Dagsbrún - 07.12.1918, Blaðsíða 2

108
DAGSBRÚN
verið klofinn þessi síðari stríðsár,
en kunnugir hafa jafnan sagt, að
þeir mundu renna saman í eitt,
þegar stríðið væri um garð geng-
ið, og varð þetta fyr en menn
hugðu. Því þegar Berlín var tek-
in, komu bæði flokksbrotin sér
saman um framtíðarstefnuna, og
settu á stofn stjórn. Eru í henni
Haase, Scheidemann og Ebert, sem
er stjórnarformaður.
Jafnskjótt og þessi jafnaðar-
manna stjórn var auglýst, slotaði
uppreisninni, og gengu bæði upp-
reisnarmenn, og hinir, á hennar
vald, og viðurkendu hana sem
rétta landsstjórn, þar á meðal her-
inn og herforingjaráðið. Einn af
sonum keisarans var svo skynsam-
ur, að hann hvatti liðsforingja op-
inberlega til þess að ganga hinni
nýju stjórn á vald.
En af keisaranum er það að
segja, að hann var um þessar
mundir í belgisku borginni Spa,
en þar hafði þýzka herforingjaráð-
ið þá aðalbækistöð sína. Er
sagt að herforingjaráðið hafi
sagt keisaranum að nú væri
hann aðeins til bölvunar, sem
sé aðeins til þess að egna
Bandamenn á móti Þjóðverjum,
svo bezt væri fyrir Þýzkaland, að
hann segði af sér. En hvort sem
það nú hefir verið eftir áeggjan
herforingjaráðsins eða ekki, þá er
svo mikið víst, að keisarinn hefir
sagt af sér og er farinn úr landi
(til Hollands) svo Þýzkaland er hú
lýðveldi, með jafnaðarmannastjórn.
Sagt er að Vilhjálmur fyrver-
andi kei3ari muni ekki vera lengi
í Hollandi, því stjórnin þar vill
losna við hann af því landslýður-
inn þar fjandskapast við hann; en
hann, og fjölskyldan, halda til í
kastala einum og verndar herlið
(hollenzkt) þau fyrir lýðnum.
Tengdasonur keisarane, hertoginn
í Braunschweig hefir einnig oltið
úr sessi, og eru þjóðhöfðingjarnir
þar með orðnir sjö, sem dottið
hafa úr valdasessi síðan stríðið
byrjaði. Má búast við því að
kóngar og aðrir þjóðhöfðingjar taki
nú unnvörpum að velfa úr hásæti,
og er það spá vor, að tiltölulega
stuttur tími verði þangað til öll
mentalönd eru orðin lýðveldi. Enda
munu fáir harma það, því konung-
dómur er orðin úrelt stofnun nú.
Má segja að það só viðlíka álappa-
legt fyrir' mentaþjóðir að hafa
konung, eins og sjómann í sigl-
ingum að vera í skinnsokkum.
Kóngarnir voru góðir á sínum
tíma meðan menn ekki kunnu að
nota fullkomnara stjórnarfyrirkomu
lag. En skinnsokkarnir voru líka
góðir í siglingum á sínum tíma,
áður en fullkomnari verjur þektust.
Þess vegna: Burt með alla
konga. Þeir eru leifar eldri tíma
sem ekkert gagn gera, eins og
botnlanginn, en geta eins og hann
valdið miklum sársauka og dauða,
svo sem einn góður maður komst
að orði.
€nski rzðisBUÍariuL
Á bæjarstjórnarfundinum núna
í vikunni kom fyrir fundargerð
gasnefndar frá 3. des. 1918; hljóð-
aði fyrsti liður hennar þannig:
„Borgarstjóri K. Zimsen skýrði
frá því, að brezki ræðismaðurinn
hér, Mr. Cable, hefði tilkynt sér
að gasstöð Reykjavíkur gæti eigi
búist við að fá hér eftir kol frá
Englandi nema skipt yrði um gas-
stöðvarstjóra (núverandi gasstöðv-
arstjóri hr. A. Borkenhagen er
þýzkur rikisborgari). Nefndin óskaði
að fá staðfestingu á þessu, og
hringdi borgarstjóri ræðismanninn
upp í síma, og staðfesti hann
þessa tilkynningu.
Út af þessu leggur nefndin til,
að tafarlaust verði gerðar ráðstaf-
anir til að útvega hingað annan
gasstöð varstjóra. “
Borgarstjóri skýrði frá því að
orsökin til þessarar krofu mundi
vera sú, að gasstöðvarstjórinn hefði
útvegað gasstöðinni tilboð á múr-
steini til gasstöðvarinnar, en það
tilboð kom gegnum danskt verzl-
unarhús, sem síðar var sett á
„svarta listann" af Bretum, en
múrsteinninn sjálfur var frá
sænskri verksmiðju. Begar steinn
þessi var kominn hingað, þótti
brezka konsúlnum hér, leika vafi
á hvort hann væri ekki þýzkur
(steinninn var sendur frá Khöfn
með leyfi brezka konsúlsins þaij.
fegar konsúllinn hér hafði látið
þenna grun sinn í Ijósi við borg-
arstjóra, rannsakaði hann (borgar-
stjóri) múrsteininn, og gekk úr
skugga um að hann var sœnsJcur
en ekki þýzkur.
Borgarstjóri endaði ræðu sína á
því að hvetja bæjarstjórnina til
þess að gaDga að hinu setta skil-
yrði.
Næstur tók til máls Ólafur
Friðriksson, sem lagði eindregið á
móti því að þetta yrði samþykt.
Að lokinni þeirri ræðu kom fram
tillaga frá frú Bríet Bjarnhéðins-
dóttir um að málið yrði rætt fyrir
luktum dyrum, var hún fyrst feld
með 4 atkv. gegn 4, en síðar
samþ. að viðhöfðu nafnakalli,
Málinu var síðan frestað til
fundarloka og þá rætt fyrir lok-
uðum dyrum. Eftir hér um bil
klukkutíma umræður var feld til-
laga frá Ólafi Friðrikssyni um að
fresta málinu og fara fram á við
brezka ræðismanninn að hann
fengi að vita orsökina til þess að
brottrekstur gasstóð varstjórans væri
gert að skilyrði fyrir því að gas-
stöðin fengi kol (þá gengið út frá
því að hann — hr. Cable — ekki
vissi hana). Þessi tillaga var feld,
en síðan samþykt tillaga gasnefnd-
ar, sem prentuð er hér að fram-
an og loks tillaga frá borgarstjóra
um að gasstöðvarstjóranum sé sagt
upp.
» •
•
Vafalaust hefir ráðið mestu við
atkvæðagreiðsluna, að bæjarfulltrú-
arnir hafa litið svo á, að þetta
umgetna skilyrði væri runnið frá
ensku stjórninni, og að við fengj-
um alls engin kol, ef til vill um
lengri tíma, 'ef við gengjum ekki
að því.
Ritstjóri þessa blaðs þorir óhik-
að að fullyiða, að þessi svívirði-
lega krafa er gerð án vilja ensku
stjórnarinnar, og ef hr. Cable
ekki stendur einn að henni, þá
hefir hann í mesta lagi með sér
einhverjar undirtyllur í utanríkis-
í’áðaneytinu. En hvernig sem mál-
inu er varið, þá þarf að koma
frekari skýring á því, og það sem
fyrst. Verður minst rækilega á þetta
síðar, ef þörf gerist.
Úr hinum höfuðstaðnum,
Ný vatnsleiðsla.
Kaupmaenahöfn — höfuðstaður
sambandsríkisins — fær mestan
hluta af neyzluvatni sinu mjög
langt að, og er það knúð með
dælum eftir víðum pípum til borg-
arinnar, af því fallhæðina vantar.
Vatnsleiðsla Kaupm.hafnar er nú
orðin heldur lítil; en t.il þess að
geta veitt mönnum atvinnu, er í
ráði að stækka hana og byrja nú
fljótlega á því verki. Stækkunin
kostar öll 7 milj. 640 þús. kr.
og eru af því 4 milj. 570 þús. kr.
vinnulaun — hitt vélar, pípur o.
þ. h.
T---------
Eiríkur Heigason.
Séra Eiríkur Helgasen, sem var
formaður Jafnaðarmannafélagsins
hér í Rvík í fyrra, og ritstjóri
þessa blaðs mestan timann meðan
Ólafur Friðriksson dvaldi erlendis
í sumar, í sendiferðinni fyrir Al-
þýðuflokkinn, var þann 11. nóv.,
að undangenginni kosningu, skip
aður sóknarprestur í Sandfells-
prestakalli, í Austur-Skaftafells-
sýslu frá næstu fardögum að telja.
Hann hefir þjónað prestakalli
þessu frá því í sumar.
Laust og fast.
Katla.
Fullyrt er að Katla sé nú al-
hætt að gjósa. Varla er þó hægt
að reiða sig á að svo sé, &ð hún
taki ekki til bráðum aftur.
Verzlnnartíftimll,
mánaðarrit kaupmannafélagsþess
er nefnir sig Verzlunarráð íslands,
flytur í fyrra mánuði m. a.
þessar greinar: Rafstöð Reykja-
víkur. Samningur milli Danmerk-
ur og Bandaríkjanna. Nýstofnuð
iðnaðarfyrirtæki. (Hf. Hamar, Hf.
Hinar íslenzku smjörlíkisverk-
smiðjur, Hf. Smjörlíkisgerðin.)
Brunabótafélag íslands. Seldar
verzlanir.
Tímarit þetta hefir flutk ýmsar
fróðlegar ritgerðir. Ritstjóri þess
er Georg Ólafsson hagfræðingur.
Nýtt kaffihús?
Hinn nýi eigandi „Iðnó“, hr.
Frantz Hákonsson, hefir fengið
leyfi bæjarstjórnar til þess að setja
upp konditori-ofn í skúr við húsið.
Úr „Iðnó“ er mjög skemtfiegt út-
sýni yfir Tjörnina.
Kaupfélag í Stykkishólmi.
Af „Lögbirtingablaði“ má sjá
að verkamenn í Stykkishölmi hafa
myndað kaupfélag: „Kaupfélag
verkamanna í Stykkishólmi". Fé-
laginu stjórnar formaður og tveir
meðstjórnendur. Formaður er Guð-
mundur Jónsson, en meðstjórn-
endur Hannes Andrésson og Magn-
ús Jónsson. Væri gaman að heyra
nánar um þetta félag frá formann-
inum.
Ljósmæðnr vantar.
Fjöldi af ljósmóðurumdæmum
eru laus, enda eru launin svívirði-
lega lág. Meðal annars eru laus
ljósmóðurumdæmin í Hvalfjarð-
arstrandarhreppi, og í Lundar og
Fitjasóknum í Borgarfjarðarsýslu
og í Grindavík, en þar lézt ljós-
móðirin úr kvefpestinni.
„Um kvefpest“,
heitir bæklingur (10 bls.) eftir
G. Björnson landlækni, sem gefinn
er út á landssjóðs kostnað og stráð
ókeypis um land alt. Það er lý3ing
á sjúkdóminum, og hvernig eigi
að meðhöndla sjúklinga.
Skæðust hefir kvefpestin eða
infiuenzan orðið (segir í bækl.) í
Capetown (Höfðaborg) í Suður-Af-
ríku; hefir drepið þar 100 af hverj-
um 1000 íbúum, eða tíunda hvern
mann. Hér í Reykjavík hefir hún
drepið eitthvað 16 af hverjum 1000,
og er það að tiltölu minna en
þegar hún gekk hér 1890.
Sannað þykir nú erlendis að hún
berist ekki með dauðum hlutum,
og þarf enginn út um land að
óttast, að hann fái veikina með
póstinum — bréfum eða blöðum.
Haraldur Níelsson
vaið flmmtugur 31. nóv.
Tímarit um uppeldismál,
Tímarit um uppeldismál og
mannrækt fer að koma út nú um
nýárið. Ritstjórinn er Aðalsteinn
Sigmundsson, ungur maður, en
þektur undir nafninu Aðalsteinn
frá Árbót, um land alt, fyrir kvæði
sín.
Kúabú
eiga ýmsar borgir og selja
mjólkina beint til neytenda; þar
á meðal eiga borgirnar Ulm, Lenn-
ep, Wermelskirchen og Reutlingen
kúabú.
Reykjavík ætti næsta ár að koma
1 tölu þeirra borga, sem kúabú
eiga.
Kaupendur blaðsins, sem
ekki hafa enn greitt andvirði yfir-
standandi árg., svo og þeir er
skulda fyrir eldri árg., eru vin-
samlegast beðnir að greiða það
hið fyrsta.
Prentsmiðjan Gutenberg.