Þjóðólfur - 16.11.1906, Blaðsíða 1

V
ÞJÚÐÓLFUR
58. árg.
Reykjavík, föstudaginn 16. nóvember 1906.
Jú 50.
Allskonar Lampar og Ámplar.
Glæsilegasta úpval
/ ícirvöru> og Járnvöruóeiíóinni i Cóinöorg.
Margbreyttustu og beztu búshlutir úr járni og leir. Biikk- og pjátur-
vörur af öliuni tegundum. Allskonar hluti úr járni, blikki, leir og tré
til þæginda, gagns og prýði í eldhúsi og búri, segja allar húsmæður að sjálf-
Eining út á við.
Mikilsverð ummæli hægri manna.
sagt sé að kaupa í
Edinborg.
Ávarp til íslendinga.
Vegna þess Iwernig stjórnmál íslands iw Iwrfir uið, höfuni vér und-
irritaðir stjórnendur íslenzkra hlaða komið oss saman um, að veila fglgi
vorl og stgðja að þvi, að álweðm verði staða Isiands gagnvart Dan-
merkurríki svo sem hér segir:
Island skíil rera frjálst sanibandsland >id Daninörku, og skal með
sambandslögum, er ísland teknr óháðan þátt í, kveðið á uin það, liver
málefni Islands liljóta eptir ástæðum landsins að vera sameiginleg mál
þess og ríkisins. I iillum öðrum málum skiilu íslendingar vera ein-
ráðir með konungi um löggjöf sína og stjórn, og verða þau mál ekki
borin upp fyrir konung í ríkisráði I)ana.
A þessum grundvelli viljum vér ganga að ngjum lögum um réttar-
stöðu Islands, vœntanlega með ráði fgrirhugaðrar millilandanefndar.
En eins og vér álítum brýna nauðsyn þess, að blöð landsins láti nú
almenning hér á landi vita það, að vér viljnm allir vinna saman að þvi,
gð báið verði með lögum um þannig lagaða réttarstöðn lslands, eins er
það og sannfœring vor, að þeim málstað verði greiðlegar sigurs auðið,
þess eindregnar og almennar, sem þjóð vor lætur í Ijósi samhuga fglgi
sitt við þessa meginstefnu, hvar sem kemur lil hennar kasta.
Vér erum á þeim timamötum, að eining vor id á við i þessu máli
er skilyrði velferðar vorrar og þjóðarsóma; og fyrir þvi viljum vér
skora á landsmenn að halda nii fast fram og án ágreinings þessum
uudirstöðuatriðum hinna vœntanlegn nýju sambandslaga.
Löggjafar/ulltrúar landsins hafa komið fram sem einn maður er-
lendis í þessu máli. Blöð íslands og opinberar raddir almennings þurfa
og eiga cð koma fram á sama hátl, og vér treystum því, að þjóðin mnni
ölt láta á sér finna, að hun vilji taka i sama streny með hverjnm þeim
hœtti. er henni veitist færi á að lýsa yfir skoðun sinni.
Heykjavík, Bessastöðum og Akurevri 12. nóv. líHXi.
Beneiiikl Sveimson. fíjörn Jönsson, Einar Hjörleifsson,
ritstjóri Ingólls. ritstjóri ísafoldar. ritstjóri Fjallkonunnar.
Hannes Porsteinsson, Sigurður Hjörleifsson, Skúli Thoroddsen.
ritstjóri Þjóðólfs. ritstjóri Nörðurlands. ritstjóri F’jóðviljans.
Ritnefnd „Lögróttu“ er samþykk ofanrituðu ávarpi, með þeirri at-
hugasemd, að henni virðist ekki ástæða til þess, »að get a nú þegar sam-
tök um að halda að þjóðinni' einni ákveðínni breytingu á stjórnarskránni,
svo sem er afnám ríkisráðsákvœðisins«, en »vonar að geta sýnt i verki
samvinnufúsleik sinn einnig þá er kemur til bregtinga á stjórnarskráiini«.
— Ritnefnd »Norðra« þessu sammála.
Sjaldgæft tækifæri.
Yarðar mest til allra orða,
undirstaðan rétt sé fundin.
Þetta eru sannindi, sem ekki verður
móti mselt, því að þau hafa almennt gildi
í smáu sem stóru.
Vér Islendingar verðum að finna trygga,
örugga og ósvikula undirstöðu, til að
byggja kröfur vorar á í væntanlegum samn-
ingum vorum við Dani. Og það er ekki
nóg, að þesti undirstaða, þessi samkomu-
lagsgrundvöllur sé settur að vilja mikils
hluta þjóðarinnar, en allmikill 'nluti henn-
ar sé honum fráhverfur og vilji byggja
kröfurnar á allt öðrum grundvelli. Öll
þjóðin verður að vera sammála og halda
aðalkröfunum fram með einurð, festu, og
rullkominni eindrægni. Því að eins er
sigurs að vænta, því hvernig getur
nokkur ætlazt til þess, að Danir taki
nckkurt tillit til krafa vorra, efhverhönd-
in hjá oss er upp á móti annari, og einn
rífur það niður og níðir á allar lundir,
sefn annar telur mikilsvert og hið eina
rétta. Þá geta Danir sagt með fullum
rétti: Þegar svona eru skiptar skoðanir
ykkar íslendinga um það, hvað ykkur sé
fyrir beztu, þá getum vér að svo stöddu
ekki samið við ykkur. Þér verðið fyrst
að koma ykkur santan um, hvers þér krefj-
ist af oss, svo að vér vitum, hvað það er,
sem þér leggið áherzlu á einhuga og
ótvírætt.
Avarp það til Islendinga, sem birt er
hér að ofan, er sprottið af þeirri föstu
sannfæringu þeirra blaðamanna, er undir
það hafa ritað eða tjáð sig því samþykka,
að útá við, ga. gnvart Dönum,
verðum vér að vera sammála
um meginatriðin í kröfum vor-
u m. Það veitir þeim þann styrk og þá
festu, er þær ella mundu ekki hafa.
Hyggjum vér, að þjóðin skilji það rétt,
að hér er ekki um neina samvinnu
hinna núverandi flokka að ræða í öðrum
deilumálum — þau eru nógu mörg eptir
— heldur urn samkomulags-til-
raun í þeim atriðum, sem mestu
skiptir fyrir þjóðina, að engin
sundrung geti komizt að. Og
vér efumst ekki um, að þjóðin yfirleitt
muni taka tilraun þessari með fögnuði og
styðja að því, að hún geti borið æskileg-
an árangur, enda stendur hún í beinu
sambandi við utanför þingmanna í sumar
og framkomu þeirra þar gagnvart Dönum.
Hugsum oss t. d. að alþingismennirnir
hefðu 1 utanförinni látið flokkaríginn sitja
í fyrirrúmi fj'rir öllu öðru, bæði 1 samtali
við danska þingmenn og á viðtalsfund-
inum 30. júlí, að flokkarnir hefðu hnakk-
rifizt franian í Dönum, og sagt, hver um
sig, að þessa náunga — hina flokkana —
væri ekkert að marka. Mundi árangurinn
af því viðtali hafa orðið mikill ? Vitan-
lega enginn annar en sá, að engum
dönskum þingmanni hefði komið til hug-
ar að taka nokkurt mark á nokkru, er
er sagt hefði verið, eða taka nokkrar
kröfur vorar til greina, ekki einu
sinni líta við þeim. Þetta var og al-
þingismönnum full-ljóst, að ætti förin að
verða landinu til gagns og gengis, þá
yrðu allir að koma fram einhuga með
sömu kröfurnar á hendur Dönum. Og það
var einmitt þessi eining þingmanna, sem
vakti virðingu Dana fyrir hinum pólitiska
þroska íslenzku fulltrúanna, og veitti
kröfum þeirra margfalt meira gildi en ella.
Þetta hefur einnig verið almennt viður-
kennt hér á landi, að árangur þingmanna-
fararinnar sé mest fólginn í þessu atriði,
að gagnvart Dönum hafi alþingismenn
komið fram sem einn maður, þrátt fyrir
alla innbyrðis óvild og harðsnúinn flokka-
ríg-
En þessari samkomulagsundirstöðu, sem
nú er lögð af fulltrúum þjóðarinnar, henni
m á þjóðin ekki spilla, því að annars má
búast við, að til lítils hafi unnið verið.
En þessari undirstöðu er gerspillt, efkröf-
urnar verða jafnmargar og mismunandi,
eins og stjórnmálaflokkarnir eru margir í
landinu. Menn verða að koma sér sam-
an um ein'nver aðalatriði, einhverjar aðal-
kröfur, er allir halda fram. Velferð
landsins á að standa og hlýtur
að standa ofar öllum flokkaríg
og p e r s ón u le g u hatri.
Og menn verða vel að gæta þess, að
nú er einmitt í vændum jafn þýðingar-
mikill atburður, sem heimsókn konungs
vors að sumri. Það er enginn efi á, að
sú heimsókn myndar nýtt tímabil 1 hinni
pólitisku sögu vorri, ef vér sjálfir kunnum
að hegða oss réttilega og berum gæfu til
að hagnýta þetta fágæta tækifæri landi
voru og þjóð til hags og heilla. Vér vit-
um það, að Friðrik konungi 8. er alvara
að gera oss Islendinga ánægða. Og vér
vitum það einnig, að fulltrúar hinnar
dönsku þjóðar eru konungi sínum sant-
mála um þetta, ekki að eins hinir írjáls-
lyndustu þeirra á meðal, heldur einnig
hinir Ihaldssömustn — hægri mennirnir.
Því til sönnunar getum vér ekki stilltoss
um að birta hér ummæli N. Andersens
etazráðs, foringja og formæl-
anda hægrimanna í fólksþinginu.
Hann segir svo eptir að konungur hafði
lýst því yfir í hásætisræðu sinni, að hann
ætlaði sér að verða við óskum Islendinga
úm endurskoðun á stöðulögunum:
»Eg hygg ekki, að vér getum verið
þekktir fyrir að hanga í sérkreddum,
sem nánasthafa »teóretiska« þýðingu fyrir
afstöðu vora gagnvart lslendingum. Eg
hygg að það sé hið snjallasta fyrir oss,
að segja fljótt og skýrt já og amen við
óskum Islendinga, ef að eins sambandinu
við land vort er haldið áfram. Verði sam-
bandinu milli Islands og Danmerkur ekki
slitið, hygg eg að réttast sé fyrir oss að
ganga töluvert langt (»ret vidt«) í því
að veita Islendingum siálfstjórn, er þeir
fyrst og fremst óska, eins og eðlilegt er,
því að það hagar allt öðruvlsi. til hjá
þeirn, en hjá oss. Eg hygg, að stjórn
vor geri rétt ( því, að verða við
óskum Islendinga í sem allra
fyllstum mæli(»ividest muligt
Maal«), þaðeraðsegja með þeirri
takmörkun, að sambandiðvið