Skírnir - 01.01.1908, Blaðsíða 49

Prédikarinn og bölsýni hans.
49
<Greorgs Brandesar eða einhvers helzta ritsnillings Dana,
er lifað hefir á síðustu öld. Eins víst og það er, að Snorri
Sturluson gat ekki orðið fyrir neinum áhrifum þeirra
danskra. manna, er lifðu 600 árum eftir hans dag, eins
víst er það og, að Salómó gat ekki orðið fyrir áhrifum
frá hinni grísku tungu né heimspeki Stoíkara eða Epíkúr-
inga.
Og langsennilegast virðist vera, að höf. hafi aldrei
ætlast til þess, að menn skildu oi'ð hans svo, að hann
gæfi það í skyn, að ritið væri eftir Salómó. Hann leggur
honum að eins orðin í munn, til þess að gera ræðu sína
enn áhrifameiri, lætur Salómó tala, til þess að alvöru-
þunginn verði enn meiri í orðunum. Þvi að Salómó var
af Hebreum eða Gyðingum talinn allra manna vitrastur
og mestur. Aldrei hafði ríkið staðið með jafnmiklum
folóma og um hans daga. Hann liafði notið þessa heims
gæða í rikustum mæli. En það, sem Préd. um fram alt
vill koma inn hjá áheyrendum sínum, það er að ekkert
af gæðum þessa heims fullnægi þrá mannsandans, og eng-
inn finni foetur til þess en sá, er lengst hafi komist í speki
og þekkingu. Fyrir því kom það sér einkar-vel að Iáta
Salómó tala — tala af reynslu, láta h a n n kveða upp
hinn þunga áfellisdóm um lífið, að alt sé hégómi. Að
höf, hafi ætlast til, að orð sín yrðu skilin á þessa leið,
virðist mega álykta af niðurlagsorðum ritsins (12,9—11),
svo framarlega sem þau eru eftir hann sjálfan. Þar er
sagt með berum orðum, að prédikarinn hafi verið spek-
ingur (þ. e. andlegur fræðari), er miðlað hafi mönnum
þekkingu og rannsakað og kynt sér og samið mörg spak-
mæli. Séu þau orð viðbót síðari tíma, benda þau á, að
sá, er þeim bætti við, hafi ekki talið Salómó höfund
ritsins.
Og í sjálfu sár er ekki neitt óeðlilegra að láta Saló-
mó tala í slíku heimspekiriti en að láta Móse tala í
kvæði, sem um hann er orkt löngu eftir hans dag, t. d.
i »Mósel,jóðum« og »Blessun Móse« (5 Mósebók 32 og 33).
Eða tökum annað dæmi, sem oss liggur nær. Er nokkuð
4