Lögberg - 16.12.1954, Blaðsíða 10
10
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 16. DESEMBER 1954
RÆÐA,
ílutt á útisamkomu ungmennafélags Hrunamanna
að Álfaskeiði 25. júlí 1954,
eftir FINNBOGA GUÐMUNDSSON
Góðir áheyrendur,
Ég geri ráð fyrir, að menn
búist við einhverri hugleiðingu
um Vestur-Islendinga, þar sem
ég hef nú að undanförnu verið
starfandi meðal þeirra. Enda
verður sú og raunin á. En efni
það, ,er ég vildi ræða hér í dag,
er viðhorf íslendinga þeirra, og
þá einkum Vestur-Islendinga, er
fjarvistum eru við föðurland
sitt, með hverjum hætti það er
og í hverju helzt frábrugðið við-
horfi hinna, er heima dveljast.
Ég hef orðið þess var, að
margir þeir, er aldrei hafa
hleypt heimdraganum, eiga erf-
itt með að skilja sjónarmið
vesturfaranna, finnst það öfga-
kennt og næstum hjákátlegt á
stundum. Þeir segja sem svo, að
þessir góðu landar vorir vestan
hafs hafi tapað trúnni á Island
og horfið þaðan brott, lofgjörð
þeirra um landið komi því úr
hörðustu átt o. s. frv. En hér er
það einmitt, sem miðla þarf mál-
um, ef hvorirtveggju eiga að
njóta sannmælis.
Mér dettur í hug frásögn
Alexanders sögu af því, er Alex-
ander mikli sigldi með liði sínu
af Grikklandi í herförina frægu
til Asíu. En þar segir svo m. a.:
Þá láta konungsmenn skip sín
úr festum, og þar mátti heyra
mikinn lúðragang og þjóðsýn-
legt ákall. Þar mátti þá marka,
hversu mikið flestir unna sínu
fósturlandi. Þeir Grikkirnir voru
nú fúsir til að fylgja konungi og
berjast með honum sér til fjár
og metnaðar. En allir af þeim
í svo miklum her nema einn þá
settu augu sín aftur um skut,
meðan þeir máttu nokkurn vita
sjá til fósturjarðar sinnar.
Og einmitt þannig var því
farið um þá, er vestur héldu
héðan á síðustu öld, þeir settu
og hafa sett augu sín aftur um
skut, meðan þeir hafa nokkurn
vita mátt sjá til sinnar fóstur-
jarðar. Hinir, sem fylgdu þeim
niður á sjávarbakkann', veifuðu
■til þeirra, meðan þeir voru að
róa frá landi, en héldu síðan
hver heim til sín. Auðvitað hefur
sársauki viðskilnaðarins verið
gagnkvæmur, en hann leið fljót-
ar frá hjá þeim, er eftir urðu, en
hinum, sem fóru.
Þegar því vesturfarinn jafn-
vel áratugum síðar yrkir trega-
blandið ljóð um brottför sína, er
heimlendingurinn varla lengur
með á nótunum og veit ekki al-
mennilega, hvaðan á sig stendur
veðrið. Og þó mætti benda hon-
um á góða hliðstæðu, þar sem
eru átthagafélögin í Reykjavík
og ræður þær allar, sem fluttar
eru í mannfögnuðum þeirra til
lofs og dýrðar hinum einstöku
byggðarlögum.
Mannlegt eðli er undarlegt,
svo sem sá háttur að minnast
eftir liðinn dag, og þá ekki sízt
ef hann er löngu liðinn, fremur
sólskinsstundanna en hinna, sem
daprari voru, öfugt við það, sem
vér gerum um það, sem næst er
oss og nýliðið, því að þá vill því
miður of oft rætast á oss hið
fornkveðna, að „fár bregður
hinu betra, ef hann veit hið
verra“.
Landarnir flúðu kuldann og
skammdegið á íslandi, en varð
þó minnistæðari, þegar frá leið,
ylurinn og birtan. Eða eins og
Stephan G. kemst fagurlega að
orði í einu kvæða sinna:
Við ýttura vesturálfu til
frá íslands köldu ströndum.
Og margur flutti minni yl
frá miklu hlýrri löndum.
Við fundum, að í hörkum, hag
var hlýjuna að geyma
frá Ijósaaukum við lágan dag
og langeldunum heima.
Og á sama hátt og þeir fluttu
ylinn með sér að heiman, vildu
þeir flytja — eða geta flutt —
yl og gæði hins nýja lands heim
aftur. Man ég eftir því, að
gamall landi vestra sagði, er ég
hafði orð á veðurblíðunni eitt
sinn snemma vors: Já, bara ef
hún væri nú komin heim. Og í
sama anda er þetta dæmi úr einu
íslandsminni Stephans G.:
INNILEGAR
JÓLA og NÝÁRS
KVEÐJUR
A. S. BARDAL
L I M I T E D
843 SHERBROOK ST., WINNIPEG
Phone 74-7474
Established 1894
4
We extend to all our customers
3 ffltvvp Cfjrtstmað
*
and a
ilappp anb ^rosperous
J^eto |9ear
We are now, as always, ready to serve you with
READY-MIXED CONCRETE, BUILDERS' SUPPLIES,
COAL AND COKE
Phone 3-7251
MCC
URDY CUPPLY
BUILDERS'
SUPPLIES
c°
LTD.
and COAL
ERIN AND SARGENT AVENUE WINNIPEG. MANITOBA
SAND AND GRAVEL PITS — BIRD’S HILL, MANITOBA
Legg þú, auðna, ár og frið
íslands ver og grundum —
hitt veit enginn eins og við,
að oss langar stundum:
hörpu að lokka Oreif af,
inn á frónska móa,
syngja austur yfir haf
akra vora og skóga.
Þó að margir íslendingar, er
vestur fóru uppkomnir, hafi oft
dvalizt í huganum á íslandi, er
ekki með því sagt, að þeir hafi
ekki unað hag sínum vestra né
fest þar yndi. Sumir halda, t. d.,
að Stephani G. hafi stórleiðzt
alla sína tíð vestra og ort megin-
ið af kvæðum sínum út úr leið-
indum. Og fyrst hann. sneri ekki
til Islands aftur í lifanda lífi,
væri þó réttara að flytja bein
hans heim. Vesturheimur eigi
þar ekkert tilkall til, Stephan
sé slíkur íslendingur lífs og
dauður. Ég býst ekki við, að
þessi kenning sé mjög almenn,
en ég hef þó orðið hennar var og
vil því ræða hana ögn.
Stephan varð að vísu að nema
land þrisvar sinnum áður en
hann kunni við sig. Og var það
ekki fyrr en hann var kominn
vestur til Alberta, en þá fannst
honum líka sem hann væri kom-
inn heim. Ætla ég að lesa hér
eitt kvæði og brot úr öðru þessu
til staðfestingar. Heitir hið fyrra
Vestur í frumbýli og er ort árið
1891, eða aðeins tveimur árum
eftir að Stephan 'fluttist vestur
til Alberta af hinum sólbrenndu
sáðlöndum Norður-Dakota.
Úr ferðaflækings sveim
mér finnst ég kominn heim
í kotin yngri ára,
við afrétt, heiðageim.
Og komumanni kemur
að hvila sig hjá þeim —
af ferðalúr og flakki
hann fengið hefir nóg
um sáðlöndin sólbrennd
og svartviðaskóg,
því lífið þar varð leiði,
hann lengi áldrei bjó
við sáðlöndin sólbrennd
og svartviðaskóg.
En hér er állt svo auðvélt
og æskuvingjarnlegt,
og kotin sitja sveipuð
í sveitalífsins spekt.
Sko, hérna undir hólnúm
sést hús í grœnum blett,
við ána, sem ég unni,
grær eyrargrundin slétt.
Dreifð bæjábyggð og þétt
í bláfells umgjörð sett,
sýnd heiðslétt, hólagrett,
með lind og læk og runni.
Með allt það sem ég unni
og yrkja snjallast kunni,
í bemsku blint sem hreif mig,
en burtu frá ég reif mig,
og allt er eins og rétt mér,
hver unaðsstund, hvert mein.
Og svo hef’ ég sett mér
einn svo lítinn blett hér:
í kyrrþey lífs að kveldi
sem hvíli íslenzk bein.
Og 13 árum síðar segir hann í,
upphafi kvæðis, er hann kallar
Fósturlandið:
ARISTOCRAT
STAINLESS STEEL COOKWARE
For the Modern
WATERLESS WAY!
w
*7Ue 2ueen o( tUe /CitcUen
rr
Have YOU invesligaied ihe Healih
Meihods of preparing foods?
Do you know ii saves money, iime and
food value?
Chance for a free Siainless Sieel Turkey
Roasier.
Write, Phone or Call
ARISTOCRAT
COOKWARE DISTRIBUTORS
Phone 92-4665
302-348 MAIN ST. WINNIPEG
The Management and Staff of
CANADA SAFEWAY LIMITED
/
Wish All Their lcelandic
Friends and Customers
cÆ ^Merry Qhristmas and
cA ^Prosperous '^lSlew Tear
CANADA SAFEWAY LIMITED