníuhljómsveit-
arinnar í 15 ár en starfar nú þjá
Fræðslumiðstöð Reykjavíkur.
al og hrópaði grátandi að þeir sem
færa á sýninguna væru ,jafn sjúkir
og Hindley sjálf“.
„Við ætlum ekki að veita þeim
þá ánægju að fjarlægja myndina,“
sagði James Robinson, aðstoðaryf-
irmaður akademíunnar, og bætti við
að gæsla yrði aukin á sýningunni
vegna atviksins á fimmtudag.
Myndin hefur verið tekin niður svo
hægt verði að hreinsa hana en búist
er við að hún verði aftur komin á
sýninguna fljótlega. Þær raddir
heyrðust hins vegar að rétt væri að
láta hana hanga eins og hún leit út
eftir skemmdarverkið til vitnis um
þær hörðu deilur sem hún hefur vakið.
Skemmdarverk á sýningu
London. The Daily Telegraph.
Norskur
kór í
Hallgríms-
kirkju
AÐVENTISTAKÓR frá Nor-
egi, Adventsangerne, heldur
tónleika í Hallgríihskirkju í dag
kl. 17.
Adventsangerne er um 100
manna blandaður kór, mynd-
aður af fulltrúum frá hinum
ýmsu söfnuðum Sjöunda dags
aðventista í Noregi.
Kórinn var stofnaður af
stjórnandanum, Sverre Valen,
og era í honum lærðir og ólærð-
ir söngvarar en efnisskráin er
að mestu trúarlegs eðlis. Valen
er vel þekktur á Norðurlöndum
fyrir kóra sína: Sandefjord
jentekor, Valenkoret og Valens
solistensembel, sem hann hefur
ferðast með um allan heim.
Síðasta hljómplata Advent-
sangeme sem gefin var út
haustið 1996 með jólatónlist
fékk góða dóma í fleiri dagblöð-
um.
Undirleikar kórsins eru dr.
Solveig Nordheim (píanó) og
Tormod Ovram (orgel).
Ung Nordisk
Musik 1997
TÓNLEIKAR á vegum UNM,
Ung Nordisk Musik 1997,
verða í Listasafni íslands, Frí-
kirkjuvegi 7 í kvöld, sunnudag
kl. 20.30. Þar flytur Caput-
hópurinn verk eftir Jonas
Klingborg, Klas Katt gár hem;
Jón Guðmundsson, We-
bernrebew og Johan Tallgren:
Codename Orpheus. Móttaka
gesta verður á Sólon íslandus
eftir tónleikana.
Á morgun, mánudag, kl.
11-13, ræða ungu tónskáldin
verk sín í Tónlistarskóla
Reykjavíkur. ítalska tónskáldið
Luca Francesconi, heiðursgest-
ur hátíðarinnar, flytur fyrirlest-
ur kl. 14-16.
Tónleikar verða í Listasafni
íslands kl. 22 þar sem ýmsir
flytjendur leika verk eftir Matt-
ias Svenson, Board is lit for
Cousin It; Davíð Franzson, 5
ljóð um nóttina; Þorkel Atlason,
Partita; Tage Tysland, Pia-
notrio; Perttu Haapanen,
Koy’aaq og Lasse Laursen,
Koncert.
Leiðsögn um
Kjarvalsstaði
IjEIÐSÖGN er um myndlistar-
sýningar á Kjarvalsstöðum alla
sunnudaga kl. 16. Nú standa
yfir sýningar á verkum Krist-
jáns Davíðssonar og á samtíma-
list frá Litháen. Á föstudögum
kl. 17 er boðið upp á sérstaka
leiðsögn um sýningu bygginga-
listadeildar á verkum Sigurðar
Guðmundssonar arkitekts.
Opið er á Kjarvalsstöðum alla
daga vikunnar frá kl. 10-18.
Aðgangseyrir er kr. 300.
Pelle í Nor-
ræna húsinu
SÆNSKA kvikmyndin Pelle
Svanslös verður sýndíNorr-
ænahúsinuídag kl. 14.
Á bóndabæ einum fæðast 5
kettlingar og einn þeirra er
rófulaus. Það er vinur okkar,
Pelle rófulausi. Tilviljanir ráða
því að einn daginn er hann
staddur í stórborginni og segir
myndin frá ævintýrum hans
þar. Teiknimynd fyrír alla flöl-
skylduna. Sænskt tal, 80 mín.
Aðgangur ókeypis.