Skírnir - 01.01.1908, Blaðsíða 82

82
Ritdómar.
með hendi Arna Magnússonar, er Hannes Þorsteinsson ritstjóri fanrt
í fyrra vetur (1907) í handritasafni Jóns Sigurðssonar nr. 64 foL
og prentaði í Þjóðólfi 27. nrnrz s. á. En að vorri hyggju verður
slíkt eigi bygt á orðhljóðan seðilsins meðan eigi fást önnur skýr-
ari rök til styrkingar. Þar segir svo: . . . »tók Mag. Brynjólfur
í fyrstu nokkuð að tala við Bielke um, að Islenzkir vildi ei gjarn-
an svo sleppa frá sór öllum privilegis í annara hendur, hvar til
Bielke ei öðru svaraði en benti honum til þeirra, er krintzen gerðu
(soldátanna), og spurði, hvort hann sæi þessa. Svo stakk í stúf
um tergiversationem, og gekk hann og aðrir liðugir til þess, er vera
átti.« Hér er það athugandi, að Brynjólfur biskup var jafnan nokk-
urs konar miðlunarmaður á milli danska valdsins eða höfuðsmann-
anna dönsku og landsmanna. Það er t. d. fyrir hans tilstilli og
fortölur, að landsmenn játa ranglátum og heimildarlausum skatt-
kröfum. Bréfabækur hans sýna það að vorri hyggju ljóslega, að
hann dró taum konungsvaldsins á margan hátt, nema þegar
um kirkjuvaldið var að ræða hins vegar, og svo-
var uro fleiri af biskupunum. Þeim Brj'njólfi biskupi og böfuðs-
manni var vel til vina, og tel eg það víst, að Bielke hafi skýrt
honum fyrstum manna frá erindi sínu og beðið hann að flytja það
við landsmenn, er þfir komu til Kópavogs. Virðist mér seðillinn
benda á það eitt, að biskup hafi fært málið í tal við landsmenn
fyrir hönd Bielkes, en þeir tekið því þunglega og biskup síðan
skýrt Bielke frá þessum undirtektum. Með þessu er alls eigi sagt,
að biskupi hafi verið það ljúft að landsmenn afsöluðu sér réttiud-
um sínum, heldur að eins hitt, að hann hafi eigi bundist fyrir
neinni mótspyrnu í þessa átt, né heldur sýnt verulega tregðu að
því er undirskriftina snertir. Það gerði aftur á móti Arni Odds-
son. Og þessi afstaða þeirra hvors um sig kemur að vorri hyggju
berlega fram í brófum þeim, er leikmenn annars vegar og klerkar
hins vegar rituðu konungi þar á þinginu og prentuð eru í bókinni
(bls. 155 og 157). I bréfi leikmanna, er Arni eflaust hefir geng-
ist fyrir, er miklu skýrara að orði kveðið um forn lög og réttindi
landsins, en í brófi klerkdómsins, sem Brynjólfur gekst fyrir, og
mest hljóðar urn hag kirkjunuar og kjör klerkastéttarinnar. En
þetta er vitanlega aukaatriði og snertir eigi athöfnina sjálfa.
Vór höfum nægilega skýr rök fyrir því, að svardagarnir 1551
og 1662 eru knúðir fram af hervaldi, þvert ofan í vilja alls þorra
landsmanna. Þar tjáði eigi í móti að mæla. Og engum kemur til
hugar að áfellast forfeður vora á siðaskifta- og einveldistímanum