Norðanfari - 18.06.1877, Blaðsíða 1

Sendur kaupendurn hjer á landi
kostnaðarlaust; verð hverra 10
arka af árg. 1 kr., einstðk nr.
16 aura, sölulaun 7. hvert.
MRBAWARi,
Augíýsingar eru teknar i blað-
ið fyrir 8 aura hver lína. Við-
aukablöð eru prentuð á kostnað
hlutaðeigenda.
16. ár.
Prestastjettin.
(dSTiðurl.). |>að eru nú um 170 prestaköll
á landinu, og peim verður ekki stórum fækk-
að vegna strjálbyggðarinnar. Af þeim eru,
eptir síðasta brauðamati, 24 hin tekjumestu,
sem fylgja yfir 1400 króna laun, 35 sem
fylgja 10 til 1400, 42 með 7 til 1000 lcróna
launum og um 70 með 222 til 700 kr. Og
•þegar nú kemur fram lijer eptir, að prestar
eiga að gjalda landskatj eins og aðrir bú-
endur, pá dregur pað töluvert af þessum
launum (landskattur presta verður pó varla
minni en 6 til 7000 kr.). Að sönnu má
geta til, að tekjur flestra brauða reynist
nokkru meiri þegar nýtt brauðamat verður
gjört (sem parf sjálfsagt að gjöra á næsta
ári, 10 árum eptir hitt næsta), pví landaura
verð hefir hækkað síðan 1863—68. En varJa
munar það meiru en svari landskatti prest-
anna. Vel má nú segja, að tekjur prest-
anna sjeu að mörgu leyti hollari peim en
krónu-tekjur, og einkum sjeu not staðanna
miklu meiri í raun og veru en svari land-
skuld peirra, eins og satt er, pó með pvi
móti að presturinn sje ráðdeildarmaður og
geti búið sæmilega á staðnum. Sje hann
ráðdeildarlitill og enginn búmaður, verða tekj-
ur brauðsins og staðar-afnotin honum litlu
betri en krónulaun, ef eigi verri.
Nú á tímum getur pað varla talist hæfi-
legt að- nokkru prestsembætti á landinu fylgi
minni laun en 1000 króna virði — pað sýn-
ist vera hið allra minnsta, sem stinga megi
upp á. Sá getur enginn talizt meðalbóndi
í sveit, með 8 til 10 manns í heimili, er eigi
hafi 1000 kr. arð af búi sínu til að lifa af,
ef öll búsafnot hans eru rjett metin. Með
minna getur hann engan veginn komizt af
fianda sjer og sínum og til að standa í skil-
um, og verður að halda sem allra sparast
á öllu.
|>egar vjer athugum tekjuhæð brauð-
anna, eins og hún er nú, pá sjáum vjer að
vantar yfir 40,000 krónur til þess að öllum
lakari meðalbrauðum á landinu og fátæku
brauðunum geti fylgt að meðaltali 1000 kr.
Akureyri, 18. jiiní 1877.
tekjur. Nú eru fátæku brauðin engu síður
en hin betri misjöfn að örðugleika og ætti
án efa hærri laun að fylgja hinum örðugri.
Væri heldur takandi í mál að hægum smá-
brauðum fylgdi minna en 1000 kr. tekjur,
einkum ef bújörð er þar heldur góð.
Jeg sting hjer ekki upp á meiru en
1000 kr. tekjum á hinum tekjulitlu brauð-
um — en svo er og verður meiri hluti
peirra, — og tel jeg víst að ærið mörgum
hinum yngri prestum og prestaefnum pyki
slíkt auðvirðílega tekið til handa mönnum,
■sem varið hafa einum 4000 krónum til
menntunar sinnar, hafa farið á mis við all-
an arð vinnu sinnar eða mestallan um ein
10 ár og eigi getað lært til muna búnað eða
bjargræðisstörf allan pann tíma. Veit jeg
að pessi laun eru meira en priðjungi lægri
en annara embættismanna, jafnvel lækna,
sem hafa þó pessutan miklar aukatekjur af
ferðum sínum, og ætti að geta haí't mikinn
arð af ineðölum.
En jeg færi mjer tvennt til afbötunar.
|>að fyrst, að jeg álít búnað presta á staða-
jörðum arðsamari til bjargræðis, ef hann fer
í nokkru lagi, en nokkur hundruð krónur
— pað sýnir sig hvernig bændur geta bjarg-
ast á lakari jörðum einasta af búnaði sín-
um, gjalda pó jafnan landskuld, sem prest-
urinn parf ekki að gjöra, — og presti er
engin afmán að læra af bændum pað sem
tii sómasamlegs bjargræðis lieyrir. Sto eru
og presti aðgjöldin (pó lítil væri), svo sem
fóður, viðbit, fjenaður, liollari til bjargræðis
en krónutekjur, sem eigi er ætíð vist hann
fái keyptar fyrir lífsnauðsynjar, eða þarf
langt til að sækja. J>á er og annað, að jeg
get nú ekki þegar skilið, hvernig allt pað
fje geti fengizt, sem pyrfti til að gjöra
pessi landaura-embætti jafnhátt launuð og
krónu-embættin. Enda get jeg alls eigi vor-
kennt prestunum að komast af með pað
sem jeg hefi stungið upp-á, með pví sém
fyrir er og brauðunum fylgir.
þegar pessu næst er að ræða um hvað-
an taka eigi pessa miklu launaviðbót handa
prestastjettinni, sem jeg hefi nefnt, pó eigi
Nr. 43—44.
væri meira, pá horfir beint við, eptir pví
sem landstjórnarháttum er nú komið hjer á
landi, að ætlast til að hún verði greidd úr
landsjóði. |>að er eigi heldur nema nokkur
púsund krónur meira gjald, en svari afgjöld-
um klausturjarðanna hjer á landi, sem jeg
tel að kennilýðurinn ætti í raun rjettri allar
tekjur af, eins og af Öðrum jörðum sem
lagðar voru hjer á landi í katólsku honum
til uppeldis. Eins og launað er nú öðrum
embættamönnum hjer á landi úr landsjóði,
pá er sjálfsagt að einnig ber paðan að launa
prestastjettinni, og ætti pað að falla pví
ljúfara, er kirkjurnar eiga storfje til upp-
eldis pessari stjett, svo eigi þarf stórmiklu
við að bæta, enda hefir sjöðurinn miklar
tekjur af þeim fasteignum, sem áður veittu
uppeldi sumu af klerkastjettinni.
Veit jeg að peir sem annast eiga um
fjárhag landsins segja, að landsjóðinn vanti
fje til pessa mikla uppbóta á brauðin, nema
ný gjöld sjeu á lögð. En pað er hvort-
tveggja að pessi launaviðbót handa presta-
stjettinni parf eigi fram að koma nema
smámsaman, enda er enginn efi á pví, að
tekjur landsjóðsins verða að aukast pegar
skattalögin, sem nú eru í smíðum, koma
upp, pó miklu áf útgjöldum verði ljett á
fátækum almúga, pví gjaldendur og gjald-
stofnar fjölga, og allgóð ráð eru til að
finna fleiri.
Eitt er pað með öðru, sem gjörir kjör
prestanna miklu lakari á a ð 1 í t a, en ann-
ara embættismanna landsins, pó pessi launa-
viðbót, sem hjer er nefnd, væri peim veitt,
pað er að uppgjifaprestar og prestaekkjur,
eiga að hafa sín eptirlaun af tekjum brauð-
anna — uppgjafaprestar vanalega priðjung,
en prestaekkjur vanalega tólftung til átt-
ungs, ef tekjur brauðs eru taldar yfir 700 kr.
|>ó slík eptirlaun sjeu harla lítil optastnær
í samanburði við eptirlaunin í valdsmanna-
stjettinni, spm er einn vottur pess, hvor
stjettin undir hefir orðið í skiptunum áður,
pá skerða pau svo hin minni brauðin, að
pau verða ekki álitleg. Getur opt farið
svo, að prestur á 1000 króna brauði, sem
Um byggðir íslendinga og Norðmanna
á Grænlandi á miðri 14. öld, og um
afdrif hinnar ísl. nýlcndu þar.
(Eptir Grænl.-annálum og bendingum í þeim).
(Frh.). Svo vjer komum aptur til efnis-
ins um byggð á Grænlandi, pá hefst sú byggð
að austan í Skagafirði, eins og fyrr er sagt,
austan við Herjólfsnes. Vestan við Herjólfs-
nes liggur Ketilsfjörður og er par allt byggt.
Hægramegin pá inn er siglt, er ós rnikill
par sem vötn falla til sjávar. Hja þeim ós
er kirkja og heitir Árósskirkja. Hún er
vígð hinum helga krossi. Sú kirkja á allt
il Herjólfsness eyjar, liólma, skipstrand og
Hlt inn til Pjetursvikur.
Hjá Pjetursvík er byggð mikil, sem
Heitir Vatnsdalur. J>ar í byggð er vatn
^ikið, 2 vikur á breidd, fullt af fiski. Pjet-
^rsvíkur-kirkja á alla Vatnsdalsbyggð. Inn
irá þessari byggð stendur klaustur eitt og
eru par reglumunkar. |>að er vígt Ólafi
lelga og Ágústínusi helga. Klaustrið á allt
lnn í (jarðarbotn og út með hinumegin.
Eæstur Ketilsfirði er Kafnsfjörður.
Lengst inn með peim firði er nunnuklaust-
ur með Benidiktsreglu. I>að á allt inn í
fjarðarbotn og út frá Vogakirkju, sem vígð
er Ólafi konungi helga. Vogakirkja á allt
land með firðinum út frá. í firðinum eru
margir hólmar. Á klaustrið helming peirra
en dómkirkjan helming. Á þessum hólm-
um eru heitar laugar. t*ær eru svo heitar
á vetrum, að enginn þolir að lauga sig. Á
sumrum lauga margir sig í þeim og fá bót
meina sinna.
Næst Rafnsfirði er Einarsfjörður. Milli
þeirra er höfuðból eitt, sem konungur á og
heitir Foss. |>ar er vegleg kirkja vígð Niku-
lási helga og veitir konungur pá kirkju.
Skammt þaðan er fiskivatn hið bezta, þeg-
ar leysingar eru miklar og rignir, flýtur
vatnið til sjávar. Og er það minnkar, fjarar
uppi ógrynni fiska á sandinum. |>egar menn
sigla inn á Einarsfjörð, er vík til vinstri
handar, sem lieitir þorvaldsvík. Og lengra
inn i firðinum samamegin er nes eitt, sem
Klíningur heitir. Nokkru innar er víksem
Grávík (eða Grandavík) nefnist. Skammt
— 85 —
þaðan er bær mikill, sem heitir í Dölum
og er dómkirkju-eign. J>egar siglt er inn
fjörðinn til dómkirkjunnar, sem stendur inn
í fjarðarbotni, þá er til hægri handar skóg-
lendi, sem dómkirkjan á. I þeim skógi
hefir dómkirkjan allan kvikfjenað sinn stór-
an og smáan. Hún á allan Einarsfjörð, svo
hið sama hina miklu ey, sem liggur fyrir
Einarsfjarðar mynní og heitir Hreiney, pví
þangað hleypur á haustin fjöldi hreina. J>ar
er almennings veiði og þó með biskupsleyfi.
Á þessari eyju er bezti tálgusteinn, sem til
er á Grænlandi, svo eðlisgóður, að menn
höggva úr honum katla og könnur og svo
traustur að eldur fær eigi ónýtt hann. Smiða
menn úr honum sái, einsteinunga, svo mikla
að taka x eða xij tunnur. Lengra vestur
þar fyrir landi er eyja sú er Langey lieit-
ir. þ>ar eru Vigbæir stórir. Dómkirkjan
á alla eyna nema tíund þaðan. Hún fellur
til Hvalseyjarkirkju.
Næstur Einarsfirði er Hvalseyjarfjörð-
ur. |>ar er kirkja sem kennd er við fjörð-
in. Hún á allan fjörðin og allan Kamb-
staðafjörð er næstur liggur. 1 peim firði