Morgunblaðið - 02.07.1999, Blaðsíða 38

Morgunblaðið - 02.07.1999, Blaðsíða 38
38 FÖSTUDAGUR 2. JÚLÍ 1999 UMRÆÐAN MORGUNBLAÐIÐ Beitiskipið Herjólfur Annar kostnaður fælist síðan í nokkur hundruð lítrum af grárri málningu og launahækkun Sturlu Böðvarssyni til handa þar eð honum yrði eðlilega tryggð aðmírálstign. S OVANDAÐIR og illa innrættir menn gera nú hvað þeir geta til að sannfæra þjóðina um að djúpstæður ágreiningur hafí skapast í flokki frelsis og einkaframtaks. Vitan- lega mun þessi atlaga að sjálf- stæðismönnum geiga eins og all- ar aðrar enda einingin sönn í flokld hinnar sameinandi hugsun- ar. Að þessu sinni hafa andstæð- ingar frelsis og framfara hent á lofti þá ákvörðun Sturlu Böðvars- sonar samgönguráðherra að láta bjóða út áætlanasiglingar milli lands og Eyja, sem ferjan Herjólfur hefur VIÐHORF haldið uppi. ------ Þessari sam- Eftir Ásgeir þykkt ríkis- Sverrisson stjórnarinnar hafa Vest- mannaeyingar mótmælt og hefur þar farið fremstur í flokki Árni Johnsen, formaður samgöngu- nefndar Alþingis og flokksbróðir samgönguráðherrans. Sturla Böðvarsson, sem er hæfastur þeirra 275.000 íslend- inga er nú lifa til að fara með embætti samgönguráðherra, hef- ur lýst yfir skilningi á sjónarmið- um Eyjamanna en jafnframt vís- að til þess að hendur ríkisstjóm- arinnar séu bundnar í máli þessu; útboðið á rekstrinum verði að fara fram samkvæmt ákvæðum samningsins um Evrópska efna- hagssvæðið. Hér er því enn og aftur á ferð- inni hið yfirþjóðlega vald, sem réttsýnir íslenskir stjómvitringar hafa ítrekað varað þjóðina við á undanliðnum áram. Af slíkum ákvörðunum hefur samgönguráð- herra gagnlega reynslu; nú síðast þegar utanaðkomandi öfl ákváðu að skipta um forstjóra og stjóm- arformann ríkisfyrirtækis, sem heyrir undir lögsögu Sturlu Böðvarssonar. Við blasir að því fer fjarri að ágreiningur sé uppi innan Sjálf- stæðisflokksins í Herjólfs-málinu. Hið rétta er að eina ferðina enn hafa útlendir menn og lélegir tek- ið sér leyfi til að ráðskast með innanríkismál íslendinga. Evr- ópumenn láta sér sýnilega ekki lengur nægja að véla um hvernig þeir geti sölsað undir sig fiskimið þjóðarinnar í þeim tilgangi einum að leggja þau í auðn. Þess á milli senda þeir tilskipanir til Islands, sem hinu háa Alþingi er gert að samþykkja möglunarlaust. Hefur þetta haft í för með sér stóraukið álag fyrir þingheim líkt og viður- kennt var í síðasta úrskurði Kjaradóms um launahækkanir al- þingismönnum til handa. Alkunna er að útlendingar, sem flestir virðast eiga það sam- eiginlegt að tala það lélega tungumál frönsku, hugðust skylda íslendinga til að láta fara fram útboð á smíði stálbáts, sem áformað er að haldi uppi gæslu innan landhelginnar. Við þessari ósvífni bragðust íslendingar af kænsku, lýstu yfir því að stálbát- urinn væri herskip og því flokk- aðist smíði hans undir hemaðar- leyndarmál, sem augljóslega væri ekld unnt að bjóða út. í nafni samhygðar, samlyndis og þjóðareiningar er við hæfi að hið sama verði gert nú. Ráða- menn þjóðarinnar eiga að skýra útlendingunum afskiptasömu frá því að Herjólfur sé herskip, sem haldi uppi gæslu á hinni her- fræðilega mikilvægu siglingaleið á milli lands og Eyja. Auðveld- lega má búa skipið fallbyssu og koma fyrir léttum loftvarnareld- flaugum á sóldekkinu. Alþekkt er að einna best dugar að beita sögulegum röksemdum í viðskiptum við Evrópusamband- ið, sem hefur það markmið eitt að gleypa íslendinga með húð og hári og uppræta fiskimið þjóðar- innar. Því ber að vísa til þess að fátt hafi verið um vamir er Tyrkjaránið var framið. Islend- ingar muni aldrei, aldrei líða það á ný að dökkir menn með hatur í augum flytji syni og dætur þjóð- arinnar á brott í Barbaríið. Með því að breyta Herjólfi í vígdreka væri einnig unnt að treysta enn vamarsamstarfið við Bandaríkin og á vettvangi NATO. Óþjóðhollir og illa inn- rættir menn hafa skipulega unnið að því að gera varnaræfinguna Norður-Víkingur tortryggilega að undanfornu og haldið því fram að óviðeigandi sé með öllu að æfa viðbúnað við árásum öfgafullra umhverfissinna með því að lenda risaþyrlum í Hljómskálagarðin- um. Ovinir frelsis og þjóðar era ávallt samir við sig. Á hinn bóginn er eðlilegt að viðbúnaður verði æfður á fleiri sviðum og auðveldlega mætti tengja hann beitiskipinu Herjólfi. I ljósi reynslunnar er löngu tíma- bært að æfð verði viðbrögð við hugsanlegri innrás Alsírbúa. Víst er að það lélega fólk myndi leggja á hraðan fiótta á fleytum sínum þegar S.F.L. (skip forseta lýðveldisins) Herjólfur kæmi siglandi á fullri ferð gegn árásar- flotanum. Vísast verður nauðsynlegt að gera hið sama við aðrar ferjur, sem halda uppi áætlunarferðum. Er sjálfsagt og eðlilegt að stefna að því að koma upp lokaðri flota- höfn í kjördæmi samgönguráð- herra, t.d. í Stykkishólmi, en mesta áherslu ber að leggja á vamir á suðurvængnum enda viðurkennt að þeir tímar era liðn- ir er allt illt kom úr austri. Vitan- lega þarf síðan að gera áætlanir um svokallaða „varnarárás", sem enskumælandi menn kalla „preemptive strike“, til að unnt reynist að stöðva innrás Alsírbúa áður en illþýðið nær að hrinda lít- ilmótlegum kænum sínum á flot. Óvandaðir menn og illa inn- rættir halda því gjarnan fram að braðlað sé með opinbert fé á ís- landi. Þetta er auðvitað óhróður og lygi niðurrifsaflanna. Ljóst er að kostnaðurinn við að breyta Herjólfi í herskip væri hverfandi. Frændur vorir Norðmenn, sem einnig eiga að glíma við vont og frönskumælandi fólk er starfar hjá Evrópusambandinu, eiga ábyggilega fallbyssur og eld- flaugar á lager, sem þeir geta séð af. Annar kostnaður fælist síðan í nokkur hundrað lítrum af grárri málningu og launahækkun, sem Kjaradómur myndi ákvarða, Sturlu Böðvarssyni samgöngu- ráðherra til handa þar eð honum yrði eðlilega tryggð aðmírálstign. Gljúfrin miklu á Jökuldal GLJÚFRIN miklu, sem Jökulsá á Brú hef- ur grafið sér gegnum dalfyllinguna, er mynd- aðist við eldgos í Kára- hnjúkum, era nú orðin landsfræg, ef ekki heimsfræg, vegna um- fjöllunar Ómars Ragn- arssonar og fleiri, enda munu þau vera dýpstu og á ýmsan hátt hrika- legustu árgljúfur á Is- landi. Gljúfranna er nú getið í flestum ferða- bæklingum, og hér eftir munu þau verða fastur skoðunarstaður ferða- fólks sem heimsækir Austurland. Sá galli er á gjöf Njarðar, að gljúfur þessi hafa ekki hlotið neitt sameiginlegt heiti, sem megi kalla almennt viðurkennt. í prentuðum ritum hafa þau ýmist verið nefnd Hafrahvammagljúfur eða Dimmugljúfur, og hefur síðar- nefnda nafnið verið að sækja í sig veðrið undanfarið. Þessi nöfn eiga raunar við sinn hvorn hluta af gljúfrunum. Ysti hlutinn, um 3-4 km langur, er kenndur við Hafrahvamma, sem era vestan ár, en miðhlutinn hefur a.m.k. á seinni áram verið nefndur Dimmugljúfur, og ber nafn með rentu, því að sá partur gljúfranna er þröngur miðað við dýpt, og því ákaflega skuggsæll. Vanalega mun tahð, að Dimmugljúfur nái á milli Kárahnjúkanna tveggja, Ytri- og Fremri-Kárahnjúks. Innan við Fremri-Kárahnjúk er svo um 5-6 km langt gljúfur eða gil, sem er talsvert grynnra og víðara að ofan, og grynnist smám saman þegar inn- ar dregur. Það hefur ekki sérstakt heiti. Þrátt fyrir æma leit hefur ekki tekist að finna neitt gamalt eða upp- runalegt nafn á gljúfranum eða hlutum þeirra. f heimildum frá 18. og 19. öld, og allt fram um miðja 20 öld, er víða minnst á gljúfrin, en engin nöfn era nefnd í því sam- bandi, nema Hafrahvammar og Kárahjúkar. í örnefnaskrám eru þau bara nefnd Gljúfur eða Gljúfrin, og virðist það enn vera algengast meðal heimafólks, a.m.k. norðan Jöklu, en áhöld eru um hvort beri að skoða það sem sémafn. Engin nöfn era á gljúfrunum á hinum venjulegu kortum. Hafrahvammagljúfur Árið 1933 ferðaðist Pálmi Hann- esson náttúrufræðingur og síðar rektor um Brúaröræfi og ritaði ferðadagbók eða lýsingu á þeim sem birtist í bókinni „Frá óbyggð- um“ (Rv. 1958). í þessari ritgerð notar hann nafnið Hafra- hvammagljúfw. Hann getur þess að Sigvarður Einarsson á Brú hafi sagt sér „af létta allt það, er ég vildi vitað hafa um ömefni í landi hans.“ Því má ætla að þetta örnefni sé frá Sig- varði komið. Pálmi hik- ar ekki við að kalla öll gljúfrin þessu nafni. Síðan hafa aðrir tekið það upp eftir honum, sem um þetta svæði hafa ritað, t.d. Hjörleif- ur Guttormsson, sem notar það sem heildar- nafn á gljúfranum í öll- um sínum ritum. Það er einnig notað í „Nátt- úraminjaskrá", sem N áttúravemdarráð (Náttúravemd Ríkis- ins) gefur út, og sömuleiðis í ferða- mannabæklingum. Dimmugljúfur Aðalsteinn Aðalsteinsson frá Vað- brekku og Páll Pálsson frá Aðalbóli, segjast báðir hafa vanist því frá bamæsku, að nota heitið Dimmugljúfw um þrengsta og Örnefni Þrátt fyrir ærna leit, segir Helgi Hallgríms- son, að ekki hafí tekist að fínna neitt gamalt eða upprunalegt nafn á gljúfrunum eða hlutum þeirra. dýpsta hluta gljúfranna, en Hafra- hvamma eða Hafrahvammagljúfw um ysta hlutann. Samkvæmt því hefur þetta ömefni líklega orðið til í Hrafnkelsdal einhvemtíma um miðja öldina. Foreldrar þeirra beggja vora aðfluttir í dalnum, en þeir gætu hafa numið nafnið af fyrri ábúendum. Þar sem þess er ekki getið í ömefnaskrám, verður það samt að teljast ósennilegt. Þetta heiti kemur fyrst fyrir á prenti í bók Hjörleifs „Norð-Austur- land, hálendi og eyðibyggðir" (Árbók F.í. 1987), í tilvitnun, sem tekin er orðrétt úr handriti Bessa Aðalsteins- sonar (Brúardalir. Jarðfræðiskýrsla. Orkust. Handr. 1986). Bessi notar þetta heiti aðeins um hinn þrönga hluta gljúfranna, milli Kárahnjúka, og aðspurður segist hann hafa lært það af Hraíhkelsdælingum. Síðan hefur ömefnið Dimmugljúf- ur verið í stöðugri sókn, og hafa flestir jarðfræðingar og virkjunar- menn notað það sem heildamafn á gljúfranum a.m.k. utan við Fremri- Kárahnjúk, en stundum bregður þó þrengri merkingu fyrir. I síðustu Hallgrímsson skýrslum („Gráu skýrslunni" 1993 og „Bláu skýrslunni" 1994) um sam- anburð virkjunarkosta á NA-há- lendinu, er þetta heiti alfarið notað sem heildamafn á gljúfranum. Ágúst Guðmundsson jarðfræðingur notar bæði heitin, í grein sinni „Ha- frahvamma- og Dimmugljúfur" í Glettingi 6 (1), 1996:19-26, og notar þau um mismunandi hluta gljúfr- anna, eins og þegar var getið, og af- markar Dimmugljúfur skýrt á korti sem fylgir greininni. Kárahnjúkagljúfur - Jökulsárgljúfur í útvarpsfréttum 20. júní sl. var haft eftir Kolbrúnu Halldórsdóttur frá Brú, að hún hefði vanist því að nota nafnið Hafrahvammagljúfur, en Dimmugljúfra-nafnið hefði hún fyrst heyrt í þáttum Ómars Ragn- arssonar 1998. Einnig kvaðst hún hafa heyrt nöfnin Kárahnjúkagljúf- ur, og Jökulsárgljúfur (við Kára- hnjúka). Heitið Kárahnjúkagljúfur hefur eitthvað verið notað, líklega helst af Hrafnkelsdælingum og Fljótsdælingum, sem heildamafn á gljúfranum, og því hefur bragðið fyrir hjá „virkjunarmönnum", en ekki hef ég rekist á það á prenti. Hvað er til ráða? Ljóst er af því sem hér var rakið: 1) Að gljúfrin miklu meðfram Jök- ulsá á Dal hafa verið nafnlaus fram á þessa öld, eða þau hafa bara verið kölluð Gljúfur, sem ekki er Ijóst hvort skoða beri sem sérnafn. 2) Að nöfnin: Hafrahvammagljúfur og Dimmugljúfur hafa lfldega orðið til á þessari öld, og hafa ekki verið notuð af heimamönn- um sem heildarnafn. 3) Bæði nöfnin eiga fyrst og fremst við ákveðna parta gljúfranna, og era því ónothæf sem heildarnafn á þeim, þó þau hafi verið notuð þannig líka á prenti. 4) Eðlilegast væri að taka mið af hinni fornu málvenju og nefna gljúfrin í heild aðeins Gljúfur. Það er þó fremur óskýrt örnefni, því að gljúfur era vissulega all- mörg á Islandi. Jökulsárgljúfur í N-Þing. eru t.d. oft nefnd Gljúfur í daglegu tali manna og jafnvel á prenti. 5) Til að ráða bót á þessu hefur mér dottið í hug, að kalla þau „Gljúfr- in miklu“ eða „Miklugljúfur", eins og Gunnar skáld leggur óbeint til með kaflaheitinu „Brú- arskógur og gljúfrið mikla.“ í Ár- bók F.í 1944. Það er veglegt heiti, en sannnefni engu að síður. (Sbr. bæjamöfnin Miklibær, Miklaholt og Mikligarður, ör- nefnið Miklavatn í Fljótum o.fl.). Má þá einu gilda hvort gljúfur með sama nafni sé að ftnna vest- ur í Kólóradó í Bandaríkjum Norður-Ameríku, enda heita þau raunar „Grand Canyon" á máli heimamanna. Hugsanlegt væri einnig að taka upp nafnið Kárahnjúkagljúfur, eða einfaldlega „Káragljúfur", sem er styttra og þjálla í notkun. Höfundur er líffræðingur og býr á Egilsstöðum. Fornleifarann- sókn í Reykholti í REYKHOLTI í Borgarfirði er hafinn fornleifauppgröftur á vegum Þjóðminjasafns Islands. I sumar verður unnið við uppgröft á hinu foma bæjarstæði tfl júlfloka en áætlað er að fomleifarannsóknin í Reykholti standi yfir í nokkur ár. Stjómandi rannsóknarinnar er Guðrún Sveinbjamardóttir, fom- leifafræðingur. Auk hennar taka fjórir íslenskir fomleifafræðingar þátt í rannsókninni ásamt fornleifa- fræðingum frá Bretlandi, Dan- mörku og Kanada. „Fomleifarannsóknin nú er fram- hald rannsókna sem hófust sumarið 1987. Árið 1997 var gerð áætlun um umfangsmiklar fomleifarannsóknir í Reykholti. Ríkissjóður hefur veitt fé tfl rannsóknanna og hófust þær af fullum krafti sumarið 1998. Með- al þeirra mannvistarminja sem fundist hafa á uppgraftarsvæðinu til þessa eru leifar gangabæjar frá 17.-18. öld og eldstæði og veggja- brot frá miðöldum auk hinna þekktu jarðganga sem lágu frá Snorralaug að Reykholtsbænum. í sumar verður áfram grafið á sama svæði með það fyrir augum að fá mynd af eldri búsetu á staðnum," segir í fréttatilkynningu frá Þjóð- minjasafni Islands. „Þjóðminjasafn Islands hefur sérstakan starfsmann við uppgröft- inn í Reykholti til að sinna móttöku ferðamanna og veita fræðslu um framgang fornleifarannsóknarinn- ar. Með þessu vill safnið koma til móts við þann mikla áhuga sem er í landinu á fomleifarannsóknum og nýtur verkefnið styrks úr Nýsköp- unarsjóði námsmanna. Þeir sem hafa áhuga á að fræðast um upp- gröftinn geta komið að uppgraftar- svæðinu í Reykholti á virkum dög- um og snúið sér til Rúnu Tetzschner, sem annast þetta verk- efni. Þeir sem nýta sér þjónustuna eru beðnir að fylla út stuttan spurn- ingalista. Að uppgreftrinum loknum verður tekin saman skýrsla um fræðslustarfsemi á uppgraftarsvæð- um og hafinn undirbúningur að gerð fræðsluefnis til almennings um fornleifarannsóknir,“ segir þar enn- fremur.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.