Lögrétta - 04.12.1918, Blaðsíða 1

Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178.
mm
Afgreiðslu- og innheimtum.:
ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON.
Bankastræti n.
Talsimi 359.
Nr. 54.
Reykjavik, 4. desember 1918.
XIII. árg.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls
konar ritföng, kaupa allir í
Bókaversl. Sigf. Eymundssonar.
Klæðaverslun
H. Andersen & Sön
Aðalstræti 16.
Stofnsett 1888. Sími 32.
Þar eru fötin saumuð flest.
Þar eru fataefnin best.
Frú Torfhildur Þorsteinsdóttir Holm, skáldkona.
Fædd 2. febrúar 1845. — Dáin 14. nóvember 1918.
Títt er hringt,
tæmast bekkir.
Horfin er Holm
heimi vorum.
Æskumeyjum
íslands væri
holt að hyggja
að hennar dæmi.
Hjartagæska
hennar bauð
lítilmögnum
í laufskála,
samhygð var þar
sólu hlýrri
og kærleiki
himinheiður.
Lárus Fjeldsted,
yfirrjettarmálafærslumaður
Lækjargata 2.
Venjulega heima kl. 4—7 síðd.
Fuílveldið
fengið.
Sambandslögin voru samþykt í
Landsþinginu með 42 atkv. gegn 15,
segir í fregnskeyti frá 29. f. m. Næsta
dag, 30. nóv., voru lögin staðfest af
konungi og skrifaði hann undir þau
kl. 14,40 þá um morguninn. Lögin
gengu i gildi, eins og ráö hafði verið
fyrir gert, I. desember.
Þann dag var veður hjer svo fagurt
sem fremst má verða um þetta leyti
árs, skýlaus himin, frostlaust og kyrt,
svo að þaö merktist aS eins á reykj-
unum upp frá húsunum, að sunnan-
blær var í lofti, og ýtti hann móS-
unni, sem yfir bæinn legst í logni,
hægt og hægt norður á flóann. Sveit-
irnar voru auSar og mjög dökkar yfir
aS líta, en hrím á hæstu fjöllum, og
sló á þaS roSa viS sólaruppkomuna.
Hátíðarhald í Reykjavik.
ÞaS hafSi veriS boSaS af lands-
stjórninni, aS menn skyldu koma
saman viS stjómarráSshúsiS kl. Iij4
um morguninn, því þar ætti aS fara
fram hátíSleg athöfn, til þess aS
fagna fullveldinu. Á ákveSinni stundu
var þar fjöldi manna saman kominn,
þar á meðal ræSismenn erlendra ríkja
og fyrirliSar og liSsmenn af „Fálk-
anum“, sem lá flöggum skreyttur á
höfninni. MynduSu liSsmenn af
„Fálkanum" heiSursfylkingu á stjóm-
arráSsblettinum. En athöfnin hófst
meS þvi, aS lúðraflokkur Reynis
Gíslasonar ljek: „Eldgamla ísafold“.
Þar næst flutti Sig. Eggerz ráSherra,
sem gegnir forsætisráSherrastörfum í
fjarveru Jóns Magnússonar, eftirfar-
andi ræSu frá tröppum stjórnarráSs-
hússins:
íslendingar!
Hans hátign konungurinn hefur
staSfest sambandslögin í gær og í
dag ganga þau í gildi. ísland er orSiS
viSurkent fullvalda ríki. Þessi dagur
er mkill dagur í sögu þjóSar vorrar.
Þessi dagur er runninn af þeirri bar-
áttu, sem háS hefur veriS í þessu
landi alt aS því í heila öld. Hún hefur
þroskaS oss, baráttan, um leS og hún
hefur fært oss aS markinu. Saga
hennar verSur ekki sögS i dag. Hún
lifir í hjörtum þjóSarinnar. Þar lifir
einnig minning þeirra, Sem meS
mestri trúmensku hafa vakaö ytir
málum vorum. Hjer engin nöfn. Þó
aS eins eitt, sem sagan hefur lyft
hátt yfir öll önnur á sínum breiSu
vængjum. Nafn Jóns Sigurössonar.
Hann var foringinn meSan hann lifSi.
Og minning hans hefur síSan hann
dó veriS leiSarstjarna þessarar þjóS-
ar. I dag eru tímamót. 1 dag byrja^
ný saga, saga hins viSurkenda ís-
lenska ríkis. Fyrstu drættina í þeirri
sögu skapar sú kynslóS, sem nú lifir,
í álfum tveim
ýmsa speki
á langri leið
lærði hún,
en draumvísi
og dulsæi
voru hennar
vöggugjafir.
Ung hún ruddi
sinn eiginn veg,
listum unnandi
og ljóssækin.
Gaf hún þjóð sinni
gjafir fagrar,
lifandi myndir
úr mannheimum.
Af sjónarhæð
sögu vorrar
gengna garpa
glögt hún eygði, —
í skálda skuggsjá
skemtin sýndi
lýði lands
leik þeirra.
frá þeim æSsta, konunginum, til þess
sem minstan á máttinn. ÞaS eru ekki
a'S eins stjórnmálamennirnir, er miklu
ráSa um mál þjóSarinnar, sem skapa
hina nýju sögu. Nei, þaS eru allir.
Bóndinn, sem stendur viS orfiS og
ræktar jörS sína, h'ann á hlutdeild
í þeirri sögu, daglaunamaSurinn, sem
veltir steininum úr götunni, hann á
hlutdeild í þeirri sögu, sjómaSurinn,
sem situr viS árarkeipinn, hann á þar
hlutdeild. Allir, sem inna lífsstarf sitt
af hendi meS alúS og samviskusemi,
auka veg hins íslenska ríkis.
Og sú er skylda vor allra.
Hans hátign konungurinn hefur,
meS því aS undirskrifa sambandslög-
in, leitt þá hugsjón inn í veruleik-
ann, sem vakti fyrir föSur hans, FriS-
riki konungi 8., sem öSrum fremur
hafSi djúpan skilning á málum vor-
um. Og í gær hefur konungurinn gef-
iS út úrskurS um þjóSfána íslands,
sem blaktir frá því í dag yfir hinu
íslenska ríki.
Hlýr hugur hinnar íslensku þjóð-
ar andar á móti konungi vorum.
Fáninn er tákn fullveldis vors.
Fáninn er ímynd þeirra hugsjóna,
sem þjóS vor á fegurstar. Hvert stór-
verk, sem unnið er af oss eykur veg
fánans. Hvort sem þaS er unniS á
höfunum, í baráttunni viS brim og
úfnar öldur, eSa á svæSi framkvæmd-
anna, eSa í vísindum og fögrum list-
um. Því göfugri sem þjóS vor er,
þess göfugri verSur fáni vor. Vegur
hans og frami er frægS þjóSar vorr-
ar og konungs vors. Vjer biSjum al-
föSur aS vaka yfir íslenska ríkinu og
konungi vorum.
Vjer biSjum alföSur aS styrkja
oss til aS lyfta fánanum til frægSar
cg frama.
Gifta lands vors og konungs vors
fylgi fána vorum.
Svo drcgum vjer hann aS hún.
Um leiS og hann lauk ræSunni var
íslenski ríkisfáninn dreginn upp á
flaggstöng yfir dyrum stjórnar-
ráSshússins, klauffáni, sem ekki
hefur sjest þar áSur, og í sama
bili voru fánar dregnir á stöng
Trygðin var
traust sem bergið
og vinátta
vori mærri,
að gleðja aðra
var gleði svanna,
svás sólstafur
á sigurbraut.
Mannlífs hörmung
myndbreytileg,
eldur und iljum
ís við hjarta
skelfdi ekki
skáldkonu
í sambandi
við sólföður.
Yfir torfærur
allar báru
bæn og trú
ina bjartsýnu;
í sigurgleði
hún svölun fann
með guð í hjarta,
á guðs vegum.
Hallgr. Jónsson.
víSsvegar um bæinn. „Fálkinn"
heilsaSi fánanum meS 21 fall-
byssuskoti, en síSan hjelt foringi
skipsins, kapteinn Lorck, eftirfarandi
ræSu:
Sem íulltrúi Danmerkur á þessari
hátíSlegu stunduvil jeg takaþaSfram,
aS því 21 fallbyssuskoti, sem einmitt
núna, í virSingarskyni, var skotiS frá
því skipi, sem jeg hef þann heiSur
aS stjórna, var skotiS eftir skipun
dönsku stjórnarinnar, og þaS er sá
skotafjöldi, sem alheimslögum sam-
kvæmt er ákveSinn þegar heiSra skal
flagg fullvalda ríkis.
MeS því er frá Danmerkur hálfu
sýnt hiS fyrsta ytra en mjög mikil-
væga merki þess, aS þaS er einlægur
vilji dönsku þjóSarinnar, aS full-
nægja sambandslögunum á sem holl-
ustusamlegastan hátt.
Eins og tveir fullveSja, norrænir
bræSur eru ísland og Danmörk enn
þá tengd saman nánum böndum, fyrst
og fremst meS persónu Hans Há-
tignar konungs vors,og danska þjóSin
finnur sig fullvissa þess, aS nú, þeg-
ar hver hugsun um danskt forræSi er
á burtu numin meS rótum, muni
þessir tveir norrænu bræSur taka
höndum saman í innileik og gagn-
kvæmu trausti til þess aS leysa af
höndum hin mörgu verkcfni.semhinir
merku og nýju tímar, er nú taka viS,
leggja bæSi hinni isíensku og dönsku
þióS á herSar.
ÞaS er venjulega ekki auðvelt, aS
skilja tilfinningar og lundarfar ann-
ara, en þó hygg jeg aS bræSur vorir
íslendingar skilji, aS eigi er þaS í alla
staSi auSvelt hinni dönsku þjóS, sem
hingaS til hefur fundið til þess aS
hún var smáþjóS, aS taka þátt í því
sem skeSur í dag, en guS, — sem á
svo margan hátt hefur sýnt oss mönn-
unum aS hann elskar rjett, en hatar
órjett, — hann mun launa hinni
dönsku þjóS þaS, aS hún hefur látiS
sjer umhugaS um, aS gera eigi
bræSraJijóS sinni rangt til i þessu
máli.
Já, guS lilessi framtíS bæSi íslands ;
og Danmerkur og
hefur nú aftur fyririiggjandi miklar birgðir af allskonar unnum og óunnum
trjávið, í hús, húsgögn, báta og amboð svo sem: Margskonar lista. Hefl.
og óhefl. plægð borð: 5/8, 3/4, 1, lx/4 og U/2” á þykt. Óunnin borð
VsX^”; 3/4X5 til 7”; 1x4 til 9”; 1ViX4 til 8”; U/2X5 til 7”. Planka:
2X3^2 til 7”; 2V2X5 og 7”; 3X8” — 1, U/4, U/2 og 2” „prima" í hús-
gögn, hurðir og amboð. B/8X7” úrvals og 3/4” órandsöguð bátaborð. 3X9
„prima“ í árar. Allar stærðir af trjám.
Vidurinn afbragðs góður. Verðið hvergi lægra.
Nokkrar stærðir sjerstaklega ódýrar.
Sv. Jónssozi & Co.
Kirkjustræti 8 B. Reykjavík
hafa venjulega fyrirliggjandi miklar birgSir af fallegu og endingargóSu
veggfóSri, margs konar pappír og pappa — á þil, loft og gólf — og gips-
uSum loftlistum og loftrósum.
Símnefni: Sveinco. . Talsími 420.
„GuS varSveiti konunginn.“
Þá ljek lúSraflokkurinn „Kong
Kristian", en á eftir var hrópaS ní-
falt húrra fyrir konunginum. Þar
r.æst flutti Jóh. Jóhannesson bæjar-
fógeti eftirfarandi ræSu fyrir minni
Danmerkur:
Oss er bæSi ljúft og skylt aS minn-
ast sambandsríkis vors, Danmerkur,
viS þetta mjög svo hátíölega tæki-
færi, þegar íslenskur ríkisfáni er í
fyrsta sinn dreginn aS húni ,á þessu
landi og fullveldi íslands viSurkent
í öllum málum þess.
Oss er þetta því ljúfara og skyld-
ara sem Danmörk er fyrsta ríkiS,
sem viSurkent hefur fullveldi ís-
larfds og hefur nú síSast sýnt oss
þann mikla sóma og hiS hlýja bróS-
urþel, aS láta herskip bíSa hjer, ein-
göngu til þess aS heiSra fána vorn
viS þetta tækifæri og láta í ljósi
samúS sína viS oss og samfagna oss
á þessari stundu.
Jeg er þess því fullviss, aS tala
fyrir munn hvers einasta íslendings,
þegar jeg læt í ljósi þá innilegu ósk
og von, aS Danmerkur ríki megi efl-
ast og blómgvast, aS óskir og von-
ir, sem þvi'hafa veriS hjartfólgnar
um mörg ár, megi rætast, og aS ætíS
megi fara vaxandi bróSurþel og sam-
vinna milli dönsku og íslensku þjóS-
anna, báSum til gagns og sóma.
Þá ljek lúSraflokkurinn „Det er
et yndigt Land“, en á eftir var hróp-
aS húrra fyrir Danmörku. Loks ljek
luSraflokkurinn „Ó, guS vors lands“,
en síSan var hrópaS húrra fyrir hinu
íslenáka ríki.
Þar meS var viShafnarhátíSinni
lokiS á þessum staS. En kl. 2 hófst
guSsþjónusta í dómkirkjunni og steig
biskupinn í stólinn og mintist hins
nýfengna fullveldis. Er ræSa hans á
öSrum staS hjer í blaSinu. Hann hafSi
og lagt fyrir presta landsins, meS
brjefi frá 2. f. m., aS þeir, svo fram-
arlega sem ekkert hindraSi ráSgerS-
an framgang sambandslaganna, vildu
minnast þeirra mikilvægu tímamóta,
sem hin nýju sambandslög marka í
sögu þjóSar vorrar, á þann hátt, sem
þeim þætti best viS eiga, í prjedik-
unum sínum þennan sunnudag.
Símskeyti.
Forsetar Alþingis sendu konungi
svohljóSandi símskeyti: „Alþingi ís-
lendinga óskar á þessum degi a'ö
senda konungi landsins sínar þegm-
samlegu kveöjur og láta í Ijósi hinar
bestu óskir konunginum og konungs-
ættinni til handa.“ — Einnig sendi
Sig . Eggerz ráSherra konungi skeyti
fyrir landsstjórnarinnar hönd.
Sambandslaganefndarm. íslensku
sendu Chr. Hage ráSherra svohljóS-
andi skeyti: „íslensku nefndannenn-
irnir senda hjer meS dönsku sam-
verkamönnunum alúSarfylstu kveSj-
ur meS þakklæti fyrir góSa sam-
vinnu."
Forsetar Alþingis sendu Jóni
Magnússyni forsætisráSherra svo-
hljóSandi skeyti: „Alþingi sendir yS-
ur hamingjuósk sína þennan dag meS
þakklæti fyrir vel unniS starf.“
SamfagnaSarskeyti mörg hefur
landsstjórnin fengiS, þar á meSal og
fyrst og fremst frá konunginum,
svarskeyti til forseta sam. Alþ., Jóh.
Jóhannessonar bæjarfógeta, svohljóS-
andi: „Drotningin og jeg flytjum Al-
þingi hjartanlegt þakklæti meS hlýj-
ustu óskum um hamingju og gengi
íslandi til handa.“
R. Lundborg segir: „HeiSurs-
kveSja til íslensku þjóSarinnar á
þjóSardeginum.“
Þá eru samfagnaSarskeyti frá bæj-
arfógetanum á Akureyri, sýslumanni
Skaftfellinga, sýslumanni Sunnmýl-
inga, kennurumHólaskóla, borgurum
í ísafjarSarkaupstaS, sýslumanni
Þingeyinga, sýslumanni Stranda-
manna o. fl.
t
Guðm. Benediktsson
bankaritari.
Hinn 18. nóvemher andaSist GuS-
mundur bankaritari Benediktsson,
Hann hafSi veriS bilaSur á heilsu
hin síSustu misseri og var taliS, aS
hann ætti litla batavon. En þó dró
sú vanheilsa hann ekki til dauðá.
BanameiniS var lungnabólga.
GuSmundur heitinn var fæddur á
IngveldarstöSur á Reykjarströnd 1.
febr. 1879. Foreldrar hans voru Bene-
dikt oddviti Sölvason og MálfríSur
Jónsdóttir, systir Árna bónda á Mar-
bæli. Er þaS allra manna mál, er til
þekkja, aS hann í báSar ættir hafi
átt til góSra manna aS telja, skil-
ríkra og vel vitiborinna. Hann var
einkabarn foreldra sinna og vegna
þess, aS snemma bar á óvenjulegum
bæfileikum hjá honum, var hann
settur til menta. Gekk hann um ferm-
ingaraldur inn í latínuskólann og
varS honum námsbrautin greiS, þH
aS hann var nálega jafnvígur á allar
námsgreinar. En hins er þó ekki síS-
ur aS minnast, aS tæpast mun nokk-
urn tíma vinsælli maSur en hann haia
fariS í gegn um skólann. ÞaSan út-
skrifaSist hann voriS 1899, meS
ágætiseinkunn og sigldi síSan um
haustiS til háskólans. Hann lagSi
stund á hagfræSi, og aflaSi sjer mik-
illar þekkngar í þeirri grein. Þó ein-
blíndi hann eigi á prófiS eitt, held-
ur gaf sjer tíma til aS líta bæSi til
hægri og vinstri. GerSist hann mjög
víSlesinn maður, en þó voru honum