Lögrétta - 15.07.1924, Blaðsíða 1

Innheimtaog afgreiðsla
í Þingholtsstræti 17
Sími 178.
Útgefandi og ritstjóri
Þorsteinu Oíslason
Þingholtsstræti 17.
XIX. ár.
Reykjavík, þriðjudaginn 15. júlí 1924.
I
42. tbl.
Þór. B. Þorláksson
dáinn.
þórarinn B. porláksson málari
andaðist 10. þ. m. á sumarbústað
sínum Birkihlíð í Laugardal. Hafði
hann þá dvalið þar í sumar nálægt
mánaðartíma, ásamt fjölskyldu
sinni. En síðustu missirin hafði
hann kent hjartasjúkdóms, sem
ágerðist meir og meir, og nú varð
banamein hans.
þórarinn var fæddur 14. febrúar
1867, sonur þorláks prests á Und-
irfelli í Vatnsdal, og mun þórar-
inn hafa verið yngstur þeirra
mörgu bræðra, en sjera Jón heit-
inn á Tjörn, sem dáinn er fyrir 17
árum, elstur. þórarinn nam ung-
ur bókbandsiðn og veitti síðan um
eitt skeið forstöðu bókbandsstofu
ísafoldar. þaðan fór hann til
Kaupmannahaínar, veturinn 1905
—6, gekk á listaskólann, lauk þar
námi og varð málari. Er hann
f'yrsti íslendingurinn nú á síðari
tímum, sem þá braut hefir gengið,
en síðan eru þeir orðnir margir.
þótti sumum í mikið ráðist, og ekki
sem heppilegast að farið, er þór-
arinn tók fyrir listmálaranámið,
þá kominn nær þrítugu, einkum þar
sem bókbandsiðnin fór honum
mjög vel úr hendi. En sterk löng-
un knúði þórarinn til breytingar-
innar og dugnaður hans fleytti
honum yfir örðugleikana. Hann
hafði áður fengið nokkra tilsögn í
dráttlist hjá frú þóru Thoroddsen.
þórarinn var 6 ár við nám í
Kaupmannahöfn. þegar hann kom
heim, að því loknu, ferðaðist hann
hjer víða og gerði landslagsmynd-
ir. Fleiri komu nú á eftir og gengu
sömu brautina, og menn fóru
srnátt og smátt að sinna málara-
listinni miklu meira en áður hafði
verið. þórarinn var þar forgangs-
maðurinn. Eftir hann er nú til
fjöldi málverka, og altaf, fram til
hins síðasta, var honum að fara
fram. Stærstu og fegurstu málverk
hans eru frá síðustu árum. í veik-
indum sínum síðastliðinn vetur
varð hann að sitja heima að mestu
leyti, en hann málaði þá mikið.
Mest fjekst hann við landslags-
myndir, en þó eru einnig til eftir
hann mjög vel gerðar andlits-
inyndir.
Auk málarastarfseminnar hafði
þórarinn margt fyrir stafni: Hann
var lengi kennari við Iðnskólann og
síðar forstöðumaður hans. Ilætti
hann því starfi síðastl. haust,
vegna veikinda sinna, en hafði alla
tíð stundað það með mikilli alúð.
Bókaverslun og blaðaafgreiðslu
hafði hann lengi haft. Bókasöluna
hafði hann mörg ár á hendi fyrir
ritstjóra þessa blaðs, en fyrir fá-
um árum varð hann sjálfur bók-
sali og var nú að síðustu í stjórn
Bóksalafjelagsins. Afgreiðslu og
reikningshald Lögrjettu og Óðins
hafði hann lengi á hendi.
Hann var einn af helstu for-
gangsmönnum stofnunar Listvina-
fjelagsins og stóð fyrir byggingu
sýningarskála þess hjer á Skóla-
vörðuholtinu.
þórarinn var kvæntur Sigríði
Snæbj arnardóttur þorvaldssonar
frá Akranesi, og lifir hún mann
sinn ásamt þremur börnum þeirra,
tveimur dætrum og einum syni.
þórarinn var vinsæll maður og
vel látinn af öllum, sem honum
Tilkynning frá atvinnumálaráðu-
neytinu um ákvæði samningsins,
þau, er lúta að fiskiveiða-
löggjöfinni.
Undanfarið hefir allmikið verið
rætt hjer um kjöttollssamningana
við Norðmenn, og ekki síst um af-
stöðu fiskiveiðalöggjafarinnar ís-
lensku í því efni. Um málið í heild
sinni hefir mikið verið rætt í Lög-
rjettu undanfarið, svo að lesendum
eru kunnar hinar helstu skoðanir,
sem fram hafa komið á því, og af-
staða blaðsins sjálfs. Frá tolllækk-
uninni sjálfri hefir einnig verið
sagt hjer áður, en nú hefir stjórn-
in birt samningana eða þau atriði,
er lúta að fiskiveiðalöggjöf-
inni. Eru þar þessi ákvæði:
Gegn þeirri niðurfærslu á kjöt-
tollinum, sem áður hefir verið aug-
lýst, hefir Norðmönnum verið
heitið því, sem hjer greinir, um
framkvæmd fiskiveiðalaganna m.
m., um leið og það hefir verið tek-
ið skýrt fram, að ekki væri unt að
slaka neitt til á grundvallaratrið-
um fiskiveiðalöggjafarinnar, meðal
annars því grundvallaratriði, að
erlendum fiskimönnum er óheim-
ilt að nota land eða landhelgi bein-
línis eða óbeinlínis, til þess að reka
fiskiveiðar þaðan eða þar:
1. Fiskistöðvar, sem Norðmenn
eiga nú hjer á landi, má reka
áfram, meðan íslenskt saltkjöt
nýtur hinnar umsömdu tolllækk-
unar.
2. a) því er lofað, að skipagjald
ríkissjóðs sje hið sama í öllum
höfnum landsins; enda er svo að
lögum; en sumir norskir skipstjór-
ar hafa kvartað yfir, að svo væri
ekki í framkvæmd.
b) Afgreiðslugjald og vitagjald
greiðist ekki af norskum skipum,
þótt þau leggist fyrir akkeri í land-
helgi, ef þau hafa ekkert samneyti
við land.
c) þegar skip leitar hafnar í
neyð, greiðist ekki fult afgreiðslu-
eða vitagjald.
3. það skal vera leyfilegt að nota
síldarbátana til flutninga á höfn-
um inni, og ákvæðin um, að bátar
skuli vera á þilfari og veiðarfæri
innanborðs, skal framkvæma þann-
ig, að ekki skal átalið, þótt ekki
sje farið nákvæmlega eftir þessum
ákvæðum, þegar það er ljóst af öll-
um atvikum, að bátarnir eru ekki
utanborðs til að veiða eða verka
fisk í landhelgi.
4. þegar skip, sem hefir verið
tekið fast, vill ekki sættast á að
greiða sekt, lieldur vill láta ganga
dóm í málinu, ber að láta skipið
laust þegar í stað gegn tryggingu.
Að öðru leyti verður fiskiveiða-
löggjöfin framkvæmd gagnvart
Norðmönnum framvegis eins og
hingað til, með velvild í þeirra
garð, enda hefir þeim verið heitið
samskonar velvild áfram meðan ís-
lenskt saltkjöt nýtur tolllækkunar
eins og nú.
þess er sjei Aaklega getið, að
engin tilslökun hefir verið gerð um
veiði eða verkun, eða umhleðslu, í
landhelgi eða á höfnum inni og þá
eigi heldur um verkun í landi eða
flutning á veiði í land.
Eins og áður segir hafa deilur
nokkrar staðið í báðum löndum um
þessi mál. Nú virðist þó yfirleitt
vera ánægja hjá báðum aðiljum
með úrslitin, og óskir um framhald
góðrar samvinnu og samúðar. T. d.
hefir norski ríkisráðherrann
Berge, kveðið svo að orði um þetta
í Tidens Tegn:
Skiftar skoðanir hafa verið og
eru innan stórþingsins og meðal
þeirra, sem mál þessi koma helst
við, um efni samningsins. En það
hefir verið almenn ósk okkar, að
hliðra til við Islendinga og reyna
að koma á góðri samvinnu milli
landanna. það er einnig von okkar,
að bæði þessir samningar, beinu
gufuskipaferðirnar milli landanna,
og aukning almennra viðskifta,
megi verða til þess að styrkja
menningarsambandið milli þess-
ara tveggja náskyldu þjóða“.
það má einnig fullyrða, að það
er líka ósk langflestra Islendinga,
að slík samvinna mætti takast á
hreinskilnislegum og einlægum
grundvelli. En í því sambandi er
ástæðulaust að ætla sjer að draga
fjöður yfir það, að þessi samvinna
hefir hingað til ekki verið fyrir
hendi að öllu leyti, eins og æskilegt
hefði verið, hvað sem valdið hefir.
Að vísu hefir mikill hluti Islend-
inga ávalt borið hlýtt þel til Norð-
manna fyrir ýmsra hluta sakir, og
ekki síst átt ýmsum andlegum af-
reksmönnum þeirra margt að
þakka, eins og Norðmenn hafa líka
sótt mikinn styrk og lyftingu í
margt úr íslenskri menningu. En
því ber ekki að neita, að Islending-
um hefir stundum virtst svo, sem
Norðmenn væru nokkuð ágengir í
þessum efnum, t. d. við fornar ísl.
bókmentir. Sumir hafa einnig ver-
ið hálfsmeikir við það, að á bak við
þessar norsku íslandshreyfingar
lægi eitthvað meira, en uppi væri
látið nú. En eins og eðlilegt er,
óska íslendingar ekki neinnar
slíkrar samvinnu, hvorki við Norð-
menn, Dani nje aðra, nema á þann
hátt, að stjórnarfarslegt fullveldi
og menningarlegt sjálfstæði og
þjóðernisleg sjerkenni sjeu viður-
kend og virt á báða bóga á sann-
gjarnan og kurteislegan hátt. Og
þetta er best, að menn geri sjer
hreinskilnislega ljóst þegar í upp-
hafi. því að eins getur samvinnan
orðið heilbrigð í framtíðinni. það
má víst líka segja, að þessi skoðun
sje nú viðurkend af flestum hinum
mentaðri Norðmönnum, og frá
þeim ætti helst að vera að vænta
styrks fyrir menningarlega sam-
vinnu, hvað sem líður samvinnu
eða samkepni kaupsýslumannanna.
Til dæmis um þetta má setja hjer
kafla úr grein úr tímaritinu Fram
(eftir 0. Dalgard), sem um þetta
fj allar:
„Ein kan i alle höve no trygt
segja islendingane at provinssynet
pá landet deira ikkje finst meir i
Noreg. Nordmennene ser no pá det
islandske folket med vyrdnad og
age. Og denne vil stige jamt med
meir samvær millom folka, og meir
fyrstehands kunnskap um kvar-
andre. Det er no pá tid at det vert
slutt pá den skikken at vi berre
kjenner kvarandre over Kjöben-
havn.---------
Og kva veit vi nordmenn jamt
over um islandske tilhöve, mál og
ándsliv no? Det er skam á segje
ikkje mykje. Dei fleste nordmenn
har ikkje lese ei islandsk bok,
kjenner ikkje ein islandsk song
eller ein islandsk melodi. Ein má i
sanning tilstá at vi sjölve har
rökta frendskapen med lita umsut.
Og lita takksemd har vi vist mot
det folket som fostra Snorre
Sturlason, den mannen som fram-
um andre har skapt vilkár for
vár politiske og kulturelle atter-
reising i nytida. Vi har ikkje ein
gong kunna manna oss upp til á
reise ein minnestein til hans ære“.
Einn liður samvinnunnar milli
þjóðanna hefði átt að verða ís-
lenski kennarastóllinn við norska
háskólann, þó því máli sje nú því
miðúr eytt í bili, og það svo, að
hvorugur aðilinn er vel ánægður
með málalokin.En það er samt von-
andi,nú fremur en oftast áður, að
takast megi góð samvinna milli
þjóðanna og samúð, eins og reynd-
ar á að vera milli Norðurlandanna
allra, ekki aðeins í orði, heldur á
borði. því stundum verður svo
raunalega lítið úr fallegu og stóru
orðunum, þegar á þarf að halda. En
nú sýnir reynslan hvað úr verður.
----o----
Umvíðaveröld.
Frá New York er símað, að
Calles hershöfðingi hafi verið kjör-
inn forseti í Mexico. — I Banda-
ríkjunum hafa undanfarið staðið
fundahöld um útnefningu á for-
setaefnum flokkanna. Republikan-
ar hafa tilnefnt Coolidge svo að
segja í einu hljóði, en hann er for-
seti nú. La follette og Hiram John-
son fengu fáein atkvæði. Demo-
kratar hafa átt í meiri vandræðum
með að koma sjer saman. þó hefir
það loks orðið ofan á, að tilnefnd-
ur var Dawis, fyrv. sendiherra í
London, eftir yfir 40 prófkosning-
ar. Lengi vel voru það þeir Mac
Adoo, tengdasonur Wilsons, og
Smith, ríkisstjóri í New York, sem
hæstir voru, og sá síðari þó hærri.
La follette er tilnefndur af
jafnaðarmönnum og bændum.
— Frá Berlín er símað, að lögregl-
an í Berlín hafi 6. þ. m. gert hús-
rannsókn í þýska þinginu og fund-
ið þar brjef í fórum kommúnista-
fulltrúa nokkurra, sem sanni það,
að 5 af þingmönnum þessum sjeu
við riðnir morðmál, sem nú sje fyr-
ir dómstólunum. — Ungverjar
hafa fengið stórlán í Bandaríkjun-
um og einnig Japanar 36 milljón
dollara til járnbrautalagninga í
Kóreu. — Hitler fascistaforinginn
þýski er nú farinn að afplána fang-
elsisvist sína, en Ludendorf er orð-
inn leiðtogi flokksins. — Frá Nor-
egi er símað, að fullnaðarsamþykt
sje nú fengin fyrir því, að breyta
heiti Kristjaníu og kalla hana
Osló frá næstu áramótum. — Mik-
ið hefir undanfarið verið rætt um
samvinnu bandamanna til úrlausn-
ar á vandamálum Evrópu nú, eink-
um skaðabótamálinu. Átti að halda
fund um þetta í London, en var
nærri farið út um þúfur samkomu-
iagið milli Breta og Frakka. En
Mac Donald fór þá skyndilega til
Parísar, og er nú alt farið að lag-
ast aftur, og verður ráðstefnan
haldin. Ef til vill taka Bandaríkja-
menn einnig þátt í henni. Herriot
hefir fengið traustsyfirlýsingu öld-
ungadeiidarinnar út af þessum
málum.
----o----
Brynleifur Tobíasson gagnfræða-
skólakennari á Akureyri var kos-
inn stórtemplar á stórstúkuþing-
inu, sem haldið var á Akureyri.
Flytst jafnframt stórstúkan að
mestu leyti norður, nema Indriði
Einarsson verður áfram umboðs-
maður hátemplars. Aðrir embætt-
ismenn stórstúkunnar eru: þorst.
M. Jónsson stórkanslari, Halldór
Friðjónsson stórritari, frú Álfheið-
ur Einarsdóttir stór-varatemplar,
Árni Jóhannsson verslm. stór-
gæslum. kosninga, Steinþór Guð-
mundsson stórgæslum. ungtempl-
ara, Guðbjörn Guðmundsson stór-
gjaldkeri. þessir eru allir á Akur-
eyri. Stórkapelán er sjera Gunnar
í Saurbæ Benediktsson, fregnritari
Sig. Kristjánsson á Siglufirði, og
fræðslustjóri Jón þ. Björnsson á
Sauðárkróki.
Heimsflugið. Flugmennirnir sem
eru að reyna að fljúga kringum
hnöttinn, eru væntanlegir hingað
til lands innan skamms, ef vel geng
ur. Eiga að koma til Englands 16.
þ. m. Hingað til Rvíkur er kominn
flugmaður til að undirbúa móttök-
umar og hefir hann með sjer
ýmsan útbúnað, því hjeðan verður
lagt upp í einn lengsta og erfiðasta
áfangann, til Grænlands og þaðan
til Labrador.