Norðurland - 12.09.1917, Blaðsíða 2

Fossamálið
heitir löng og ítarleg ritgerð í 39
tölubl. »Lögréttu« um afstöðu þings-
ins til Sogsfossa-málsins svo nefnda.
Vildu »Þversum«-menn í Efri deild
hrinda því frá sér athugunarlaust,
Heimastjórnarmenn láta athuga það,
en »Litla-Þversum« var hvorugt, með
né móti og telur »Lögrétta« það
»kauðalega« framkomu. Þá flytur og
blaðið lögheimildarbeiðni »Hf. Island«,
sem »NI.« hefir áður sagt frá lauslega
og loks framsöguræðu séra Eggerts
Pálssonar f málinu, er hann flutti í
Ed. 10. ágúst. Þeir sem vilja kynna
sér málið nákvæmlega, eiga því greið-
an aðgang að þvf f »Lögr.« 39 og 36.
tbl. síðastl., en »N1.« hefir þvf miður
ekki rúm til að flytja svo langt mál,
sem þau skjöl eru.—Þá segir og bláð-
ið frá þvf, að komnir séu til Reykja-
vfkur tveir menn frá fossafélaginu
»Tftan«, sem á vatnsaflsréttindi í Þjórs-
á, verkfræðingarnir Sætersmoen og
Berner, báðir norskir. Hefir hinn fyr-
nefndi verið áður við rannsókn á Þjórs-
árfossunum. Erindi þeirra er að tryggja
félagi sfnu, að eigi verði með einka-
leyfisveitingu til annars félags settar
skorður við þvf, að það geti, er til
kemur, notað réttindi sfn til Þjórsár-
fossanna, þannig, að annað félag, sem
verða mundi keppinautur þess f at-
vinnurekstri, hefði fengið tök á flutn-
ingatækjum frá Suðurláglendinu til
Reykjavfkur og gæti sfðan sett því þá
kosti, sem það vildi urn flutningana
og eru þeir þá komnir vegna hreyf-
ingar þeirrar, sem er komin á Sogs-
fossamálið. En félagið »Títan« hefir,
svo sem kunnugt er, haft staríandi
menn við mælingar hjá Þjórsá undan-
farin sumur, og nú í sumar er Sig.
Thoroddsen kennari þar við mælingar.
í stjórn h.f. »Titan« eru 5 íslending-
ar: Eggért Claessen yfirréttarmála-
flutningsmaður, Kl. Jónsson fyrv. land-
ritari, þeir bræður kaupmennirnir Frið-
rik Jónsson og Sturla Jónsson, og Eyj-
ólfur bóndi f Hvammi á Landi, og 4
Norðmenn: Sætersmoen verkfræðingur,
Oluff Aal hæstarjettarmálafl.m. Schel-
derup skrifstofustjóri f norska land-
búnaðarráðaneytinu og Herud málafl.m.
Fjelagið hefir umráð yfir 12 miljónum
kr., en þarf að aúka fjármagn sitt ekki
lftið áður en það byrjar á framkvæmd-
um við fossanotkunina. Hugmynd þess
er, að koma upp áflstöðvum við Þjórsá
á 5 stöðum: við Urriðaffoss neðst, og
þar mun hugsað til að byrja, þá við
Hestsfoss, við Skarðsfjall og Búrfell
og loks við Hrauneyjarfoss í Tungna-
á, en það er efst við hálendisbrúnina.
Eftir áætlunum kosta aflstöðvabygg-
ingar á öllum þessum stöðum 200
milj. kr. samtals, svo að hér er um
mikla framtíðarhugmynd að ræða. En
hægastur viðfangs að þessu leyti mun
Urriðafoss vera og má ná þar, að
sögn, 150 þús. hestöflum. En á hinum
stöðunum er hugsað til að raska far-
vegi Þjórsár mikið, til þess að auka
fallhæð vatnsins.
«
yikureyri.
Ætíarnöfn hafa tekið sér og fengið lög-
fest: Sig. Einarsson dýralæknir nafnið Hlíðar,
Jóh.kaupm.Ragúelsson min\b Ragúels, Böðv-
ar Jónsson yfirdómslögmaður nafnið Bjark-
an, Guðm. Guðmundsson bókavörður nafn-
ið Vestmar og Þorvaldur Jónsson banka-
ritari nafnið Vestmann.
Ldtin er í hárri elli húsfrú Anna Frið-
finnsdóttir á Oddeyri ekkja Guðna Þor-
grímssonar. Þau hjón fluttu búferlum norð-
an úr Bárðardal til Akureyrar og bjuggu
hér yfir þrjátíu ára skeið. Meða! barna þeirra
eru: Jón bóndi á Tjörnum, Helgi bóndi í
Skagafirði, Þóra búsett á Oddeyri og Val-
gerður í Ameríku. Elzti sonur þeirra Þor-
valdur verzlunarmaður (hjá Havsteen etaz-
ráði) druknaði 1914, Anna sál. var atorku-
Piano óskast til leigu. Ritstj. v. á.
kona um alt, vel greind og áhugamikil um
almenn mál, og vei látin af samferðafólki
sfuu.
Sorglegt slys skeði hér í bænum seint í
f. m. Stúlkubarn er Benedikt Steingrímsson
skipstjóri á Oddeyri og kona hans áttu, var
að leika sér nálægt háum trjáviðarhlaða, féll
hann niður og á barnið svo að það misti
lífið. Þetta er því sorglegra fyrir þau hjón-
in, þar sem þau áttu öðru barni sínu á bak
að sjá váveiflega ekki fyrir löngu síðan,
efnilegum dreng er féll út af bryggju á
Oddeyri og druknaði. Þau eiga nú aðeins
eitt barna sinna eftir á lífi.
»S/. Sunniva* flutningsskip A. Guðmunds-
sonar í Leith, kom hingað frá Reykjavík á
sunnudaginn. Meðal farþega voru frú Þór-
dís Stefánsdóttir er dvalið hefir í Rvík í
sumar sér til heilsubótar, ungfrú Valgerður
Vigfúsdóltir og ungfrúrnar Halldóra Vig-
fúsdóttir og Margrét Jónsdóttir er dvalið
hafa í útlöndum undanfarið en komu heim
til Reykjavíkur á „Sterling".
Aðkomumenn sfðustu daga: Jón Jóhann-
esson læknir á Húsavfk, Ólafur J. Kvaran
símritari á Seyðisfirði, Þór. Stefánsson hrepp-
stjóri Húsavfk.
Vitamálastjórinn Thorv. Krabbe lands-
verkfræðingur er hér staddur á eftirlitsferð.
\
ll m l á ð 0 g / ö g.
— Vigfús Einarsson bœjarfógeta-
fulltrúi I Reykjavík er „settur“ þar
bœjarjógeti, tók við af hinum„setta“
bœjarfógeta Sig. Eggerz er hann var
settur fjármúlarúðherra í stað Björns
Kristjánssonar.
— Willemoes fór frá New-York
síðast i ágúst, á leið til íslands, með
fulljermi af sieinoliu. Pá var og búið
að flytja 500 smálestir af kaffi og
sykri umborð í „Lagarjoss“ og út-
jlutningsleyfi fengið á þvi.
— Látin er jrú Pórunn Ólajsdótiir
kona séra Ólafs Finnssonar prófasts
i Kálfholti syðra, eftir langa og þunga
legu. „Kvenkostakona og mikilhœjur
skörungur um marga hluti.“ er „Nl“
skrifað að sunnan.
— jón Helgason biskup fór nýlega
i visitaziuferð frá Rvik austur um
sýslur og hajði prédikað þar i 10
kirkjum, til þess að seðja forvitni
jólks liklega, ef það hefir langað að
sjá hann og heyra.
— Mikið hefir verið unnið að mó-
tekju í Rvtk í sumar. Siðan nótt tók
að dimma hefir og þótt talsvert bera
á því að mó hafi verið stolið þar og
er rannsókn hafin út af þeim þjófnaði.
— Um dócentsembœttið i guðfrœði
er séra Sig Sivertsen gegndi áður en
jón Helgcison varð biskup, keppa þeir
séra Tryggvi Pórhallsson jrá Hesti,
Ásm. Guðmundsson Stykkishólmi og
Magnús fónsson ísafirði, á þann hátt,
að þeir hafa skrifað sína ritgerðina
hver þeirra um upphaj siðabótarinnar
á Islandi. Eiga þeir Björn dr. Ólsen
prójessor, fón Aðils sagnfrœðingur,
jón Helgason biskup og háskólapró-
fessorarnir i guðfrœði að dœma rit-
gerðirnar og hlýtur sá höfundurinn
dócentsembœttið sem bezta hefir sam-
ið ritgerðina. „ Vísir" segir að ritgerð
séra Tryggva sé talin stórmerkileg og
sé þvi þar haldið fram að allar heim-
ildir um upphaf siðabótarinnar hér á
landi séz1 mjög vafasamar.
— Á ísafirði var Steph. G. Steph-
ansQii þaltiið mikið samsœti og gej-
inn til minja mjög vandaður göngu-
stajur allur gulli búinn. St. G. St.
er nú kominn til Reykjavikur, tór
þangað sjóveg jrá Isafirði á vélbátn-
um „Erlingur".
— Pétur A. Ólajsson, rœðismaður
Norðmanna á Patreksfirði, hefir verið
sœmdur riddarakrossi St. Olavs-orð-
unnar norsku.
— Bærinn á Syðri-Brekkum i
Skagafirði brann 28. f. m. og varð
þar engu bjargað. Tvibýli er þar og
á annar bóndinn sjö börn t ómegð
og er ejnalitill. — 30. ágúst brann
ibúðarhús úr timbri á Réttarholti i
Skagafirði. Par brann allur bœrinn
1908 og húsið þvi nýlegt. Rögnvald-
ur bóndi í Réttarholti hejir legið veik-
ur rúmfastur i tvö ár og var hann
borinn út úr eldinum. Hlutaðeigendur
biðu mikið tjón við þessa eldsvoða.
\
Skáldið Jóhanij Skjoldborg
um vínbannslög.
(Þó að það sé margt þarfara til að tala
um heldur en þessi bannlög og réttast sé
að láta þau sóðast svona áfram á meðan
þcssi veraldarvandrseði standa, —þáheld
eg samt að allir hefðu gott af að sjáhvað
danska skáldið skrifar um þetta nýleoa.
St. D.)
»— — Allir óskum vér þess, að
þjóðin okkar sökkvi sér ekki niður í
ofdrykkju. Og er gleðilegt að sjá hvað
mikið drykkjuskapur hefir minkað hjá
oss sfðustu 10—20 árin. það sjálf-
krafa frjáls framför, eins og í land-
búnaðinum hjá okkur. En þvf á þá að
lara að búa til vfnbannsiög, sem ætíð
myndu hafa f för með sér hræsni, lygi
og svik; en það eru þeir verstu gall-
ar á nokkrum lögum, að íreista til
þeirra ódygða.« —
»— Þegar eg mæti stundum einum
þessara bannlagaprédikara, er talar
um þetta með þeim ofsa og ákafa,
sem þeim er laginn, þá finst mér það
alveg eins og þegar eg mæti drukkn-
um manni — því eins og menn vita,
geta menn orðið ruglaðir f höfði af
öðru en víni — ; maðurirtn er eitt-
hvað ruglaður í þessum efnum hugsa
eg, en getur verið bezti maður þar
fyrir utan Og merkileg hugsunarviila
er annað eins og það, að segja að
Kristur myndi vilja að eg skrilaði und-
ir vínbannslög, hann, Meistarinn mikli,
sem sat í brúðkaupi og sjálfur byrlaði
vfn til að gleðja gestina.« —
»— Eg hef þá skoðun að bannlög
f þessu efni séu mjög hættuleg og
komt mörgu illu aí stað. í staðinn
fyrir að fyr rbjóða og fyrirbjóða, ætti
að fara annan mildari og mannúðlegri
veg, t d. hugsa upp eitthvað skemt-
andi og fræðandi, svo menn gleymdu
því að sitja við drykkju. Enda finna
nú orðið margir til þess, hvað það er
Ijótt að láta sjá sig drukkna á gatna-
mótum. — —«
»— Svona lít eg á þetta og allir
sem vilja segja satt gera hið sama
\
Frá Skagstrendingum27/s 1917
Afli hefir verið fremur góður hér á
Skagaströnd og í Nesjum í suinar, en
ógæftasaiht. Sfld hefir verið til beitu,
og ekki frekar, þangað til fyrir örfám
dögum, að Nesjamenn hafa fengið upp-
gripaveiði. Grasspretta varð á endan-
um í góðu lagi og ágæt víða; nýting
sömuleiðis, má heita að hér kæmi ekki
dropi úr lofti frá 16. —19. helgar, en
stormasamt hefir verið nokkuð svo hér
ytra. Eins og þú veizt erum við Vind-
hælingar sfmalausir (full 700 manns)
með tveim verzlunarstöðum og 4 verzl-
unum, búumst við við að verða það
Undirritaður býður gagnfræðing-
um og öðrum nemendum
úr Akure'yrarskóla, tilsögn í
latínu og ef til vill fleiri námsgrein-
um, sem lesnar eru í lærdómsdeild
Mentaskólans í Reykjavík — ef nógu
margir gefa sig fram.
Þeir sem vilja sinna þessu eru
vinsamlega beðnir að gera mér við-
vart, fyrir lok þessa mánaðar og
mun eg þá gera mitt ítrasta til að
útvegaí tæka tíð, kenslubækur handa
þeim, er þess kynnu að óska. Kensl-
an ætti eigi að byrja síðar, en um
veturnætur næstkomandi.
Akureyri 8. sept. 1917
J\4agnús Björnsson, cand. phil.
Lœkjargata 6 Akureyri.
meðan »Sjálfstæðisflokkur« og Fram-
sóknarmenn hafa meiri hlut valda, og
er sá snoppungur raunar maklegur
þeim mönnum hér í sveit, sem studdu
þessar klikkur til valda við sfðustu
kosningar, en okkur hinum — mikl-
um þorra sveitarmanna — þykir ilt
við þetta að búa.
Vfir fjöll og heiðar.
Ferðasögubrot eftir
Steingrím Matthíasson.
III.
Nokkru seinna áðum við á Hvera-
völlum. Það er dálftið úr vegi að fara
þangað, en auðratað, því reykirnir af
hverunum sjást langt að. Þar er gam-
an að koma, og óvfða vistlegra að
tjalda, þvf þar er grösugt vel á flöt-
um f skjóli tveggja fella við norður-
jaðarKjalhrauns. Hverirnir eru margir
og hafa myndað pall úr Ijósleitu hvera-
hrúðri, sem hallar til norðurs í mörg-
um stöllum, og rennur vatnið niður
stallana Pallurinn og hverasvæðið sjálft
er hérumbii á stærð við Lystigarðinn
okkar hér á Akureyri. Og sjálfir eru
hverirnir sumir slfkt listasmíði, að un-
un er að sjá. Skálarnar svo reglu-
legar, bláar og grænar að sjá gegn
um sjóðandi vatnið, sem bullar upp um
hyldýpisauga f botninum. Sumir gjósa
með allmiklum gauragangi og hávaða,
en engir hærra en 2 — 3 fet.
Öskurhólshver þótti áður fyrri merk-
asti hverinn á Hveravöllum. Hann gaus
með öskri miklu, og kom það af því,
að gufan þrengdist upp um krókótt
op. Nú er hann löngu hættur öllum
ólátum, segir Þorv. Thoroddsen f ís-
landslýsingu sinni, enda urðum við
ekki klókir á Jjví, hvar hann væri nið-
ur kominn. í ísl. lýsingu Þorvaldar er
ágæt lýsing á Hveravöllum og fylgir
uppdráttur. Til þeirrar lýsingar vil eg
vfsa þeim, sem vilja fá betri fræðslu,
því hér er fljótt yfir sögu farið.
Við suðum okkur til miðdegisverðar í
einum af hverunum, dós af »forloren
Skildpadde«, sem Danir kalla og við
höfðum meðferðis. Magnús konferenz-
ráð Stephensen kallar þann rétt »for-
tapaða skjaldböku* á góðri íslenzku í
sinni æfisögu. Þessa skjaldböku sett-
um við nfður í sjóðbullandi hverinn,
að lá við að hún yrði f raun og sann-
leika fortöpuð, því það var einungis
að þakka snarræði Jónasar, að hún
ekki kvaddi okkur og hvarf til botns
niður til undirheima. Snæddum við hana
sfðan með beztu lyst og eftir að hafa
athugað hverina og gengið um hraun-
ið þar í kring í sólskininu og veðiir-
blfðunni, lögðumst við til svefns í
tjaldinu. Rétt þar hjá voru þústur,
sem sagðar eru rústir af kofa Fjalla-
Eyvindar Við vorum þreyttireftir lang-
an áfanga og áttum því hægt með að
sofna, enda hjálpaði til værðarinnar
að heyra taktfast uslið og buslið í hver-
unum, sem minti á strokkhljóð eða
gufuvél í skipi.
Við sváfum lengi og dreymdi okk-
ur um skemtilega útilegumennsku á