Óðinn - 01.06.1915, Blaðsíða 7
ÓÐINN
23
byrgir marmaraliella fyrir munnann, sem engum
er leyft að nema burt, þvi að þarna undir hvíla
andarnir, eftir þvi sem munnmælin segja, (Frh>).
*
Bingmaður Bolvíkinga.
»Pingmaður Bolvíkinga« er nýlega dáinn. Pað var
karl-vesalingur, auðnuleysingi, vestan af landi, Gísli
Hjálmarsson að nafni, sem átti við þá sinnisveiklun að
stríða, að liann ímyndaði sjer, að hann væri ping-
maður, eða ætti að minsta kosti að vera það.
Jeg þckti Gísla hcitinn of lílið lil þess að lakast á
licndur að segja nokkuð verulega frá honum, cnda cr
það ekki lilgangurinn mcð þessum linum. Hann var
orðinn vesalingur til sálar og líkama þegar jeg sá hann
fyrst. Hann kom mjer fyrir sjónir sem stakur ráð-
vendnismaður, góður og kurteis í umgengni og vildi
engum mein gera. Pað var sem skini það í gcgnum
tötrana, að hann hefði einhvern lima lifað fegri daga,
og margt í framkomu hans bar heinlínis vott um góðra
manna umgengni, meiri siðþrýði og kurteisi en algeng
er hjá críiðismönnum — að jeg ekki tali um hjá flæk-
ingum. Og þrátt fyrir þessa sinnisveiklun, held jeg eng-
um, sem nokkuð þekti til Gísla, haíi hiandast hugur
um, að hann væri fjarri því að vera vitgrennri en fólk
er ilest. Marga sá jeg víkja góðu að lionurn, og svo var
að sjá sem öllum væri fremur hlýtt til hans, þeim
líka, sem licntu gaman að honum. Gísli kom sjer þannig
l)clur en allir aðrir llækingar sem jeg liefi kynst, enda
var hann aldrei svo nærgöngull, að ofraun væri að, og
ætið auðvelt að losna við hann mcð lægni og Icmpni,
jafnvel þó að hann væri fullur, — cn það var hann oft,
oftast nær.
Allir, scm verið hafa í Kaupmannahöfn rjctt fyrir
aldamótin síðustu, munu hafa kannast við Scheibelcin,
Jómfrú Tidsfordriv og I’rófessor Andersen-Bang—þrjár
pcrsónur, sein hvert mannsbarn í borginni þekti. Peir,
sem verið hafa á Austurlandi á sömu árum, muuu hafa
þckt Ilalldór Hómer, Gilsárvalla-Gvend og fleiri slíka.
Hvert hjerað á landinu á cinn eða tvo, sem eitthvað
cru þannig frábrugðnir öllum öðrum. Gísli Iljálmarsson
var cinn af þcssuin mönnum. Sú heimska hafði scst
að í hans lamaða heila og vildi ekki þaðan vikja, að
hann væri alþingismaður og ætti á alþingi að vera og
hvergi annarstaðar. Eins og nærri má gela, urðu margir
gárungar til þess að æsa hann upp i þessari ílónsku
og henda svo gaman að. Sagt var, að Bolvikingar skytu
saman aurum handa lionum tii þess að komast suður
í byrjun hvers þings — hefur víst fundist þeir mega
af honum sjá — en Reykvikingar scndu liann jafnóðum
vestur. Pannig var Gísli heitinn á stöðugu ílakki á
milli Reykjavíkur og Bolungarvíkur, fram og aftur. Oft
hefur hann vist farið þetta auralítill. Ekki hefur vist
Aasberg skipstjóri og aðrir skipstjórar og skipsmenn á
miliiferðaskipunum ætíð verið strangir í kröfum við
hann, þólt hann fengi að liggja einhverstaðar í skipinu.
Gísla varð vel til þar eins og annarstaðar.
Pað, sem gerði Gisla heitinn einkennilegan og
skemtilegan á sína vísu, og gerði mörgum freistinguna
til að æsa hann upp og hafa hann til gamans, of mikla,
var, að hann var lifandi skripamynd af sönnum þjóð-
málaskúm. Alt það, sem hann hafði sjeð og heyrt í
landsmálastælum, hafði sýnilega runnið honum í blóðið.
Málrómurinn, framburðurinn, látbragðið og allir til-
burðir og rómbrcylingar, byljirnir og brellurnar — alt
var þetta þrungið af slikum móði, svo hállcygri »mælsku«
og »speki« og »sannfæringu«, svo logandi föðurlandsást,
að það var sem ótal ræðuskörungar væru þar runnir
saman i einn, stæðu þar andspænis »háttvirtum kjós-
endum« og mæltu af postullegri andagift — allir í einu.
Sá var munurinn mestur, að þetta, sem venjulega er
hræsni og loddaraskapur hjá þjóðmálaskúmum, varð að
alvöru og einlægni hjá Gísla. Ræðan hans varð tóm
endilcysa að orðum og cfni, gersamlega óskiljanlegur
vaðall, en tilfinningarnar voru auðfundnar. Venjulega er
loddarinn i búningi einlægningar. Parna var einlægnin
i búningi loddarans.
Hafi nokkurn mann á jörðunni langað til að gcra
ættjörð sinni gagn, þá hefur það verið Gísli.
Ekki furða, þólt margan fýsti að heyra Gísla halda
þessa hjákátlegu ræðu og sjá framan í hann á meðan
— sjá hvernig rjettist úr honum, hvernig svipurinn,
sem annars var ætíð auðmjúkur, harðnaði, og augað —
þetta eina, sem sjáandi var — logaði af fjöri. Og heyra
svo alt þvoglið, sem þessu fylgdi! Mikil viðbrigði hjá
þvi, sem að heyra andlausar og kraftlausar ræður
betur orðaðar, eins og tíðast er á þingi. Vel getur verið,
að skrifararnir hefðu getað búið til eitthvert vit i ræðu
Gísla, hefði hún nokkurn tima verið haldin i þingsaln-
um. Pingskrifarar eru sinu af hverju vanir.
Mesta yndi Gisla var að komast inn í þingmanna-
liópinn, þegar þeir gengu úr þinghúsinu i kirkjuna við
þingsetningu. Jeg held hann liafi trúað því fastlega, eða
verið talin trú um það, að ef hann fylgdist með þing-
mönnunum í kirkjuna, fjelli blessunin yfir hann unv
leið og þá, og staðfesti rjett hans til þingmenskunnar.
Pá gæti cnginn neitað honuni unv að fylgjast nveð þeim
inn í þingsalinn og þar nveð væri hann orðinn reglu-
legur þingmaður og farinn að »vinna fyrir elskaða ætt-
jörðina« eins og Jón Sigurðsson, sem hann taldi ná-
frænda sinn. Oft komst hann einhverstaðar inn á nvilli
þingnvannanna, aftast eða fremSt, og wprýddi hópinn«
inn cl'lir dónvkirkjugólfinu. En svo fóru lögregluþjón-
arnir, senv falið hafði verið að vernda þá útvöldu fyrir
öðrum eins ósköpum, að hafa betur gát á honum. Bcst
nvan jeg eftir honum við þingsetninguna 1913. Pá lvafði
einlvver gárunginn gert lvonum þá búningsbót, að lána
lvonum gamlan pípuhatt, allan brotinn og beyglaðan,
en fyrir var lvann í gauðrifnunv lafafrakka, nvarg-upp-
lituðum og gljáandi af óhreinku. Pannig búinn gekk
lvann inn kirkjugólfið rjett á undan þingnvannalvópn-
um. Jeg gleynvi seint baksvipnum á lvonum, er jeg sá á
eftir lvonuin inn eftir kirkjugólfinu, — boginn áfranv og
út á hægri hliðina, berhöfðaður, með þennan »þing-
mannshatt« í hendinni, þanni-g agðaðist hann inn fyrir