Lögrétta - 04.12.1918, Blaðsíða 4

LÖGRJETTA
198
Oda
Tilboð óskast í ca. 200 kg. Aerolit spreng’iefni,
100 rl. kveikiþráð 0g 5000 hvellhettur,
Haus Fetersen, Beykjavik.
Símn. Aldan. Eankastræti 4.
íileisk kóksali I Iklnliei.
Hjálmar Gíslason, 506 Newton Ave., Winnipeg, Man. Canada, tekur
að sjer sölu á islenskum bókum, tímaritum og blöðum. Hefur rekið bóka-
sölu í Winnipeg tvö síðaslliðin ár.
Trygg og áreidanieg' vidskifti.
í Serbíu er þegar mikill undir-
búningur í þá átt, að sameina serb-
neska þjóðflokkinn í eitt ríki, og
eiga nú að sameinast þvi hin slav-
nesku hjeruð, sem áður lutu Aust-
urríki. Serbía fær land til sjávar,
við Adriahaf, og sameinast Monten-
egró henni.
pað var eitt atriði vopnahljes-
samninganna, að her þjóðverja
skyldi verða á burt úr Rúmeníu.
Fyrir þeim her er Mackensen hers-
höfðingi. Rúmenar hafa nú heimt-
að, að hann yrði skjótlega á burtu,
ella skyldi hann verða afvopnaður.
Er nú verið að flytja hann vestur
eftir og sagt, að hermennirnir fagni
byltingunni í pýskalandi. Síðustu
fregnr segja að Rúmenar heimti
að þýski herinn þar eystra sje af-
vopnaður, en Mackensen neiti þvi
og beri fyrir sig vopnahljesskilmál-
ana.
Úr Póllandi áttu þjóðverjar
einnig að draga her sinn heim. En
fregn hefur komið um, að Pólverj-
ar hafi haldið með her inn í Pósen
og vilji sameina það Póllandi; þó
er í síðari. fregnum ekkert sagt
frekara af þessu.
Czecko-Slovakar hafa stofnað
lýðveldi í Röhmen oghafakosiðsjer
forseta, Masaryk prófessor. Hann
var í Ameríku, en er nú sagður á
austur leið til þess að taka við em-
bætti sinu.
pegar Wilson forseti las upp
vopnahljessamningana fyrir sam-
bandsþinginu í Washington, lagði
hann, í ræðu sem hann ljef fylgja,
áherslu á það atriði, að fulltrúar
bandamanna í Versailles hefðu í
einu hljóði samþykt, að lofa mið-
veldaþjóðunum því, að alt skyldi
verða gert, sem núverandi ástæður
leyfðu, til þess að sjá þeim fyrir
matvælum, og sagði hann að þeg-
ar í stað yrði snúist að því máli
og sömu aðferð beitt, sem áður
hefði verið höfð við matarútvegan-
ir handa Relgíu. Miðveldin hafa
sjálf skip, sagði hann. Sulturinn
skapar ekki endurbætur. Hann
magnar það vonda og skapnr
hræðilega sjúkdóma, sem gera lög-
bundið líf áframkvæmanlegt. Tal-
aði svo um þær breytingar, sem
orðnar væru á stjórnmáíaástandi
miðveldanna, sagði að gömlu
stjómirnar hefðu legið eins og
mara á þjóðunum, en hið unga og
upprennandi hefði enn enga festu
fengið, svo að sú spurning hlyti að
vakna, hver trygging væri fyrir, að
þær stjórnir, sem semja ætti við,
þegar til friðarsamninga kemur,
gætu, er á reyndi, tekið ábyrgð á
þeim samningum. Hann kvað ekki
hægt að svara þcssu eins og nú
stæði, en vildi gera sjer bestu von-
ir. J?að, sem nú er um að gera,
sagði hann, er að vera þolinmóður
og hjálpsamur og umfram alt að
gera sjer góðar vonir og bera traust
til þess, sem er þungamiðjan í öllu
því, sem nú er að gerast. Er þetta
vel mælt og líklegt að Ranaríkja-
forsetinn hafi góð áhrif á friðar-
fundinum. Hann ætlar að vera þar
á meðan grundvallaratriði friðar-
skilmálanna verða ákveðin, og
leggur af stað frá Ameriku til
Frakklands í byrjun þessa mánað-
ar. En friðarmálafundurinn á að
verða í Versailles.
Japansmenn eru ein af þeim
þjóðum, sem sigri eiga að hrósa,
og í fregnskeyti er sagt að þeir
muni setja fram á friðarfundinum
7 aðalskilyrði, og eru þau þessi:
1. að Japansmenn njóti til fulls
„frelsis á hafinu“ til jafns við Breta
og jafnrjettis í öðrum efnum, er
sncrta bandalag Breta og Japana
framvegis. 2. Japanar styðja
bandamenn í fyi-irætlunum þeirra
um verndun smáþjóðanna og
hindrun styrjalda framvegis. 3.
Viðurkenning sje gefin fyrir íhlut-
unarrjetti Japana í Síberíu. 4.
Sömuleiðis viðurkenning fyrir
rjettmætum afskiftum Japana í
Kína af fjármálaviðskiftum, versl-
un og iðnaði. 5. Japanir fái að
halda Kianchau (sem þeir tóku frá
pjóðverjum í byrjun striðsins)
með viðunandi skilyrðum bæði fyr-
ir Japan og Kína. 6. pýsku eyjarn-
ar í Kyrrahafi verði framvegis
undir vernd Japana. 7. Gagnkvæm
rjcttindi fyrir japanska borgara
um allan heim. — Af þessu sjest,
að Japansmenn ætla sjcr, cins og
við mátti búast, að auka mjög vald
sitt og ihlutunarrjett um mál aust-
urlanda Asíu. Síðasta greinin er
eigi annað en sjálfsögð krafa til
þeirra þjóða, scm Japansmenn hafa
barist með í ófriðnum, en hún
snertir fyrst og fremst Bandaríkin
i Norður-Amcríku, sem hafa úti-
lokað Japana frá þeim rjettindum,
sem þeir nú heimta, til þess að
stemma stigu fyrir stórum inri-
fluthingum þaðan.
Her bandamanna er nú kominn
til þýsku landamæranna, og inn
yfir þau þar sem vopnahljesskil-
málarnir ákveða þeim rjett til þess.
par er ákveðið, að bandamenn
megi,meðan á vopnahljeinu standi,
setjast með her til tryggingar í
þrjár borgir við Rín, Mains,
Coblens og Köln, með valdi yfir
30 kilom. lands út frá borgunum,
en austan við Rín skyldi vera 30
kílom. breitt hlutlaust svæði. Af-
hending hefur farið fram á þeim
herskipum pjóðverja, sem krafist
var í vopnahljessamningunum, að
skilað yrði eða afvopnast skyldu og
sett í gætslu hjá bandamönnum.
Voru mörg þeirra afhent á Forth-
firðinum 21. nóv., en þaðan var
farið með þau til geymslu til Scapa-
Flow á Orkneyjum. 28. nóv. höfðu
verið afhentir bandamönnum 114
þýskir kafbátar, er allir voru þá
komnir til Harwich. Sagt hcfur
verið, að flotadeild ætti að fara frá
bandamönnum til Kiel, til þess að
gæta þess, að vopnahljessamning-
unum yrði þar fullnægt, en að
bandamenn setjist ekki í Helgo-
land.
Frá pýskalandi.
Áður hafa verið sögð aðalatriðin
úr vopnahljessamningunum efíir
símfregnum En hjer fer á cftir ná-
kvæmari útdráttur úr þeim, sem
birtur er i útlendum blöðum:
1. Vopnahljeð gengur í gildi 6
klukkustundum eftir að skilmálar
eru undirskrifaðir. 2. pjóðverjar
skulu hverfa úr Belgíu, Frakklandi
og Elsass-Lothringen innan 14
daga. pað lið, sem kann að vera
þar eftir, er fresturinn er útrunn-
inn, verður sett fast eða tekið sem
herfangar. 3. Skila skal 5000 fall-
byssum, fyrst og fremst hinum
stærstu, 30,000 vjelbyssum, 3000
sprengj uvörpurum og 2000 flug-
reiðum. 4. Horfið skal brott af
vesturbakka Rínar. Mains, Kob-
blens og Köln taka bandamenn og
alt umhverfi innan 30 km. 5. Aust-
an megin Rínar skal vera 30—40
km. breitt hlutlaust belti og skal
þýskur her horfinn þaðan innan
11 daga. 6. Ekkert má flytja aust-
ur yfir Rín. Allar verksmiðjur,
jarnbrautir o. s. frv. skulu pjóð-
verjar yfirgefa ósnortið. 7. Skila
skal 5000 eimvögnum, 150 þúsund
járnbrautarvögnum og 10 þús.
bifreiðum. 8. pjóðverjar skulu
halda gæslulið bandamanna á sinn
kostnað. 9. pjóðverjar skulu hverfa
úr Rússalöndum inn fyrir landa-
mærin eins og þau voru 1914.
Frestur er hjer óákveðinn. 10.
Brest-Litovsk og Búkarestsamn-
ingarnir skulu úr gildi ganga. 11.
Austur-Afríka sje afhent skilmála-
laust. 12. Gullforða Belgíu-banka,
rússnesku og rúmensku gulli sje
skilað. 13. Stríðsföngum skili pjóð-
verjar, án þess þeim sjeu gerð
sömu skil. 14. Skilað sje 100 kaf-
bátum, 8 ljettum beitiskipum, 6
vígdrekum og 50 tundurspillum. —
Önnur skip skal afvopna og gæta
þeirra í höfnum bandamanna eða
í hlutlausum höfnum. 15. Sigling
skal örugg i gegnum Kattegat, öll
sprengidufl tekin þar upp. 16.
Hafnbannið heldur áfram. pýsk
skip ófriðhelg á liafi. 17. Alt sigl-
ingabann er pjóðverjar hafa sett
gangi úr gildi. 18. Vopnahljcð
gildir 30 daga.
pegar vopnahljessamningarnir
voru undirskrifaðir sendi Hinden-
burg út svohljóðandi ávarp til
þýska hersins:
„Vopnahljessamningamir eru
undirskrifaðir. Við höfum til
þessa dags borið vopn okkar með
sæmd. Herinn hefur mcð trúfestu
'og skyldurækt unnið þrekvirki,
bæði í sigursælli framsókn og
þrautgóðri vörn. Með liörðum or-
ustum á landi og í lofti höfum við
haldið óvinunum í fjarlægð frá
landamærum okkarogvariðheima-
land okkar fyrir ógnum og eyði-
leggingum stríðsins. En vegna sí-
vaxandi tölu óvinanna, vegna þess
að vörnin er þrotin hjá banda-
mönnum okkar, sem með okkur
hafa staðið svo lengi sem kraftar
þeima leyfðu, og vegna knýjandi
iuatvælaskorts og fjármálavand-
ræða, hefur stjórn okkar orðið að
ráða það af, að ganga að hörðum
vopnahljesskilmálum. En upplits-
djarfir og einbeittir göngum við nú
úr stríðinu, sem við höfum átt í
meira en 4 ár móti heilum heimi
óvina. Meðvitundin um það, að
við höfum til hins síðasta varið
land okkar og sóma okkar, gefur
okkur krafta. Vopnahljessamning-
arnir skylda okkur til þess að
hverfa fljótlega heim til ættlands
okkar, og er það miklum erfiðleik-
um bundið, eins og nú er ástatt,
svo að hver einstakur af ykkur
verður nú að sýna bæði þrek í raun
og hina mestu skyldurækni, og er
þetta prófsteinn á festu hersins. í
bardögunum hafið þið aldrei
brugðist yfirforingja ykkar. Jeg
treysti ykkur einnig nú.“
í þýskalandi komu einkum fram
óánægjuraddir út af tveimur á-
kvæðum í vopnahljessamningun-
um. Fyrst og fremst því, að hafn-
banninu skyldi haldið áfram, og
i öðru lagi, að þjóðverjar væru
sviftir of miklu af flutningatækj-
um, jafnframt .og þeim væri gert
að skyldu að flytja her sinn heim
á skömmum tíma. Blaðið „Poli-
tiken“ birtir viðtal við sendiherra
f’jóðverja í Khöfn 14. nóv. Hann
segir, að menn hafi þegar fyrir
hálfum mánuði vitað það í Berlín,
að stjómarbylting væri í aðsigi.
Lítt mögulegt segir hann að það
muni reynast fyrir herstjómina
þýsku, að fullnægja skilmálunum
um heimflutning hersins. Henni sje
ætlað að flytja heim á mjög stutt-
um tíma 5 miljónir hermanna og
dreifa þeim yfir alt pýskaland, cnn
fremur að flytja miljón herfanga
vestur yfir landamærin, og jafn-
framt sje hún svift flutningatækj-
unum, sem sjeu skilyrði fyrir að
hægt væri að framkvæma þeíta.
Hann kveðst ckki geta skilið annað,
en að ætlun bandamanna með
þessu hafi verið, að skapa truflun
og stjórnleysisástand í pýskalandi.
En byltingin hafi þegar verið kom-
in, er þetta skilyrði var sett, svo
að það hefði þess vegna átt að vera
Qþarft. Sendiherrann kveðst vona,
að komist verði hjá stjórnleysis-
ástandi. í Rússlandi hafi það vcrið
yfirsjón hjá embættismönnunum
og yfirstjettamönnunum, að þeir
hafi með öllu skorist úr leik, er
völdin komust í hendur þeirra, sem
lengra vildu fara í byltingaáttina,
og þar með hafi þeir mist öll áhrif
á gang málanna. En í pýskalandi
hafi öll embættismannastjettin og
fjöldi herforingjanna, alt upp til
Hindenburgs, gefið sig í þjón. bylt-
ingamannastjórnarinnar.sem verið
hafi hið eina skynsamlega. Bylt-
ingamannastjómin hafi beðið
sendiherra pjóðverja í erlendum
ríkjum, að halda starfinu þar á-
fram, og þeir hafi gert það. — Af
fregnskeytum hingað verður ekki
annað sjeð, en að pjóðverjar hafi
komið her sínum heim að vestan
á rjettum tíma, því flutningarnir
eiga nú allir að vera um garð
gengir.
„Politiken“ birtir einnig samtal
við enska sendiherrann. Hann seg-
ist verða þcss var, að í hlutlaus-
um löndum telji menn vopnahljes-
samningana mjög harða í pjóð-
verja garð. En að sinni skoðun sjeu
þeir það ckki. Höfuðatriðið sjc, að
láta hermensku pýskalands lúta
fullkomlega í lægra haldi. Til þess
hafi verið barist. Krafan um af-
hending flutningatækjanna sje
ekki eins hörð og af sje látið. Tck-
inn sje 1 járnbrautarvagn af hverj-
um 8, sem til sjcu í pýskalandi.
Annars sje þctta álíka mikið og
pjóðverjar hafi tekið af járnbraut-
arvögnum í Belgíu. Bílarnir, sem
teknir sjcu, muni vera álíka margir
og þeir, sem þýska herstjórnin hafi
haft til notkunar í Frakklandi.
Annars segr hann að bandamenn
standi nú fyrst, eftir að byltingin
sje komin í kring í pýskalandi,
andspænis hinni þýsku þjóð, og
það hljóti nú að vera hugsun
þeirra, að skapa ekki hjá henni
meiri biturleik en fyrir sje, heldur
að ná samkomulagi við hana og
koma á ró og skynsamlegu ástandi
í Evrópu. En þetta náist ekki, ef
Bolsjevikastefnan magnist.
í símfregn frá 28. f. m. er sagt,
að yfir standi í Berlín sameiginleg
ráðstefna þýsku sambandsríkjanna
og hafi komið þar fram veruleg-
ur skoðanamunur milli sambands-
stjórnarinnar og stjórna hinna cin-
stöku sambandsríkja, einklun suð-
urrikjanna. Sjc því talað um, að
öll sambandsríkin, eða að ininsta
kosti hin stærri þeirra, fái fulltrúa
í sambandsstjórninni. pað er sagt
að dr. Solf, scm veitt hefur utan-
ríkismálunum fox-stöðu, muni
verða að fara frá, Erzberger hafi
orðið fyrir hörðum árásum, sem
setji hann út úr spilinu. Jafnvel
er talað um, að Scheidemann sje
valtur í sessi. Líka hefur það komið
fram í símfregnum, að suðurríkin
þýsku og hinn þýski hluti Austur-
ríkis mundu ganga í samband og
mynda heild út af fyrir sig. En
ekki hafa þær fregnir enn fengið
staðfestingu.
1. þ. m. átti að koma saman í
Berlín fulltrúafundur allra vcrk-
manna- og liermanna-ráðanna
þýsku. pað cr sagt, að herinn hafi
heitið stjórninni fylgi til þess að
kæfa niður allar tilraunir Bolsje-
víka til að brjótast til valda.
Talað er um, að bandamenn ráð-
geri að krefjast þess, að Hollend-
ingar framselji Vilhjálm keisara í
þeirra hendur, og sagt, að franskur
rjettarfræðingur, sem fengið hefur
málið til rannsóknar, telji það lög-
legt, með því að keisarinn hafi ekki
sagt af sjer. En í síðustu útl. blöð-
um, sem hingað hafa kofnið, er
sagt, að hann hafi sagt af sjer, og
þar fylgir sú skýring á málinu, að
er hann hafi sagt af sjer keisara-
dómi, sje hann ekki lengur að
skoða sem tilheyrandi hernum, og
þar af leiðandi dvelji hann í Hol-
landi sem hver annar þýskur borg-
ari og sje að eins háður sömu lög-
um og þeir. í eldri fregnum var
sagt, að þýska keisaradroíningin
hcfði flúið til Hollands jafnframt
og maður hennar, en það var ekki
rjett. Hún var kyr heima, og
nokkru cftir að byltingin hófst,
kom fram frá henni þakkaryfir-
lýsing til stjórnarinnar fyrir með-
ferð licnnar á henni og hennar
fólki. Nú er aftur á móti nýlega
sagt frá því í símfregn, að hún sje
iá leið til manns síns í Hollandi.
Frá Austurríki.
pað er sagt, að Austurríki liðist
sundur í þessa 7 hluta: 1. riki
Cheko-SIovaka, sem er Böhmen,
Máhren og nokkur sneið af Ung-
verjalandi. 2. ríki Jugo-Slava, sem
er Bosnía, Kroatía, Slavonía og
sneið sunnan af Ungverjalandi, og
sameinast þessi lönd Serbíu. 3.
Mið-Ungverjaland, sem er orðið
sjálfstætt lýðveldi. 4. Suðaustur-
hluti Ungverjalands, Siebenbiirgen,
samcinast Rúmeníu. 5. Galizia
sameinast Póllandi. 6. pýska Aust-
urrílci, sem er orðið sjálfstætt lýð-
veldi en mun sameinast þýska lýð-
veldinu, eða cinhverjum hluta þess.
7. ítölsku hjeruðin, þar með talinn
Istríuskaginri með Triest og Pola,
er fellur til Italíu.
Karl keisari hefur látið í ljósi,
að hann vilji búa áfram í Wien
sem valdalaus maður, og virðist
svo scm samkomulag sje fengia
um, að svo megi vera.
Ýmsar fregnir.
13. þ. m. hjelt verkmannaflokk-
urinn enski fund og samþykti þar
þessar kröfur, er snerta friðarskil-
málana: 1. Verkamennirnir skulu
eiga beina þátttöku og fulltrúa í
þcim opinberu nefndum frá hverju
um sig af liernaðarlöndunum, sem
eiga að segja fyrir um friðarskil-
málana. 2. Halda skal alheimsfund
verkmanna á sama stað og tíma
og friðarfundinn, scm litgera á um
friðarsamninga i ófriðarlokin. 3.
Fundurinn krefst þess, að lands-
stjórnin beiti sjer fyrir því, að þetta
komist í framkvæmd.
pað er sagt, að þingkosningar
sjeu fyrr dyrum í Englandi og
Lloyd George ætli að ganga til
kosninganna með samsteypuráða-
ncytisstcfnuskrá.
5. f. m. fóru fram þingkosning-
ar i Bandaríkjunum. Republikana-
flokkurinn vann allmikinn sigur,
fjckk 238 þingsæti, en Demokratar
195. I Senatinu eru áhöld um
flokkana. Wilson forseti var kos-
inn af Demokrataflokknum, sem
nú hefur orðið undir.
Fregn frá 30. þ. m. segir að
Lloyd Gorge hafi sagt í ræðu, að
vcnjan væri, að þeir, sem bæri ó-
sigur, væru látnir borga herkostn-
aðinn, og þeirri reglu yrði að fylgja
gagiivart pjóðverjum; þeir yrðu
að borga herkostnaðinn, að svo
tniklu leyti sem efni þeirrahrykkju
til. Á liefndir kvaðst hann ekki
hyggja, en þó yrði að ganga svo
frá, að framvegis vissu þeir, sem
ófrið byrjuðu, hvað biði þeirra að
lokum. Clcmenceau hafði verið
væntanlegur til Lundúna nú um
mánaðamótintil þess að ræða við
ráðandi menn Brcta um friðarskil-
yrðin og kröfur þeirra keisaranum
viðvíkjandi. En þegar Wilson for-
seti kemur til Frakklands hefst í
Versailles ráðstefna bandamanna
til undirbúnings friðarmálafundin-
um, en í enskri fregn frá 30, f. m.
segir, að ekki sje enn ákvcðið, hve-
nær friðarsamningamir verði byrj-
aðir, og helst gert ráð fyrir að það
verði ekki fyr en í janúarlok.
Nú er sagt, að Wilson muni í
Evrópuför sinni lara bæði til Eng-
lands og ítalíu. Sagt er lika, að
ýmsir menn í pýskalandi vilji
bjóða honum til Berlínar.