Morgunblaðið - 24.08.1999, Blaðsíða 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 24. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 24. ÁGÚST 1999 37

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
TVEIR
KOSTIR
ÞEGAR sparisjóðirnii’ tóku ákvörðun um að selja hluta-
bréfaeign sína í Fjárfestingarbanka atvinnulífsins hf.
til Orca SA hleyptu þeir einkavæðingaráformum ríkis-
stjórnarinnar í uppnám. Það var yfírlýst stefna ríkisstjórn-
arinnar að tryggja dreifða eignaraðild að ríkisbönkunum
við einkavæðingu þeirra. Þessi yfirlýsta stefna kom fram í
samtali við Davíð Oddsson, forsætisráðherra, hér í blaðinu
fyrir rúmu ári og hún var staðfest í sölulýsingu á hlutabréf-
um í FBA, sem staðfest var m.a. af viðskiptaráðherra. Þeg-
ar ljóst var orðið, að sparisjóðirnir höfðu eignast stóran
hlut í bankanum, var yfírleitt litið á það með velvilja vegna
þess, að sparisjóðirnir eru peningastofnanir, sem sprottið
hafa upp á meðal almennings í landinu, þótt eignarhald á
þeim sé álitamál við gjörbreyttar aðstæður í viðskiptalíf-
inu.
Eftir sölu sparisjóðanna á hlutabréfunum til eins aðila,
Orca SA, var ljóst, að ríkisstjórnin var komin í mjög erfíða
aðstöðu. Sala þeirra hlutabréfa í dreifðri sölu, sem enn eru
í eigu ríkisins, var og er í raun ákvörðun um að Orca-hóp-
urinn verði ráðandi aðili í FBA. Með slíkri sölu væri fótun-
um gersamlega kippt undan áformum ríkisstjórnarinnar
um dreifða eignaraðild að bankakerfínu. Reynslan sýnir
jafnframt, að þegar einn aðili er kominn í slíka yfírburða-
stöðu í hlutafélagi dvínar mjög áhugi annarra á að kaupa
hlutabréf í því félagi, sem aftur leiðir til þess að verðlækk-
un verður á hlutabréfunum. Akvörðun sparisjóðanna um
að selja hlut sinn til Orca SA jafngilti því ákvörðun um að
verðfella þann hlut ríkisins, sem eftir stendur, yrði hann
seldur í dreifðri sölu. Skýrt dæmi um þetta er tilraun bæj-
arstjórnar Akureyrar til þess að selja hlutabréf bæjarins í
Útgerðarfélagi Akureyringa hf. Þar sem Burðarás hf.,
eignarhaldsfélag Eimskipafélags íslands hf., er kominn
með um og yfír 40% hlutafjár í ÚA og Akureyrarbær getur
ekki boðið 60% til sölu er nánast enginn áhugi á kaupum
hlutabréfa Akureyrarbæjar í ÚA, a.m.k. ekki með þeim
hætti, sem reynt var að selja bréfín.
Þegar Morgunblaðið spurði Guðmund Hauksson, spari-
sjóðsstjóra í Sparisjóði Reykjavíkur og nágrennis, hvers
vegna sparisjóðirnir hefðu tekið ákvörðun um að selja
hlutabréfin í FBA svaraði hann á þessa leið hér í blaðinu
hinn 14. ágúst sl.: „Þegar athygli okkar var vakin á því að
ríkissjóður kynni að hafa frjálsari hendur um sölu á bréf-
unum en áður var um talað, þ.e.a.s. að dreifð eignaraðild
væri ekki eins afdráttarlaust skilyrði og áður var rætt um,
varð okkur ljóst að það var talsverð áhætta fólgin í þessari
fjárfestingu okkar... Við kynnum að hafa setið uppi með
þriggja milljarða fjárfestingu án þess að hafa náð mark-
miði okkar og búið við þá áhættu að geta ekki selt nema
eiga það á hættu að þessi hlutur okkar lækkaði í verði.“
Finnur Ingólfsson, viðskiptaráðherra, neitaði því í sam-
tali við Morgunblaðið fyrir viku, að hann hefði gefið slíkt til
kynna í samtölum við forsvarsmenn sparisjóðanna, en nú
er ljóst, að ákvörðun sparisjóðanna um sölu hefur leitt til
nákvæmlega þeirrar stöðu, sem Guðmundur Hauksson
lýsti áhyggjum yfír að sparisjóðirnir gætu lent í. Munurinn
er sá, að þeir eru ekki að lenda í þeirri stöðu heldur Orca-
hópurinn, sem keypti af sparisjóðunum.
Þegar Davíð Oddsson, forsætisráðherra, lýsti því yfír á
þingi Sambands ungra sjálfstæðismanna sl. fóstudags-
kvöld, að til greina kæmi að selja 51% hlut ríkisins í FBA í
einu lagi, benti hann á, að söluverðið á hlut sparisjóðanna
til Orca benti til þess að kaupendurnir teldu sig ná ráðandi
stöðu í bankanum en það gæti rýrt verðgildi þeirra hluta-
bréfa, sem ríkissjóður á enn í bankanum, ef sá hlutur yrði
seldur í dreifðri sölu. Þess vegna kæmi til greina að selja
bréfín í einu lagi.
Sala sparisjóðanna hefur því leitt til þess, að forsætis-
ráðherra telur, að ríkisstjórnin verði að skoða hug sinn vel
áður ennæstu skref verða stigin, og jafnframt að kaupend-
ur á hlutabréfum sparisjóðanna kunna að hafa tekið
ákvörðun um mikla fjárfestingu án þess að hafa nokkra
tryggingu fyrir því, að sú fjárfesting leiði til þeirra áhrifa,
sem að hafí verið stefnt. Þeir hafí því tekið þá áhættu, sem
sparisjóðirnir vildu fírra sig. Niðurstaðan verður sú sama,
ef farið verður að ráðum Finns Ingólfssonar, viðskiptaráð-
herra, í samtali við Morgunblaðið í dag um að fresta sölu á
hlutabréfum ríkisins.
Halldór Ásgrímsson, formaður Framsóknarflokksins, sér ýmsa möguleika til að koma í veg fyrir litla samkeppni
VIRKJANIR, stóriðja, um-
hverfísmál, eignarhald á
fjármálafyrirtækjum og
fleirí umfangsmikil málefni
hafa verið mikið til umfjöllunar í
þjóðfélaginu að undanförnu. Sér-
fræðingar, almenningur og aðrh’ sem
málin varða tjá sig í viðtölum og
blaðagreinum og forystumenn
stjómmálaflokkanna taka þátt í um-
ræðunni. Af þessu tilefni er rætt við
Halldór Ásgrímsson, formann Fram-
sóknarflokksins, til að spyrja hann
um stefnu flokksins í þessum málum.
Fyrst er hann beðinn að lýsa afstöðu
flokksins til hálendisumræðunnar og
vh’kjana og stóriðju á Islandi.
„Mér finnst það mjög eftirsóknar-
vert að við notum sem mest af vist-
vænni og endumýjanlegri orku.
Helstu sérfræðingar veraldar telja
ekkert vænlegra í baráttunni gegn
megnun en að nýta hreina, endurnýj-
anlega orku alls staðar þar sem því
verður við komið, ekki síst við fram-
leiðslu sem valda mundi verulegi’i
mengun ef aðrir orkugjafar væra
notaðir, svo sem olía, gas eða önnur
jarðefni. Við Islendingar eram sú
þjóð sem fremst stendur í notkun
umhverfisvænna orkugjafa.
Áætlanir um að nýta vatnsorku á
Austfjörðum hafa verið lengi til um-
ræðu. Það hefur verið fjallað um
þessi mál í stjómmálaumræðunni í
meira en aldarfjórðung og málin hafa
verið í athugun þótt ekki hafi orðið úr
framkvæmdum. Allt frá því þegar ég
hóf fyrst þátttöku í stjómmálum hef-
ur verið víðtækur stuðningur við það
í öllum stjómmálaflokkum að orku-
lindir Austfjarða yrðu nýttar til at-
vinnuuppbyggingar í fjórðungnum, á
Norðurlandi og á landsvísu.
Virkjunarleyfi fyrir Fljótsdals-
virkjun var samþykkt af Alþingi árið
1981 og síðan var stór hluti virkjun-
arinnar boðinn út árið 1992 en verk-
takinn beðinn að framlengja til 1994.
Tilboðinu hefur í raun aldrei verið
hafnað og fór Jón Sigurðsson, þáver-
andi iðnaðarráðherra, austur og tók
fyrstu skóflustunguna og ég var við-
staddur þá athöfn ásamt mörgum
öðram. Þann dag ríkti mikil bjartsýni
um nýja tíma í atvinnu- og framfara-
málum fjórðungsins. Framkvæmdir
við aðrennslisgöngin hófust í fram-
haldi af þessu og þá var Össur Skarp-
héðinsson umhverfisráðherra en
hann hefur nú skipt um skoðun í
stjómarandstöðu."
Þingmenn axli sjálfir ábyrgð
„Þegar Alþingi veitti virkjanaleyfíð
í tíð Hjörleifs Guttormssonar iðnað-
arráðhema var gert ráð fyrir að það
land sem færi undir lón og veitur yrði
rúmh’ 80 ferkílómetrar. Þessi áætlun
hefur verið í stöðugu umhverfismati
síðan og nú er þetta landsvæði komið
niður í rúmlega 40 ferkílómetra. Við
þessar framkvæmdir eins og allar
aðrar verður að vega og meta um-
hverfisáhrif, hagsmuni íbúa á Aust-
urlandi og landinu öllu, áhrif á
byggðaþróun og síðast en ekki síst
þjóðarhag. Eg vek athygli á því að
þriðjung af þeim hagvexti sem við
höfum notið undanfarin ár má rekja
til virkjanaframkvæmda og stóriðju.
Góðæri í þjóðarbúskap okkar tengist
óhjákvæmilega skynsamlegri nýt-
ingu á auðlindum okkar en sprettur
ekki af sjálfu sér.
Við höfum náð umtalsverðum ár-
angri á sviði umhverfismála. Við er-
um fyrirmynd annarra þjóða í um-
gengni við auðlindir hafsins og til
þess er tekið hversu hrein
og óspillt náttúra landsins
er. Sú lifandi umræða sem
fram fer um þessi mál er
nauðsynleg vegna þess að
hver einasta kynslóð sem
Island byggir stendur
andspænis þeirri spurn- ..........
ingu með hvaða hætti hægt sé að
sækja lífsbjörg til náttúra landsins
án þess að ganga á þann höfuðstól
sem hún tók í arf.
Aðaldeiluefnið í dag er hvort fram
eigi að fara það sem menn kalla „lög-
formlegt mat á umhverfisáhrifum".
Þetta lögformlega mat snýst um að
senda þá skýrslu um mat á umhverf-
isáhrifum, sem nú er unnið að og
byggist á þeim rannsóknum og vís-
indastarfi sem unnið hefur verið að á
Eyjabakkasvæðinu í áratugi, til
skipulagsstjóra ríkisins - og síðan
Morgunblaðið/Golli
Halldór Ásgrímsson, formaður Framsóknarflokksins, telur að hægt sé með löggjöf að setja skorður við fákeppni.
Hlynntur valddreif-
ingu í viðskiptalífínu
Halldór Asgrímsson segir að alþingismenn
verði að gera það upp við sig hvort þeir vilja
afturkalla virkjanaleyfí Landsvirkjunar
vegna Fljótsdalsvirkjunar eða standa við
fyrri ákvörðun. Jóhannes Tómasson ræddi
við formann Framsóknarfiokksins sem telur
og að fela eigi Samkeppnisstofnun meiri
völd til að koma í veg fyrir fákeppni.
„Eftirsóknar-
vert að nota
sem mest af
vistvænni
orku“
eigi umhverfisráðherra að sam-
þykkja eða hafna áliti skipulags-
stjóra, að undangengnum athuga-
semdum og kærum. Þannig er ekki
hægt að vinna, því það stæðist ekki
lög að taka virkjanaleyfið þannig af
Landsvirkjun. Það getur Alþingi eitt
gert og þá með lögum.
Þessa ábyrgð verða alþingismenn
sjálfir að axla og gera upp við sig
hvaða rök era sterkust í þessu máli.
Eg, umhverfisráðherra og iðnaðar-
ráðherra fóram ítarlega yfir málið nú
um helgina og erum sammála um að
mikilvægt sé að skýrslan berist sem
fyrst til stjómvalda og eftir það gæf-
ist Alþingi kostur á að taka hana til
umfjöllunar.
Heiðarlegasta aðferðin
Þú vilt sem sagt óhræddur leggja
málið fyrir Alþingi að nýju?
„Það er að mínu mati langheiðar-
legast að þingmenn geri upp hug
_________ sinn hvort standa beri við
fyrri ákvörðun þingsins
eða afturkalla virkjana-
leyfið. Það mætti t.d.
kanna þingviljann í þessu
máli með tillögu til þings-
ályktunar."
—— Ymsir hafa varpað því
fram hvort finna má hugsanlega aðr-
ar leiðir í orkuöflun og formaður
Landverndar, Jón Helgason, hefur
lýst því að nauðsynlegt kunni að
reynast að leita annarra og kostnað-
arsamari leiða til að tryggja Austfirð-
ingum aðgang að orkulindum eða
kanna hvort tengja megi Austfirði við
orkuver í öðrum landshlutum. Sér
formaður Framsóknarflokksins ein-
hverjar slíkar leiðir?
„Þegar maður spyr hvaða virkjun-
arkostir aðrir séu fýsilegir verður yf-
irleitt fátt um svör. Nefndir hafa ver-
ið smærri virkjunarkostir eins og
jarðhitasvæði á Þeistareykjum og
stækkun á Kröfluvirkjun. Þessir
kostir eru ekki sambærilegir.
Raforkuframleiðsla væri miklum
mun minni. Við jarðvarmavirkjun
sem er eingöngu til raforkufram-
leiðslu fer mikil orka til spillis eða um
85% með þeirri tækni sem við búum
yfir í dag, hvað sem síðar verður.
Auk þess er jarðhiti ekki síendumýj-
anleg orkulind. Menn hafa líka talað
um litla virkjunarkosti eins og Fjarð-
ará í Seyðisfirði og Seljalandsá á
Suðurlandi. Með virkjun Fjarðarár
yrði lagt rör niður alla hlíðina og allir
fossamir sem þar renna niður eyði-
lagðir og Seljalandsfoss er einhver
fegursti foss á landinu - svo að ekki
era þetta betri kostir."
Einhverjir vilja fjárfesta
En hafa menn lagt eins mikla fjár-
muni í athugun á öðrum atvinnu-
möguleikum sem gætu komið til
greina?
„Slíkar athuganir miðast alltaf við
þá möguleika sem menn telja raun-
hæfa hverju sinni. Mjög lengi höfum
við talið að möguleikar okkar væra
mestir í atvinnusköpun við sjávarút-
veg og nýtingu orkulindanna. Nýir
möguleikar hafa komið fram á síð-
ustu árum sem við eigum að kanna til
hlítar til uppbyggingar atvinnu á
landinu. Stjórnvöld eru að sjálfsögðu
ekki ein um að hafa framkvæði að
framföram í atvinnumálum. Nýsköp-
un í atvinnulífi sprettur oftar en ekki
af vinnu frumkvöðla og framsýnna
fyrirtækja og fjárfesta."
Er fjármögnun íslenskra aðila og
meirihlutaeign þeirra í álveri ef til
kemur ekki of mikO áhætta varðandi
orkuver og stöðu Landsvirkjunar?
„Það. hefur lengi verið. markmið
okkar íslendinga að reyna að skapa
meiri fjölbreytni í atvinnulífi okkar
til að vera síður háðir sveiflum í sjáv-
arútvegi. Öllum atvinnurekstri fylgir
áhætta en talið er að markaðir fyrir
léttmálma verði góðir í framtíðinni
enda er aukin notkun þeirra eitt
besta vopnið í baráttunni gegn meng-
un í heiminum. Öllum ber saman um
að nýting hreinna endumýjanlegra
orkugjafa sé lykilatriði til að minnka
mengun. Það er mikið lán að við bú-
um betur en flestar aðrar þjóðir
heims í þessu tilliti. Við hitum hýbýli
okkar með hreinum orkugjafa og
framleiðum rafmagn með hreinni og
endurnýjanlegri orku. Eg óttast ekki
að vægi stóriðju verði of mikið en er
hins vegar þeirrar skoðunar að
áherslu eigi að leggja á fleira enda er
þjóðin vel menntuð og fylgist vel með
í alþjóðlegu samhengi."
Breytingar í fjármálaheiminum
hafa verið mikið ræddar að undan-
fömu og Halldór er spurður um
stefnu Framsóknarflokksins gagn-
vart spumingunni um dreifða eignar-
aðild í fjármálafyrirtækjum.
„Framsóknarflokkurinn er og hef-
ur alltaf verið hlynntur dreifðri eign-
araðild í fyrirtækjum og umfram allt
valddreifingu í viðskiptalífinu. Sam-
vinnufyrirtækin á sínum tíma vora
form hinnar dreifðu eignaraðildar og
varla er hægt að ganga lengra í því
efni. Við urðum fyrir mikilli gagnrýni
fyrir stuðning okkar við samvinnu-
hugsjónina bæði af hálfu Morgun-
blaðsins og Sjálfstæðisflokksins. Nú
era nýir tímar og segja má að fjár-
magnið hafi fengið miklu meira afl en
hin vinnandi hönd. Stefna okkar við
þessar aðstæður er að grípa verður
tO nýrra ráða til að dreifa valdi í
þjóðfélaginu og koma í veg fyrir að
það safnist á fáar hendur. Ég veit
ekki betur en allir stjómmálaflokkar
séu nú loksins orðnir hlynntir hug-
myndum um dreifða eignaraðild,"
segir Halldór.
Einkum andstaða gegn
Framsóknarflokknum?
„Mér finnst umræðan'sem nú fer
fram að mörgu leyti gagnleg en ég
harma það hvernig málinu er stillt
upp. Það er gert þannig að það séu
ákveðin stjórnmálaöfl í landinu fylgj-
andi dreifðri eignaraðild en önnur á
móti. Mér hafa fundist leiðarar
Morgunblaðsins bera keim af þessu.
Ég hef sagt það í minn hóp að mér
I
finnist leiðarahöfundar Morgun-
blaðsins vera í stjórnarandstöðu - og
sú andstaða beinist fyrst og fremst
að ráðherram Framsóknarflokksins.
Þetta gerh’ Framsóknarflokknum oft
og tíðum erfitt fyrir í stjómarsam-
starfinu. Við framsóknannenn lítum
raunsætt á málin og eram þeirrar
skoðunar að dreifð eignaraðild sé
ekki alltaf trygging fyrir valddreif-
ingu, heilbrigðri samkeppni og sann-
gjömum leikreglum í viðskiptum.
Veruleikinn er þannig að menn
koma sér saman og mynda meiri-
hluta, hvort sem aðilar eru fimm,
fimmtíu eða fimm hundruð. Menn
gera það með sama hætti í hlutafé-
lögum og í öðrum félögum. Eina
tryggingin fyrir heilbrigðri sam-
keppni eru öflugar eftirlitsstofnanir
sem tryggja að samkeppni sé virk
og fámennisvald sé ekki fyrir hendi.
Við höfum lagt mikla áherslu á upp-
byggingu Samkeppnisstofnunar og
erum þeirrar skoðunar að hana eigi
að efla mjög mikið. Við höfum hins
vegar séð mikla gagnrýni á Sam-
keppnisstofnun, meðal annars frá
ráðherrum samstarfsflokks okkar
og Morgunblaðið hefur tekið undir,
til dæmis varðandi Landssímann.
Ég er ósammála þeirri gagnrýni og
ef eitthvað er tel ég að Samkeppnis-
stofnun eigi að fá meiri völd og fjalla
um fleiri mál til að koma í veg fyrir
fákeppni á markaði."
Halldór segir þetta vera þróunina
alls staðar í Evrópu og telur líklegt
að samkeppnisstofnanir verði meðal
valdamestu stofnana Evrópusamfé-
lagsins: „I tíð núverandi viðskipta-
ráðherra hefur verið sett á laggirnar
öflugt fjármálaeftirlit sem fylgist
með fjármálastofnunum og er að
stíga fyrstu skref sín. Ég tel að þessi
stofnun sé afar mikilvæg til að
styrkja samkeppni á fjármálamark-
aði og koma í veg fyrir fámennisvald
þar. Frjálst markaðskerfi er síður en
svo gallalaust en umfangsmikill ríkis-
rekstur samræmist ekki kröfum nú-
tímans og því opna hagkerfi sem við
eram hluti af. Við eram á alþjóðleg-
um fjármálamarkaði í samkeppni við
erlendar fjármálastofnanir og tókum
þessar grundvallarákvarðanir með
því að gerast aðilar að Evrópska
efnahagssvæðinu."
Nýir eigendur munu
leita eftir hagkvæmni
Halldór segir að fjármálastofnanir
og ríkisfyrirtæki, sem seld verða,
muni í höndum nýrra eigenda leita
efth’ hámarks hagkvæmni og enginn
stjórnmálaflokkur eða löggjöf geti
fyrirfram valið kaupendur. Eftirlits-
stofnanir eigi hins vegar að tryggja
og jafnvel þvinga fram aðgerðir til að
koma í veg fyrir fámennisvald og litla
samkeppni enda standi traust laga-
setning þar að baki.
Sérðu þá fyrir þér lagasetningu
varðandi hámarkseign í fjármála-
stofnunum á sama hátt og takmörk-
un er á kvótaeign?
„Kvóti er annars eðlis því að þar
er um að ræða aðgang að auðlind
sem er í eigu þjóðarinnar. Við getum
auðvitað sett í lög að einn aðili megi
ekki eiga meira en 2%, 5% eða 10% í
fjármálastofnun en við verðum að
spyrja okkur hvaða árangri það
muni skila. Ef við komumst að þeirri
niðurstöðu að það skili okkur ein-
hverju - sem ég er ekki sannfærður
um - verðum við sömuleiðis að skoða
hvaða áhrif slík lagasetning kann að
hafa á markaðinn, virði eignanna og
möguleikana til að leita _________
meiri hagkvæmni og
standast samkeppni við
erlenda aðOa sem búa við
aðrar reglur til að útvega
fólki og fyrirtækjum að-
gang að ódýrri þjónustu
og fjármagni.
Aðalatriðið er að mínu
bregðast þannig við
mati að
aðstæðum að
þau fyrirtæki sem við eigum standist
þá alþjóðlegu samkeppni sem við er-
um í. Við verðum að búa við svipuð
skOyrði, svipað eftirht og almennt
gerist í kringum okkur. Jafnframt
verðum við að hafa í huga smæð ís-
lensks þjóðfélags og íslensks mark-
aðar sem stendur frammi fyrir er-
lendum risum í heimi viðskipta og
fjármála. Við höfum verið að sjá
þessa risa verða að enn meiri tröllum
á síðustu dögum. Ég held að tröllin
eigi enn eftir að stækka."
Þú óttast ekki að blokkamyndun
geti orðið við sölu rfldsins á Lands-
banka eða Búnaðarbanka?
„Jú, ég kvíði því að svo geti farið.
Og ég kvíði því enn meira ef það
verður allt hjá sömu blokkinni. En ég
geri mér grein fyrir því að það eru
engar einfaldar leiðir tfl og það að
selja dreift kemur ekki í veg fyrir að
smalahundum sé sigað af stað að
leita uppi litlu hluthafana. Það er
staðreynd að yfir hundrað þúsund Is-
lendingar hafa keypt hlut í fjármála-
stofnunum og það er líka staðreynd
að hér eru til fyrirtæki sem 10 tO 20
þúsund Islendingar eiga hlut í. En
það breytir ekki því að tfltölulega fáir
geta myndað meirihluta og tekið
ákvarðanh’ um hvemig fyrirtækjum
er stjómað.
Þetta nýja umhverfi í viðskiptum
gerir mjög miklar kröfur til eftirlits-
aðila, ekki aðeins þeirra sem ég hef
áður nefnt, heldur líka skattaeftir-
lits, endurskoðunar og þeirra fyrir-
tækja sem fjalla um verðbréf. Ég tel
líka að þetta nýja umhverfi muni
hafa áhrif á ýmsa aðra hluti. Lífeyr-
issjóðirnir sem við eigum öll verða til
dæmis mjög stórir eignaraðilar í fyr-
irtækjum í framtíðinni. Ég tel óeðli-
legt að stjórnarmenn í lífeyrissjóðum
sitji í stjórnum fyrirtækja sem líf-
eyrissjóðirnir eiga hlut í eins og
tíðkast í dag. Það þarf að taka nýjar
ákvarðanir einmitt í þeim tilgangi að
dreifa valdinu. Ég vO halda áfram að
nálgast þetta mál á þeim grandvelli.“
Ýmsir möguleikar
í lagasetningu
Hvernig sérðu möguleika á að
koma í veg fyrir fámennisvald og litla
samkeppni með lagasetningu?
„Það sé ég fyrir mér með endur-
skoðun á samkeppnislögunum, í lög-
um um fjármálaeftirlit og fjármála-
stofnanir, í lögum um lífeyrissjóði, í
hlutafélagalöggjöf, skattalöggjöf og
annarri löggjöf sem snertir frjáls
markaðskerfi.
Þjóðfélag okkar byggist á mark-
aðsbúskap. Við framsóknarmenn telj-
um að þessi þjóðfélagsgerð geti séð
þjóðfélagsþegnum fyrir mestum tekj-
um og bestri afkomu og einnig mestri
samfélagslegri velferð. Lögmál mark-
aðarins eru oft hörð og það sigra ekki
aUh’ í samkeppninni. Velferðarþjóðfé-
laginu er ætlað að tryggja hag allra
þegnanna. Þessi þjóðfélagsgerð sem
við búum við á að tryggja okkur há-
markslífsgæði og besta möguleika tO
að taka á félagslegum vandamálum
samtímans hvort sem það era vímu-
efnavandi eða aðrir vágestir sem
sækja að nútímamanninum."
Þú segir að Morgunblaðið hafi
einkum sýnt öðram ríkisstjórnar-
flokknum, Framsóknarflokki, stjórn-
arandstöðu og kvartar undan því.
„Við lifum á umbrotatímum og er-
um að takast á við krefjandi við-
fangsefni og erfið og viðkvæm sam-
félagsmál svo sem nýtingu auðlinda
og nýjar aðstæður og aukna og nýja
samkeppni á fjármálamarkaði. Á síð-
asta kjörtímabili beindist stjórnar-
andstaðan fyrst og fremst að okkur
framsóknarmönnum. Ég skal ekki
kvarta undan því. En mér hefur
fundist með réttu eða röngu að
Morgunblaðið legðist í þessa ein-
eygðu stjórnai’andstöðu gegn okkur
framsóknarmönnum - rétt eins og
ekki væri samstarfsstjóm tveggja
flokka í landinu. Það er til dæmis
fráleitt að halda þannig á málum
gagnvart virkjunar- og
stóriðjumálum að láta
eins og þessi mál varði að-
eins tvo ráðherra í ríkis-
stjórninni, umhverfisráð-
herra og iðnaðarráðherra.
Þetta era málefni ríkis-
stjórnarinnar allrar. Mér
hefur fundist eineygð gagnrýni af
þessu tagi mjög ósanngjörn og sömu
sögu segja margir aðrir í Framsókn-
arflokknum. Við vitum vel um þau
tengsl sem ávallt hafa verið milli
Morgunblaðsins og Sjálfstæðis-
flokksins og því betur sem þeim er
oftar afneitað," segir Halldór en tek-
ur fram að samskiptin við blaðamenn
Morgunblaðsins hafi verið með
ágætum, þeir hafi komið því sem
hann hefur sagt skilmerkilega til
skila og það samstarf hafi verið allt
hið ánægjulegasta."
„Stjórnarmenn
í lífeyrissjóð-
um sitji ekki
í stjórnum fyr-
irtækjanna“
Sjávarútvegsráðherra Rússlands
Samskiptin
við Island kom-
in í bezta lag
Gengið var frá texta nýs |> 1
samnings um samstarf " ^
—7------------- I lllÉ
Islands og Rússlands á
sviði sjávarútvegs á
laugardaginn. Nikolaj A.
—-----------------------
Ermakov, sjávarútvegs-
ráðherra Rússlands,
ræddi þó fleiri mál við
íslenzka ráðamenn í
fjögurra daga heimsókn
sinni hingað til lands.
Auðunn Arnórsson hitti
ráðherrann að máli.
TVIHLIÐA samningur ís-
lands og Rússlands um sam-
starf á sviði sjávarútvegs
hafði legið fyrir í drögum í
hátt á annað ár þegar ganga tókst frá
texta hans í viðræðum Árna M.
Mathiesens sjávarútvegsráðherra og
hins rússneska starfsbróður hans,
Nikolajs A. Érmakovs, sem formlega
er titlaður formaður sjávarútvegsráðs
Rússlands, í Reykjavík um helgina.
Samningurinn verður undirritaður í
Moskvu í haust, er Árni endurgeldur
heimsókn Érmakovs.
Á blaðamannafundi eftir viðræður
sjávarútvegsráðherranna á laugardag
kom fram, að auk hins nýja tvíhliða-
samnings var rætt ura 0604 sameigin-
leg hagsmunamál íslands og Rúss-
lands á sjávarútvegssviðinu. Meðal
þeirra eru þríhliða samningur Rúss-
lands, íslands og Noregs um veiðai’ í
Barentshafi - Smugusamningurinn
svokallaði - sem undirritaður var í Pét-
ursborg 15. maí sl., tvíhliða bókun ís-
lands og Rússlands við þann samning
um veiðar íslenzkra skipa í rússneskri
landhelgi í Barentshafi, og fleira. Ér-
makov átti á föstudag viðræður við Da-
víð Oddsson forsætisráðherra og Hall-
dór Ásgrímsson utanríkisráðherra og
heimsótti fyrii-tæki á Akureyri og í
Hafnai’firði.
Allt annað andrúmsloft
eftir Smugusamningana
í samtali við Morgunblaðið sagði Ér-
makov að losnað hefði um mikla
spennu við undirritun þríhliða samn-
ingsins, sem batt enda á áralangar
deilur þjóðanna þriggja. „Spennan sem
var í andrúmsloftinu [í hvert sinn sem
fulltrúar þjóðanna hittust] er horfin.“
Um leið og þessir samningar, með til-
heyrandi tvíhliða bókunum, höfðu verið
undirritaðir í Pétursborg í vor gekk
frágangur tvíhliða samnings Islands og
Rússlands hratt fyrir sig. ,Áður en þrí-
hliða samningurinn var gerður hafði
verið lögð mjög mikil vinna í tvíhliða
samning milli Rússlands og íslands,"
sagði Érmakov. „Þess vegna gátum við
lokið við gerð hans á svo skömmum
tíma. Öll undirbúningsvinnan hafði
þegar verið unnin.“
Smugudeilan hafði lengi eitrað and-
rúmsloftið í samskiptum Islands bæði
við Noreg og Rússland. Eftir að sú
deila var leyst valdi Érmakov að þiggja
heimboð til íslands fyrst, frekar en til
Noregs. En reyndu Norðmenn að hafa
áhrif á tvíhliða samninga Islendinga
við Rússa? Érmakov segii’ svo ekki
hafa verið - „enda era samskipti Rúss-
lands og íslands á sjávarútvegssviðinu
nú svo góð, að það er varla nokkuð sem
getur spillt fyrir þeim,“ sagði hann.
Allir aðilar væra svo fegnir að þessi
erfiði kafli, Smugudeilan, væri að baki,
að allir legðust á eitt um að snúa sér nú
að uppbyggilegra starfi.
„Miklu máli skiptir að við, sjávarútr
vegsráðherrar Islands og Rússlands og
samningamenn okkar, höfum fundið til
mikils skilnings hjáhvor öðram,“ sagði
Morgunblaðið/Sverrir Vilhelmsson
Nikolaj A. Érmakov
Érmakov, aðspurður hvað honum
fyndist mikilvægast í tvíhliða samn-
ingnum nýja. „Mannleg samskipti í
samningaviðræðunum hafa verið mjög
góð. Það sem að mínu mati er þó mikil-
vægast við þennan samning er, að með
honum er skapaður grandvöllur fyrh’
framtíðarsamskipti aðila sjávarútvegs-
ins á íslandi og í Rússlandi. Samning-
urinn er þeim trygging fyrir áfram-
haldandi góðum samskiptum."
Úthlutun rússnesks Barentshafs- .
kvóta á hendi íslendinga
Samkvæmt bókuninni við Smugu-
samninginn eiga íslenzk skip að fá að
veiða 4.450 tonn af íshafsþorski í ráss-
nesku lögsögunni í Barentshafi, en auk
þess á íslenzkum útgerðum að standa
til boða að kaupa 1.669 tonna kvóta til
viðbótar við endurgjaldslausu veiði-
heimildirnar. Útgerðir íslenzku togar-
anna sem að undanfömu hafa verið að
veiðum í norska hluta lögsögunnai’ hafa
beðið eftir því að fá grænt ljós á að nýta
þessai’ heimildir í rássnesku lögsögunni.
Að sögn Érmakovs hefui’ veiðileyfið
þegar verið gefið út og úthlutunin nú á
ábyrgð íslenzkra aðila. „Nú er þetta ís-
lenzkt innanríkismál," sagði ráðherr-
ann. Úthlutun endurgjaldslausa kvót-„
ans sé nú í höndum íslenzka sjávarát-
vegráðuneytisins en rússneskt fyrirtæki
sjái um söluhlutann.
„Það er fyrirtækið InterBarents í
Múrmansk sem mun vera ábyrgt fyrir
sölu kvótans til íslenzkra aðila,“ sagði
Érmakov. „Það er nú komið undir ís-
lenzkum stjórnvöldum að fela ein-
hverjum íslenzkum aðila að _sjá um
þessi kvótaviðskipti af hálfu Islands.
Það hefur verið nefnt að Landssam-
band íslenzkra útgerðarmanna geti
tekið þetta hlutverk að sér.“
Skoðanir líkar
Meðal annarra mála sem rássneska
sendinefndin ræddi við samningamenn
Islands í heimsókninni hér var stefna ,
landanna tveggja varðandi nýtingu á
sjávarspendýrum og hlutverk
NAMMCO, Norður-Atlantshafssjávar-
spendýraráðsins. „Þetta er erfitt mál,
en skoðanir okkar era mjög líkar,“
sagði Érmakov. „Við eram ákveðnir í
því að ætla smátt og smátt að vinna
nánar saman á þessu sviði, ekki sízt
innan þeirra alþjóðastofnana sem hér
koma við sögu, í því skyni að þróun
þessa málaflokks verði okkur í hag.“
Ráðherrarnir ræddu einnig samstarf
og samræmingu á afstöðu Islands og
Rússlands innan alþjóðlegra sam-
starfsstofnana á sviði sjávarátvegsri
einkum mál sem þar skipta báðar þjóð-
irnar mestu, eins og veiðar á karfa,
rækju, makríl, kolmunna og sfld.
Árni Mathiesen upplýsti á blaða-
mannafundinum á laugardag, að þess-
um efnislegu atriðum sem varða sjáv-
arútvegshagsmuni beggja þjóða yrði
fram haldið í heimsókn Áma til
Moskvu síðar á árinu.