Skírnir - 01.01.1908, Blaðsíða 20

20
Móðurmálið.
um ágætismöunum, sem voru uppi á öndverðri 19. öld,
þeim Sveinbirni Egilssyni, Konráði Gíslasyni, Jónasi Hall-
grímssyni o. fl.; íslenzkan hafði tiL allrar hamingju átt
sér örugt fylgsni undir tungurótum alþýðunnar; þess
vegna var henni þá viðhjálpandi; þessir menn leiddu
hana út úr felunum og settu hana í hásæti bókmentanna.
Við unnum Jónasi mest, af því að hann hefir manna bezt
leitt í ljós, að nútíðarmálið, eins og það lifði og liflr enn
á vörum alþýðunnar, er svo fjölskrúðugt, lipurt og hljóm-
fagurt, et' rykið er hrist af, að því má með réttu skipa
við hlið forntungunnar og í flokk merkustu tungumála
heimsins.
Jónas Hallgrimsson var upprisa og líf íslenzkrar
tungu
»En hvað er þá orðið o k k a r starf« síðan hann og
hans félagar lniigu til moldar?
»Höfum við gengið til góðs götuna«, sem þeir vísuðu
oss á ?
Höfum v i ð unnið, svo um muni, að viðreisn og
þroska móðurmálsins?
Nei. L'að er meinið. Við höfum ekkert gert.
Enn er flest iært á danskar bækur í heizta aimenna
mentaskóla landsins; enn tala flestir kennarar dönsku-
blending við iærisveina sína; enn er engin orðabók til
yfir nútíðarmálið í heild sinni, engin orðbeygingafræði,
engin orðskipunarfræði, engin orðsköpunarfræði, alls eng-
ar nýtar kenslubækur til að kenna móðurmálið; móður-
málskenslan er þess vegna lítils virði, eða einskis, í flest-
um menningarskólum landsins; henni er haldið uppi fyrir
siðasakir, rétt til málamyndar, eins og einhverri hálf-
óþarfri aukagetu.
Það er satt, að málið heflr auðgast undanfarinn manns-
aldur; því hafa fénast mörg ný orð, sem fengur er í. En
meir hefir þó dyngst í það af útlendum orðskrípum. Far-
ið og talið við verzlunarmenn; þeir hafa dönsk orð í
annarihvorri setningu, sem þeim hrýtur af vörum. Sama
er að segja um sjómenn og iðnaðarmenn; allir eru þeír