Heimskringla - 09.09.1886, Blaðsíða 3

Heimskringla - 09.09.1886, Blaðsíða 3
Yí NLAND. Vínland fr!«a, Vínland gó«a, Vesturheimur* kveaju bezta! Heimur frelsis, heimur frama, heimur frlgra kappa lý'ga. Enn {>á strendur aldnar standa, águr par sem hetjur fóru. Ljómar tign og svipur sami, sem pá stund er Vinland fundu. Frítt er láS og himinn hei«ur, háreist fjöll yfir grœnum völlum; geislar standa á glæstum tindum, glóa vötn og hlægja skógar. Undra sljettur ómœlandi, afar-miklu líkar hafi lí«a fram í breiðum bogum, blikar sól á öldum kvikum. Skógar mynda marar strendur, mœrir lundir falda grundir ; bylgjar elfur, bíáftig silfur; bakkar móti sólu hlakka. Skógar glymja, elfur óma, endur-svásir vindar blása, byltist voldug áfram alda, æstir vogar geislum loga. Grætur bára gullnum tárum, geislar leika á öldum bleikum, sefur blóm í sælu draumi, singur fugl í berjalyngi. Jörg af móki myrku vakin magni ítra, {rjóga lýtur ; byggjast frígum, frjálsum pjóhum, fögut grund og bjartir lundir. Hetjur yfir haugri lifa; heróp snjallir lúgrar ájalla. Fram til sennu frelsis vinir ; framsókn nýja skulum heyja. Frímann B. Anderson. FJELAGSSKAPURINN í þORBRANDSSTAÐA HREPPI. (Eptir Einar HJörleifsson.) paS hafð'i allt af verið, frá Jjví menn fyrst mundu eptir, mesti hundur í þeim <3lafi á Álftamýri og Sigurði á Bakka hvorum við annann en )>að var enginn sem í raun og veru vissi, hvað það var, sem þeim bar á milli. Ekki var það pólitík, svo að annar t. a. m. vœri tidanskur íslendingur,” en hinn „ sannur íslendingur, ” peir voru báðir tísannir Islendingar, ” svo sannir, að þeir gátu aldrei setið á sárshöfði hvor við annan. Ekki voru það lieldur trúarbrögðin, sem þeim bar á milli. peir voru báðir rjetttrúaðir, sannkristnir ménn; en þeir fóru helzt ekki til kirkju, ef þeir höfðu heyrt einhvern ávœning af þvi, að hinn mundi verða við kirkju þann dag, af þvi að þeim var ekki mikið um, að sitja undir sama þaki báðir allan pann tíma sem á guðsþjónustunni stóð. , Eins og þeir, eptir því sem út leit fyrir, voru líkir í skoðunum í raun og veru, eins voru þeir og mjög jafnir að mannvirðingum, enda áttu þeir sinn soninn livor í skóla, sem báðum gekk hjer um bil jafnvel. Ólafur var forsöngvari, en SigurSur meðhjálp- ari. Hvor um sig liafði reyndar búizt við að geta sameinað hvortveggju þessi metorð i sinni persónu, en þeim hafði, eins og líka öll sanngirni virtist mœla með, verið skipt á milli þeirra, Sigurður hafði notað vaxtarlag Olafs, til þess að geta bolað honum frá meðhjálparastöðunni. Ólafur var nefnil. lítill rnaður vexti og vceskilslegur, en ekki ósnar. Sigurður var þar á móti stór maður og burðamaður mesti. Sigurður hafði svo sagt með háð- brosi, að sóknin œtti ekki víst, að hafa œfinlega svo lítinn prest, aðÓlafur nœði til að skrýða hann, og svo vœri kirkju- likillinn lika þltngur fyrir kraptalitla menn Ólafur hafði aptur á móti náð for- söngvaraembœttinu frá Sigurði með því að 14ta í veðri vijka fyrir söfnuðinum, að það vœri ekki laust við að vera hneyksli, livað Sigurður syngimikið fram um nefið En þó það nú hjeti svo, að annar vœri forsöngvari en hinn meðhjálpari, þá gengdu þeir þó í raun og veru báðir jafnt báðum emboettunum, af því að þeir voru aldrei við kirkju báðir í senn. Báðir voru þeir líka ákafir „framfara menn.” En þð að þeir vœru efnuðustu bsendurnir í sveitinni, pá varð þeim samt ekki eins mikið ágengt I almennum málum, eins og búast hefði mátt við pað kom af því, að þegar annar þeirra œtlaði einhverju að koma fram, þá gerði hinn æfinlega allt, sem hann gat til þess að ónýta það, hvað svo sem það var. Og af ]>ví að það er yfir höfuð að tala ljettara verk að rífa niður en að byggja upp, þá v&rð œfinlega sá ofan á, sem í það og það skiptið hafði það hlutskiptl að ónýta. Einu sinni hafði t. d. Ólafi dottið í hug að stofna lestrarfjelag þar í hreppn- um. Hann hafði svo sýnt mönnum fram á það einu sinni á kirkjufundi eptir messu, að það vœri öldungis ómissandi fyrirmenn, að náxgóðar og nytsamarbœk- ur. En bœkur vœru dýrar að kaupa fjTÍr hvern einstakan, og þess vegna vœri það hœgastur vegurinn, að kaupa bœkurnar í fjelagi. petta hafði fengið góðar undir- tektir, og það var skömmu síðar komið á fremsta hlunn með, að þessu yrði fram- gengt; margir höfðu lofað tiltölulega talsverðu til samskotanna, og það var ekki annað eptir, en að fá þessi samskot heimt saman, og svo skrifa eptir bókunum En þá ljet Sigurður það boðútganga um sveitina, að hann œtti flestar af þessum bókum, sem œtti að fara að kaupa, og menn gœtu fengið þær lánaðar hjá sjer fyrir ekkert, og hinar œtlaði hann að útvega sjer við fyrstu hentugleika. Menn sáu að það var kostnaðarminna, og tóku þvi aptur loforðin til samskotanna. petta voru reyndar hrein ósannindi úr Sigurði, pví hann átti mjög fáar bœkur, og útveg- aði sjer heldur ekki neinar nýjar. En það gerði ekkert til, því i svipinn mundi enginn í hreppnum eptir því, að það vœri nein bók til, sem hann sjerstaklega angaði til að lesa. Og svo fjell þetta lestarfjelagstal niðurvonbráðar, ogmenn gleymdu bœði bókum og lestrarfjelagi. Skömmu seinna hugkvœmdist Sigurði að koma á bindindisfjelagi í sveitinni, og það gekk ágcetlega, eptir því sem bú- ast mátti við. Talsvert margir skrifuðu sig í bindindið, og brögðuðu ekki brenni- vín í heila viku. En nœsta sunnudag kom Ólafur tU klrkju, og þar af leiðandi Sigurður ekki. pað vildi þá svo til, að flestir bindindismennirnir voru líka við kirkju. Ólafur fjekk þá alla heim með sjer eptir messu, og svo líka þá bindind- ismenn í leiðinni, sem hann náði í. Um kvöldið veitti hann þeim svo vel, að þeir urðu allir augafullir. pað var reyndar rauðvínstoddý, sem hann gaf þeim í fyrstu, en hann hafði látið (i pinna ” af konjaki út í, án þess þeir vissu af, svo þeir urðu fljótt hreifir, og það leið ekki mjög langt um, þangað til rauðvíninu var alveg sleppt, og bara haldið vatninu og sykrinu og svo (i pinnanum ”. Loksins þegar öllu konjakintt var lokið end- uðu þeir á klára kornbrennivíni. peg- ar komið var fram á nótt, fóru menn að hypja sig á stað. Ólafur reið á veg með gestum sínum, fylgdi þeim að Bakka, vakti Sigurð bónda upp, og skilaði honum bindindismönnum hans. Eptir það kvöld var hvorki minnzt á bindindi, nje það haldið af nokkrum manni þar í sveitinni Svona nafði gengið með „framfar irnar” þar í sveitinni í langan, langan tíma. Engum sköpuðum hlut varð komið fram, af því að þessir tveir helztu menn unnu allt af hvor á móti öðrum. Loksins iiiifíu menn öldungis liœtt við að hugsa til a.j hrinda nokkru í lag, sem almenningi kom við,, og hver ein- stakur ljet sjer uœgja, að þumbast ixeima lxjá sjer, við sín vanalegu daglegu störf, fjósverk, fjárgeymslu, hestliúsamokstur, fráfœrur og beyannir. Svona stóð á og hafði lengi staðit; á þar í sveitinni, þeg- ar þessi frásaga eiginlega byrjar. Svo var pað eitt vor, að nýr, ungur bóndi flutti sig þangað í sveitina. Hann hjet Sveinn Sveinsson. Hann kom úr fjörugu plássi af Norðurlandi, og var óvanur við, að heyra aldrei neitt talað um almenn malefni 0g engan fjelags- skap nefndan, og honum þótti það leið- inlegt, því hann var vanur við að vas- ast töluvert í máiUm manna, þar sem liann hafði áður áttheima. Eins ímynd- aði hann sjer að bæðigæti hann ogýms- ir aðrir sveitarmenn haft talsvert gagn af því, ef einhverskonar fjelagsskapur gæti komizt á mefs mönnum. Fyrst og fremst vantaði nú alveg allt tækifœri til þess að geta náð í bækur, af því svona hafði farið með lestrarfjelagið hans Ólafs. Svo voru engjar þar í sveitinni ákaflega votlendar, eintóm fen og for- æði, og þurftu nauðsynlega að skerast fram. En jörðum manna var svoleiðis háttað, að ekki gátu orðið nema hálf not af því, nema pað tœkist að koma samtökum á. Og svo var svo margt og margt þar í sveitinni, sem honum fannst þurfa að laga, en sem ekki mundl verða lagað, nema fjelag yrði stofnað til þess. En Sveinn var skýr maður og skyn- samur og sá þegar í hendi sjer, að ekk- ert mundi verða gert, nema honum tæk- ist að hafa þá báða með sjer, Ólaf og Sigurð. Hann fór svo að þeim með allra mestu hægð og íipurð, en ekki öldungis laust við vindirferli og óhrein- skilni. Hann gekk til þeirra á víxl og skeggræddi við þá um þetta, en forðað- ist jafnan hjá hvorum fyrir sig að láta nokkuð á þv! bera, að hinn væri neitt við það riðinn, eða að það gœti komið til skoðunar, að hafa hann til minnstu framkvœmda íþessu máli. Ólafi var allt af mest um það hugað, að geta komið upp lestrarfjelagi, og sveið það einlœgt sárt, hvernig farið hafði með það mál, þegar hannátti við það forðum daga. pess vegna ljet Sveinn I veðri vaka við hann, að pessi fjelagsskapur œtti einkum að vera bundinn við og fólginn í lestrarfjelagi. pað mœtti nátt- úrlega gera jfleira í fjelaginu en safna bókum, en bœkurnar voeru æfinlega eign, og gœtu enda orðið mikil eign, og það vœri eðlilegast að binda fjelagið einkum og sjerstaklega við eignir þess. Aptur á móti þótti Sigurði einkum rxða á, að fá komið á búnaðarfjelagi þar í hreppnum. Sveinn fann það fljótt og tók 1 sama strenginn, þegar hann talaði við Sigurð. Hann sýndi svo Sigurði fram á, að brýna nauðsyn bœri til, að fá búfrœðing í hreppinn að minnsta kosti einn sumartíma, til þess að vinna að jarðabótum, og segja fyrir um þœr. Fjelagið gœti náttúrlega tekið sjer fleira fyrir hendur en jarðabœtur, en þar sem landbúnaður vœri aðal-atvinnuvegur manna þar í sveitinni, þá vœri líka eðli- legast, að fyrsti fjelagsskapurmanna liti einkuin og sjer x lagi að búskapnum. Með því að ganga svona á milli þeirra og tala svona eins og hvorum fyrir sig líkaði, tókst Sveini að fá pá báða á sitt mál; það er að segja, að vekja hjá þeim báðum sterkan áhuga á því, að stofnað vœri þar í sveitinni einhvern veginn lag- að fjelag til almennra framfara. Sveinn var þeim báðum samdóma, því hann vildi að allur þessi fjelagskapur kœmist á fót, en peir Ólafur og Sigurður höfðu hvor um sig allt annað í höfðinu en hinn hafði. (Framhaid síðar). í sjötta blaSi 1(Fjallkonunnar” f>. á. stendur greinarstúfur i(Frá ís- lendino’um í Ameríku”. Hann er o svona : i(Einar Hjörleifsson, stúd. mag., kom til Winnipeg nœstl. sumar og liefur haldifi hjer fyrirlestra um ís- lenzkan skáldskap. Hann talaði um tíinabiliS frá 1850 til pessa tíma. Sagði hann í fyrirlestri sínum, að á pessu tímabili hefSi 5 menn verið taldir (Jijóöskáld íslendinga”, þeir Jón Thoróddsen, Kristján Jónsson, Benid. Gröndal, Steingr. Thorstein- son og Matt. Jochumsson, og nifir- aði peim mjög. Honum þótti lítils vert um ((Pilt og stúlku”, ((Mann og konu”. Benid. Gröndal kvaSst hann ekki telja skáld, nema fyrir siðasak- ir. Steingr. Thorsteinsson fœri þá braut, sem Jónas Hallgrímsgon hefði lagt og ekki feti framar. Kristján Jónsson og Matt. urðu fyrir minnstu hnútukasti.................” þaS er vitaskuld, aó þaö er hjer ómögulegt að sýna til fulls fram á öll þau hálfu og heilu ósannindi, sem eru saman komin í þessum greinar- spotta. Til þess þyrfti að prenta all- an fyrirlesturinn, og hann er of lang- ur fyrir vikublað. Jeg œtla því aS láta mjer nœgja, að setja hjer niSur- lögin á köflunum um Jón Thorodd- sen og Matth. Jochumsson. I. ((En jeg sný mjer aptur aS skáld- sögunum. Þrátt fyrir þessa miklu ófullkomlegleika, sem á þeim eru, þá inegum vjer fyrir engan muii|lít- ilsvirða þœr. Það kemur nefnilega fram 1 þeim heilbrygðari skoðun á skáldskap yfir höfuð að tala,“en*vjer 1 rauninni liöfum sjeS hjá fnokkrum samtíSamanni Jóns Thoroddssens. ÞaS liggur í þeim sú skoSun, aS skáld- skapurinn taki ekkert niSur fyrir sig, þó hann lýsi lífinu öldungis eins og þaS hefir komiS höfundinum fyrir sjónir. Og þaS liggur i þeim hrein- skilin viSleitni viS aS segja satt. þaS liggur skáldleg sannleiksást í aS sleppa ekki einu sinni sporSinum, sem Hjálmar Tuddi sópar kvörnina meS, þó mörgum kunni aS. þykja þaS ómerkilegt atriSi. ÞaS liggur enn fremur í þeim skarpur skilningur á íslenzku fólki, þó sá skilningur nái ekki langt. ÞaS er eins og þaS opn- ist fyrir manni heilt hyldýpi af ís- lenzkri hjátrú viS þessi fáu orS Bjarna Ásgrímssonar : ((Já, þaS eru margs konar steinar til í náttúrunni barn”. En aSalatriSiS er þetta: Jón Thoroddsen tekur fast 4 því, sem hann er aS fást viS. Hann er ekki aS neinu flensi utan um þaS, ekki aS neinu daSri viS þaS. ÞaS er auSvit- aS aS hans andlega sjón nœr skammt og hans andlegu kraptar eru ekki miklir. En þaS sem hann rœSur viS aS gera, þaS gerir hann líka œrlega og drengilega—og í raun og veru verSur ekki meira heimtaS af nokkr- um manni. II. Jeg veit ekki til aS jafnmikiS sólskin, jafnmikil hátíSabirta sje í nokkru kvœSi eptir nokkurt annaS ís- lenzkt skáld (eins og í ((NýjárskveSju ÞjóSólfs 1878”). Þetta sólskin og þetta fjör er fáum íslendingum eig- inlegt, enda varS jeg ekki var viS, aS nokkrum manni þœtti neitt til þessa kvœSis koma, þegar þaS kom út. En þrátt fyrir þetta sólskin, þá er þaS þósorgin, sem er frum- tónninn í öllum hans skáldskap ; þaS finnur maSur glöggt, þegar kvœSin eru lesin í heild sinni. íslendingseSl- iS leynir sjer ekki. ÞaS er sorgin, sem stendur bak viS, sem knýr hann til aS yrkja. þaS er tilfinningin fyr- ir þörfinni á meiri blíSu, meiri gleSi, meiri fegurS inn i lífiS. En þaS yrk- ir enginn íslendingur eins vel um sorgina, eins og hann. því hann heldur jafnvœginu œfinlega. þetta jafnvægi er hans trú, hans trú á allt þaS góSa í lífinu, hvort sem menn nú kalla þaS menmng, mannúS, mann- elsku, sannleik, fegurS eSa guS.” Þó ekki sje meira sýnt en þetta, vona jeg aS menn geti ráSiS af þvf, hvaS sannorSur eSa þá skilningsgóS- ur frjettaritarinn muni vera, ef hann annars hefur heyrt fyriflesturinn sjálf- ur. Mjer er í rauninni fyrir mitt leyti sama, þó ((Fjallkonan” sje aS fara meS annaS eins rugl og þetta um mig. En jeg svara því til þess aS vekja athygli manna á, aS hjeSan af mun verSa fœri á fyrir íslendinga í Vesturheimi aS svara fyrir sig, þeg- ar ósannindin standa um þá í blöSun- um heinxa á íslandi. Og þaS færi mun verSa notaS. Einar Hjörleifsson. 8 A M T í N I N G U R. EINKENNILEGUR SKIPTAPI. Skipstjórinn heitir White og skipið hjet ”Ada L. White”. Dagblaðið, sem fyrst sagði söguna, tók hana eptir sögusögn skipstjórans sjálfs. Skipið átti að fara frá Rio Janeiro til New York. Skipstjórinn segir að pað hafi verið allra fegursta sumarveður, pegar þeir fóru frá Rio Janeiro, þann 16. des., 80 gráða hiti (Farenheit) í skugganum. Skipið var lxlaðið 11,248 sekkjum af kaffi. Ekkert bar til tíðinda, þangað til skipið var kornið fram und- an Jamaica, pá kom sterk nordvestan- gola, og stóð yfir prjá daga. En nokkr- um dögum síðar, 160 mílur úti í hafi, fram undan Hatteras, var fað, að peir lentu í storminum, sem gerði út af við skipið. öldurnar risu ógurlega; það jak næstum því á fellibyl, og stormur- inn þeytti haflnu fram og aptur, svo það sýndist allt sem froða; ein aldan eptir aðra gekk yflr skipið, og að lokum náði vatnið að vœta lestina. Kafflð fór þá að bólgna, sekkirnir að rifna, og meira komst inn af vatni. Kaftlð gúlpaðist út úr sekkjunum og streymdi inn x pumpurnar, svo eptir stutta stund var ómögulegt að nota þœr Nú gátu þeir ekkert við vatnið ráðið. Meðan á þessu stóð óx stormurinn enn ákaflega og sjórinn varð voðalegur á að líta. Auk þessara rauna, kom ný og voðaleg hœtta í ljös. Af því að pumpurnar gátu ekkert að gert, þar sem þœr voru troðnar með kaffl, þá fylltust þessir 11,000 kafflsekkir algerlega, og tútnuðu út eins og brauðger. í einu vetfangi sprakk þilfarið um miðjuna, og var að heyra sem þrumur dryndu. Hleramir sviptust sundur, eins og þeis vœrn úr brjefum, stðrar glufur rifnuðu x skipshliðina, og þar streymdi vatnið inn. Nú var öll von úti. Ekkert var annað fyrir hendi, en yfirgefa skipið svo fljött sem auðið yrði, þ.ví það var þegar á sama augnabliki farið að sökkva. Á dögum Cicerös þekktust hvorki ljós- myndir nje stœkkunargler ; þó getur liann þess, að Ilionskvœði liafi verið skrifað á bókfellspjötlu, sem ekki var stœrri en svo aðþaðmátti fela hana innan í hnotskel. Frönskum manni einum hefur og eptir nokkra ára œflngu tekizt, að rita hinar fjórar kanónisku bœnir katólsku kirkj- unnar á nöglina á einum fingrinum á sjer. Rafurmagn er nú farið að hafa til að mœla með þunga, og þyngdin sýnd á reizlu. eiukum vega menn þannig þunga vöru- vagna á ferðinni. 8jeu mörkin á reizlunni nákvœm, geta menn sjeð þungann á vögn unum upp á hár, þó þeir sje á fleygingsj ferð. 8TÓRK08TLEGAR NEGLUR. .jy það er í Siam, Annam og Cochin China að menn skreyta sig einkum og sjerstaklega með því skrauti. Höfðingj- arnir x Annam t. d. láta neglurnar á sjer verða svo langar, að þeim er al- gerlega ómögulegt að taka höndunum til nokkurs hræranlegs hlutar. Neglurnar á græðifingri, löngutöng og vísifingri verða frá fjögra og allt að fimm þumlunga lang- ar. þcer líkjast óttalegum klóm, sem væri hugsanlegt að gæti orðið mönnum að not- um, ef þeir væri svo hundviltir, að þeir rifu jörðina upp, til þess að leita sjer að rótum eða öðru æti ; en það er alveg óskiljanlegt, hvernig nokkrum manni, er lifir svipuðu lifi og gerist nú á dögum, getur þótt nokkurt gagn eða prýði að þessu. Nöglin á þumalfingrinumer naumj ast eins löng og á hinum fingrunum ; hún vex fyrst hjer um bil beint fram, fer svo að beygjast meir og meir inn á við, og verður að lokum eins og sívalningur ; það verður því svo að segja ómögulegt að hafa þumalfingurinn sem verkfæri til að grípa með. A litla fingrinum einum er nöglin höfð skaplega stór, og það er með honum einum, að þeir gera allan þennan aragrúa af smávikum, sem koma fyrir næstum því á hverju augnabliki, en eru öldungis óhjá- kvæmileg, og sem i’jer gerum með allri hendinni. Stundum eru negluruar látnar verða geysistórar, til þess að sýna að mennirnir lifl heilögu lífi og hafi yfirgefið bæði vinnu og yfirsjónir þessa lieims, Ilendurnar á kínverskum meinlætamönn- um, sem eru einir af þessum lötu ónytj- ungum, líta framúrskarandi einkennilega lít. Neglurnar á litlu fingrunum eru skap legar, eins og áður var sagt um Annams- búa, og þeir geta gert ýmislegt með þeim. En á hinum fingrunum hafa þeir þau óttaleg horn, sem naumast er hægt að kalla neglur, og sem verða þetta frá 16 til 18 þumlunga á lengd. GÖNGIN í ALPAFJÖLLUNUM. Sem stendur liggja þrenn löng göng gegnum Alpafjöllin, ein í milli Frakk- lands og Ítalíu, önnur milli Sveiss og Ita- líu, og þau þriðju milli' Sveiss og Týrol; göngin iieita eptir f jöllunum, sem þau eru grafin gegnum : Mont Cenis, St. Gothard og Arlberg göng. Mont Cenis göngin eru 7)4 mílur á lengd. þau kostuðu £3,000,000 St. Gothard göngin eru OJ-ý mílur á lengd t og kostuðu £2,500,000 ; orsökin til þess að þau kostuðu minna en hin, var einkum sú, að verkið gekk fljótar, því að þá voru betri verkvjelar fundnar upp. Alberg- göngin eru styzt, ekki nema 6)4 mílur. þau kostuðu með járnbrautinni £3,480000. Fjórðu göngin eiga að grafast miklu r.eð« ar en nokkurt hinna, og hljóta því að verða lengri; gizkað er á, að þau mutxl verða 12)4 milur á lengd, og muni kosta hjer um bil £4,000,000. \

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.