Heimskringla - 08.01.1930, Blaðsíða 6

ö. BLAÐSÍÐA
HEI MSKRING L A
WINNIPEG, 8. JAN., 1930
Haraldur Guðinason
Söguleg Skáldsaga
----eftir-
SIR EDWARD BULWER LYTTON
I. BÓK
skimaði «ftir fljótsbugðunum, hvort hann sæi
ekki Júáósarturninn; eftir virkjum, hliðum og
turnum, er stóðu á ströndinni, eða hófu sig
upp úr húsaþyrpingunni; eftir siglutrjánum á
vísinum að flota þeim er hinn framsýni El-
fráður hafði fyrstur látið smíða, og sem á ó-
komnum öldum átti eftir að flytja menning-
una út um höf og lönd, og ryðja braut sitör-
kostlegu heimsveldi.
Hertoginn dró þungt andann, og kreppti
ýmist hnefana, eða lauk þeim upp, eins og
hann vildi greipa borgina, er hann virti fyrir
sér. “Hrólfur," sagði hann skyndilega, “þú
veizt efalaust um auðsæld Lundúnakaup-
manna, því sannarlega ert þú, minn ágæti
riddri, sannur Normanni og rennur á gulls-
lyktina eins og veiðihundur á villigaltarslóð!’’
Hrólfur brosti, sem væri hann ánægður
með hrós þetta, er mörgum óbrotnum manni
myndi sannast að segja, hafa fundist nokkuð
tvírætt og svaraði:
“Satt er það, herra, og það veit trúa mín,
að loftslagið á Englandi skerpir lyktina, því
í landi þessa þorparalýðs úr öllum áttum —
Saxa og Finna, Dana og Flæmingja, Pikta18) og
Vallóna19)-víkur allt öðruvísi við en hjá oss, er
I mestum heiðri höfum hreysti og ættgöfgi,
hér er gull og jarðeignir fyrir öllu, svo að
landslýðurinn kallar jafnvel þing sitt, Witan,
“Hina Auðugu.’’ Þótt maður sé þræll í dag
þá getur hann, ef hann auðgast, orðið jarl á
morgun, mægast við konungmenn og stýra
liði undir jafnvel enn skrautlegri merki en
gunnfáni konungsins er, þar sem aftur á móti
réttbornir synir jarla og konungmanna, eru
hafðir í fyrirlitningu, ef þeir verða fátækir,
hvort heldur fyrir ofbeldi og svikum, fjáraustri
eða gjafmildi, og fyrirgera tign sinni, svo að
þeir verða að óbreyttum frelsingjum, og börn
þeirra ef til vill að þrælum. Þess vegna girn-
ast menn hér gull framar öllu öðru, enda veit
það heilagur Mikael, að sú synd er sýkingar-
skæð.”
Vilhjálmur hlustaði með athygli á þessa
ræðu.
“Gott er þetta að heyra,” sagði hann, og
strauk hægri hendi hægt með þeirri vinstri.
“Því það land er erfitt að yfirstíga, er menn
eru einhuga og herskáir, eins og feður vorir
voru, sem ekkert nema bleyðiskap eða drott-
inssvik virtu sér til svívirðingar.”
“Svo hafið þér, herra, fundið Bretana í
Normandíi, og ég hina velsku á mýraflákun-
um í Herfurðu.’’
“En,” hélt Vilhjálmur áfram, án þess að
gefa gaum að ræðu Hrólfs, “þar sem auður-
inn er meira metinn, en ættgöfgi og kynferði,
þar má múta höfðingjum með gulli. Og al-
þýðan, — já, það veit hin heilaga mær, að al-
þýða manna er eins í öllum löndum, hraust und
ir forystu hraustra og trúrra höfðingja, en án
þeirra sem sauðfénaður. En svara þú spurn-
ingu minni góður drengur. Borg þessi hlýtur
að vera auðug mjög?’’
“Nógu auðug,” svaraði Hrólfur, “til þess
að breyta mætti þeim auðæfum í vopnaða
menn svo marga að fylkingin tæki frá Rúðu-
borg til Flæmingjalands á aðra hönd, en til
.Parísarborgar á hina.’’
“í æðum Matthildar, er þú hefir beðið þér
ttil konu,” greip Fitzosborne fram í, “rennur
blóð Karlamagnúsar. Guð gefi keisaradæmi
hans þeim börnum, er hún skal þér ala.’’
Hertoginn laut höfði, og kyssti verndargrip,
er hann bar um hálsinn. Að öðru leyti tók
hann ekki undir orð trúnaðarmanns síns, en
sagði, eftir nokkra þögn:
“Þegar ég fer, Hrólfur, þá snýr þú aftur
til mýrafláka þinna. Velskir menn eru hug-
djarfir og grimmúðugir, svo að þú munt hafa
nóg á höndum þér.”
“Það veit heilög guðsmóðir, að ekki er
svefnsamt hjá því býflugnahreiðri.”
“Þá er vel,” sagði Vilhjálmur, “látum
hina velsku taka Saxanum blóð, og Saxana
hinum velsku, en megi hvorugur auðveldlega
yfirstíga annan. Mundu jarteikn þau er vér
fengum í dag, velska haukinn og stjörnuhegr-
ann saxneska og hinn norska fálka Vilhjálms
hertoga, svífandi yfir hræjum þeirra. Nú
munum vér klæðast til kveldtíða og veizlunn-
ar."—
II. BÓK
LANFRANC HINN FRÓÐI
I. KAPÍTULI
Fjórar máltíðir á dag, og vel úti látnar,
álitu Engil-Saxar ekki óþarflega ríflegt svar
við bæninni um daglegt brauð, hvort sem í
hlut átti karl eða jarl. óhóf í mat og drykk,
er var almennur löstur meðal hinna herskáu
Norðurlandabúa, var sennilega ekki sérlega á-
berandi ljóður á dagfari hinna fornu Engil-
Sxa, því hinar sífelldu árásir, er þeir urðu fyrir
af höndum hinna harðskeyttu og uppivöðslu-
somu Breta,1) og hinar sífelldu skærur upp úr
því innan Sjökonungaríkisins,2 *) knúði þá til
stöðugrar árvekni, sjálfgæzlu og hófsemi. En
Danir höfðu skilið þeim eftir hið háskalegasta
fordæmi. Þessir tröllauknu sægarpar veltu
sér í hverri vellystingu, er þeir gátu til sín
hrifsað, eins og þeir gera jafnan, er standa í
sífelldum mannraunum og lífsháska, þá er
þeir komast í allsnægtir; komast úr storminum
í friðsæla höfn. Lærðu Engil-Saxar að vísu
ýmislegt af Dönum, er þrosltaði þá og göfg-
i aði, en einnig tóku þeir upp ýmsa siði, er
þeim urðu til hnekkis og úrættunar. Af Dön-
um lærðu Engil-Saxar að kunna sér ekki
nragamál, og að drekka frá sér allt vit. En
þessar listir tíðkuðust ekki við hirð Játvarð-
ar hins góða. Var hann alinn upp frá barns-
æsku í klausturherbúðum Normannanna, og
tók þar sérstöku ástfóstri við hófsemd þeirra
og stillingu í mat og drykk, og við hina ströngu
trúarsiði þeirra, er einkenndi þá sérstaklega
meðal allra norrænna og annara nákominna
þjóðflokka.
Afstaða Normannanna á Frakklandi var
mjög hin sama og Spartverja á Grikklandi
hinu forna. Normannar höfðu við fámenni
kúgað undir sig land mitt á meðal þverúðugrar
alþýðu, umkringdir af háskalegum og öfund-
sjúkunr fjandmönnum. Hófsemi var þeim
því lífsskilyrði og höfðingjar þeirra hlustuðu
fúslega á kenningar klerkastéttarinnar. Eins
og nreð Spartverjum var hver hreinkynjaður
Nornranni frjálsborinn höfðingi, og stafaði af
þeirri meðvitund ekki einungis hin eindæma
fyrirmannlega framkoma, er var sameiginleg
Spartverjum og Normönnum, heldur einnig
sú vandláta sjálfsvirðing,. er mest óttaðist af
öllu að gera sjálfum sér nokkra hneisu svo að
þeir yrðu varir við, er þeirra undirmenn voru,
eða þeir töldu sér óæðri. Og eins og fámenni
þeirra í fyrstu; háskinn, sem umkringdi þá,
og hamingja sú, er vopnum þeirra fylgdi, leiddu
til þess, að Spartverjar lögðu allra Grikkja
mestan trúnað á guðlega forsjá, þannig má
ef til vill á eitthvað líkan hátt rekja hina al-
kunnu guðhræðslu og helgisiðarækni Nor-
mannanna. Þeir fluttu nreð sér í trúarlíf
sitt hollustuna til verndaranda sinna; tilbáðu
Guðsmóður fyrir fríðindi þau, er henni hafði
þóknast að veita þeinr, og þóttust þess fullviss-
ir að heilagur Mikael væri hinn raunverulegi
hertogi fyrir liði þeirra.
Eftir að hafa hlýtt á kveldmessu í bráða-
birgðarkapellu þeirri, er reist hafði verið í
Westminsterkirkjunni, er enn var eigi fullgerð,
og reist hafði verið þar senr eitt sinn stóð
Apollónsmusterið,3) gekk konungur ásamt
gestunr sínum til kveldverðar í stórsal hallar-
innar. Fyrir neðan háborðspallinn voru þrjú
langborð, og skyldi þar matast riddarar Vil-
hjálms og það úrval saxneskra aðalsmanna, er
flykkst hafði til hirðar Játvarðar, af tilbreyting
arþrá og tízkuforvitni, eins og ungum mönn-
urn er títt, og höfðu þannig brotið hin
hæverskulausu boðorð föðurlandsástarinnar,
er feður þeirra streittust við að halda. ' Því
við þessi veizluborð sló ekkert saniibrezkt
18> Þjóðflokkur, (ef til vill upprunalega frá Spáni, að
því er sumir telja leifar steinaldarmanna þarj er
einna fyrstur mun hafa byggt Bretlandseyjar. Þegar
sögur fara fyrst af þeim bjuggu þeir á Skotlandi, og
gerðu Rómverjum, er aldrei fengu yfirstigiö þá til
fulls, sífelldar skráveifur. Eftir aS Rómverjar hrökkl-
uðust burt af Englandi komu þeir á fót öflugu kon-
ungsriki, er náði yfir Skotland og norðausturhluta Eng-
lands. Löngu síðar, hér um bil á 9. öld e. Kr., runnu
þeir algerlega saman viS Skota, keltneskan þjóSflok!:
frá NorSur-Irlandi, er náði fótfestu á Skotlandi hér um
bil á 5. öld e. Kr.—Þýð.—
*9) Þjóðflokkur, upprunalega keltneskur, eSa alpnesk-
ur, er byggði suðurhluta Beligíu, og býr þar enn undic
sania nafni. Eru nú Vallónar í suðurhluta Belgíu en
Flæmingjar, sem eru norrænir menn, í norðurhlutan
um.—ÞýS.—
J) Brcton eða Briton á gamalfrönsku; keltneskir þjóö-
flokkar, er byggðu Bretland áður en EngiLSaxar
lögðu landið undir sig. Hinn latneski sagnaritari Taci-
tus greindi Caledóna, eða Skota, og hina smávöxnu og
dökku Sílúra í vesturhluta Wales, frá Bretum, er hann
taldi til sama þjóSflokks og Galla á Frakklandi. Vafa-
laust hafa Bretar verið kymriskir Keltar, langflestir,
blandaðir enn eldri frumbyggjum er ekki hafa verið af
ariskum stofni.—ÞýS.
2> Sjökonungaríki Engil-Saxa (The Saxon Heptarchy)
náði yfir Kent, Sussex, Essex, Norðimbraland, Austur-
Angliu og Mersíu. (Voru ríkin í þessu sambandi þó
ýmist fleiri eSa færri). Lágu þau í sífelldum deilum
innbyrðis.—ÞýS.
3) Sigbjartur, konungur Austur-Saxa, lét byggja kirkju
úr rústum þess musteris, og hafði Knútur ríki klaustr-
iS er áfast var í miklum hávegum og ábóta þess, Val-
nauð. Höll Knúts á Þorney brann.—Höf.
í hverjum pakka er óvænt gjöf
snotur rósótt postulíns
SKÁL EÐA BOLLI
Robin Hood
hjarta. Já, meira að segja
voru þeir ekki allfáir, óvinir
Guðina jarls, þeir er göfgastir
voru, er undir niðri þráðu aft-
urkomu hans, er normönnsk
slægð hafði rekið í útlegð
undir yfirskini enskra laga.
Við sporöskjulagaða borðið
á hápallinum sat strangkjör-
ið úrvalslið. Til hægri hand-
ar konungi sat Vilhjálmur; til
vinstri handar ódó biskup frá
Bayeux. Var gullsaumuðum
hásætishirnni tjaldað yfir
höfðum þeirra, en stólarnir,
er þeir sátu á, voru úr ntálmi,
gullreknir mjög, og skrautflúr
aðir armarnir. Við þetta borð
sat einnig systursonur kon-
ungs, Herfurðujarlinn, og
sökum náinnar frændsemi
við hertogann ástfólgnasti
barón hans og stallari, Vil-
hjálmur Fitzosborne, er Ját-
varður hafði hér, sökum
frændsemi, boðið til sama
borðs, þótt eigi sæti hann
jafnvel heima í Normandíi til
borðs með hertoganum. Eng-
ir aðrir sátu við þetta borð, og
voru þar því allir Normann-
ar, nema Játvarður einn.
Diskar voru úr gulli og silfri;
bikarar gimsteinaskrýddir og
drykkjarker. Fyrir hvern gest
var lagður hnífur, og greypt-
ir gimsteinar í hjöltin, og nrat
þurka silfurkögruð. Kjötmatur var eigi á
borð borinn heldur framborinn á smáurn tein-
unr, og á milli hvers réttar báru háaðalbornir
knapar ilnrvatnsskálar á nrilli gestanna. Eng-
in hefðarfrú prýddi þetta samsæti, því hún,
er sitja hefði átt fyrir, hún, er engin jafnað-
ist við að þóttalausri fegurð, meinlætislausri
guðrækni og snrásnryglislausri fræðimennsku
— hún, hin bleika rós Englands; dóttir Guð-
ina, er hann elskaði, kona Játvarðar, er hann
fjáði, hafði orðið að hlíta kjörunr frænda sinna,
og hafði verið rekin af konungi, og hinum
gr'imnrlunduðtt ráðgjöfunr hans, í klaustur
nokkurt í Hampshire, með þeim spottsyrðum,
að “ekki hæfði, að dóttirin og systirin lifði
við tign og allsnægtir, nreðan faðirinn og bræð-
urnir ætu brauð útlendingsins í útlegð og ó-
náð.”
En þótt gestir væru hungraðir, þá var eigi
hirðsiður hér, að ráðast á réttina án tilhlýði-
legs bænhalds. Þá var sálmasöngur í sem
allra mestum metunr á Englandi, og höfðu
kirkjulegir söngvar útrýnrt svo að segja allri
annari sönglist. Er sagt að á stórhátíðunr
hafi konrið fyrir að nrenn hafi orðið að reyna
raddþol sitt og lungna á hvorki meira en minna
en öllum þeim sálmunr, er Davíð konungur
arfleiddi oss að! í þetta skifti hafði þó
Húgólín, hinn normannski hirðsiðanreistari
Játvarðar konungs, stytt svo mikið helgisöngs-
formálann, að Játvarði til mestu undrunar og
óánægju var mönnum sleppt við þann einkar
snubbótta og ófullnægjandi undirbúning, að
syngja aðeins níu sálnra, auk sérstaks kvæðis,
er ort hafði verið til lofs og dýrðar þeim hálf-
gleynrda dýrlingi, er dagurinn var helgaður
Að þessu loknu tóku gestir aftur sæti sín, og
Játvarður hvíslaði í eyra Vilhjálmi afsökun
fyrir þessari einkennilegu gleymsku hirðsiða-
meistarans, og hélt áfram að muldra fyrir
munni sér: “Illa farið, illa — mjög illa."
Heldur var dauflegt við konungsborðið
þrátt fyrir tilraunir Hrólfs Herfurðujarls, og
fáein holhljóma gamanyrði hins ríkiláta
hertoga, er skygndist um borðin og reyndi að
greina Saxana frá Nornrönnunum, og gizka á
hversu marga af hinum fyrnefndu hann myndi
mega telja í flokki vina sinna. En við lang-
borðin fór Söxunum að verða liðugra um mál-
beinið, og Normannarnir að mýkjast nokkuð
í viömóti, eftir því sem leið á veizluna og öl,
mjöður, píment4) mórat5) og vín var borið í
kring í höllinni.
Rétt um það bil, er gleðin var að komast
á hæsta stig, heyrðist hávaði nokkur frammi
við hallardyrnar, en þar fyrir utan stóð hópur
ölmusumanna, er beið þess að veizluleifunum
væri fleygt í þá. Konru þar inn tveir menn
ókunnugir, og vísuðu siðameistarar þeim til
sætis við einn langborðsendann. Báðir voru
komumenn óvenjulega hispurslaust klæddir.
Var annar þeirra búinn kufli, er þó ekki var
munkakufl, heldur hversdagsbúningur lægstu
klerklegrar stéttar. Hinn hafði yfir sér lang-
an möttul, gráan og var í skósíðum kyrtli og
brugðið slóðanum upp undir breitt leðurbelti,
svo að vel sá hosur hans, og mátti þar sjá afar
sterklega fótleggi. Voru hosurnar rykugar
og leirugar og báru þess vott að maðurinn
4) Kryddvín.—Þýð.
5) Áfengur hunangsdrykkur forn, bragðbættur með ýms
um villiberjalegi.—Þýð.
kænri úr langferöalagi. Kuflmaðurinn var
lítill vexti og grannlegur, en hinn var tröll að
vexti. Ekki nrátti sjá í andlit þeirra, því báð-
ir létu slúta hettuna, er bæði lærðir menn og
leikir báru útivið á þeinr dögurn. —
Allmikill kurr kom upp við langborðin í
grennd við aðkomumenn, yfir því að þeir
sltyldu koma aðvífandi á þessum tíma og í slík-
um klæðum, þótt að vísu sefaðist kurrinn
nokkuð við þá kurteisi, er hirðsiðameistarinn
hafði þó sýnt aðkomumönnunum, sérstaklega
hinum mikla manni, er hann vísaði þeim til
sætis. En óánægjan varð enn háværari, er
hinn mikli maður seildist heldur óhæversklega
um þvert borð og dró til sín heljarmikla vín-
flösku, er samkvæmt þeim sið, er þá var; að
reiða fram vistir, vín og mat, fyrir hverja
fjóra; hafði verið sett fyrir Úlf hinn danska,
Guðröð hinn saxneska og tvo unga nor-
mannska riddara, frændur hins volduga lávarð-
ar frá Grantmesnil. Rétti tröllið félaga sín-
um flöskuna, en er hann hafnaði, þá setti
hann sjálíur flöskuna á varir sér og tæmdi
hana með þeirri áfergju, er virtist benda til
þess, að hann væri þó að minnsta kosti eigi
Normanni. Síðan þurkaði hann sér heldur
furtslega um nrunninn með ernri sinni.
“Háttprúði herra,” sagði annar nor-
mannski riddarinn, Vilhjálmur Mallet, af ætt-
inni Mallet de Graville, um leið og hann færði
sig eins langt frá hinni risavöxnu boðflennu
og rúmið frekast leyfði, “virztu af fyrirgefa
mér þótt ég geti þess að þú hefir skemmt mött-
ul minn, traðkað á fótum mér og drukkið vín
mitt. Viltu ekki náðarsamlegast leyfa mér
að sjá framan í þenna mann er hefir á þrefald-
an hátt móðgað Vilhjálm Mallet de Graville?’’
Einhverskonar hlátur — því hjartanlegur
var hann ekki — krakkaði undir hettu hins
stórvaxna aðkomumanns um leið og hann dró
hana þéttar yfir andlit sér, með annari hend-
inni, er vel hefði getað greiparspennt brjóst
þess er ávarpaði hann. En hinni hendinni
bandaði hann þannig, sem hefði hann ekki
skilið það er sagt var við hanm
Normannski riddarinn hallaði sér fram
yfir borðið og ávarpaði Guðröð með hinni
mýkstu kurteisi:
“Það veit Guð, göfugi Guðröð, — ég er
hræddur um að framburður minn geri ekki
nafni þínu skil — að mér virðist sem þessi
virðulegi og háaðalborni gestur muni vera
saxneskur að ætt og uppruna, því hann skilur
ekki hina rómönsku tungu vora. Fyrirgef
mér, en er þetta saxneskur siður, að koma
þannig klæddur til konungsveizlu og drekka
vín annara riddara þegjandi og hljóðalaust?”
Guðröður, sem var af göfugum saxnesk-
um ættunr, en lét sér allra manna annast um
að taka upp útlenda tízku, stokkroðnaði við
háðið er lá í orðum riddarans, og snéri sér
hvatlega að gestinum, er skaut sem óðast
hverjum kökumolanum öðrum stærri inn und-
ir hettuna, og sagði við hann á móðurmáli
sínu, en þó nreð tæpitungu, eins og hann væri
því óvanur:
“Ef þú ert saxneskur, þá ger þú oss eigi
svívirðu með fólskulátum þínum; bið þú þenna
normannska þegn að fyrirgefa þér og mun
hann það efalaust gera af góðmennsku sinni-
Tak þú hettuna frá andliti þér — og—■”
i