Verkamaðurinn - 13.03.1919, Blaðsíða 1

VERKAMAÐURINN.
-ssss Ritstjóri: Halldór Friðjónsson. -
II. árg.
Hjálpræöisherinn.
Fyrirlestrar yfir þessi efni:
Firntud. 13. Marts: Wllliam Booth, hershöfðingi.
Föstud. 14. Marts: Frú Catherine Booth.
Laugard. 15. Marts: Hjálpræðisherinn.
Allir þeir, sem hafa áhuga fyrir starfsemi Hjálp-
ræðishersins, eru hjartanlega velkomnir.
Samkomurnar byrja kl. 8'/2 s. d.
Frí aðgangur.
Verkalýðsfélögm.
Starf og framtíð þeirra.
íslensku verkamannafélögin, eða þau elstu þeirra,
munu vera milli 15 og 20 ára gömul.
Félögin hafa einkum unnið að takmarki sínu með
því að hækka kaupið, og hafa þau alt frá stríðs-
byrjun átt fult í fangi með að halda kaupinu í kjölfari
dýrtíðarinnar, og þó erm séu fjölmörg þorp, sem
ekki hafa orðið þeirrar blessunar aðnjótandi að fá
verkamannafélög innan vébanda sinna, þá hefir kaup-
lágmark félaganna samt sem áður haft áhrif til góðs
f þá átt að hækka kaup yfirieitt í iandinu.
Enginn vafi leikur þannig á því, að útlitið hefði
orðið harla sorgiegt í sjávarþorpum þessa lands,
hefði verklýðsféiaganna ekki notið við. Féiögin hafa
einuig unnið nokkurt gagn á öðrum sviðum. Það
er því óhætt að telja að verkalýðshreifingin hafi átt
öflugann þátt í því, að forða þjóðinni frá að sökkva
niður í botnlaust fen örbyrgðar og óláns.
Prátt fyrir það góða sem verkamannafélögin hafa
fært í skautí sínu, getur þeim, er athuga málið, naum-
ast dulist að ýmsir gallar hafa verið og eru á fé-
lögunum víðast hvar.
Þeini er þetta ritar er þetta ijóst, og vil eg reyna
að færa rök fyrir máli mínu, ef vera kynni að um-
ræður yrðu um þetta efni, og samtökum verklýðsins
mætti verða að eínhverjum notum.
Alþýðu manna er skylt að gjalda þeim, er upp-
haflega stofnuðu verkamannafélögin, þökk fyrir það,
þó stoínun sumra félaganna hafi frá fyrstu verið
göiluð, þá hafa félögin eins og áður er sagt, lát-
ið mikið gott af sér leiða, og forgöngumennirnir haft
við mikla örðugleika að stríða.
Eitthveit mesta rnein verkalýðsféiaganna er sá skort-
ur á samvinnu og samvinnustarfi, sem enn ríkir
meðal þeirra.
Allir munu sammáia um þörfina fyrir hvern ein-
stakling að vera í félagsskap, en ekki er þó minni
nauðsyn á að félögin sjáif færi sig nær hvert öðiu
og síandi saman sem einn maður. »Ber er hver
á bakinu, nema sér bróður eigi,« sagði Grettir. Ef
íslensku verklýðsfélögin fara að dæmi Grettis og
Iliuga, snúa bökum saman og verjast, þá mun tor-
sótt að sækja þau, jafuvel þó við alla kyngi auðvalds
og kúgunar sé að etja.
Satt er það að vísu, að langt crá milli félaganna,
en þær fjarlægðir má brúa með auknum kynnum
og með því að uppiýsa hvað félögin hafa starfað til
Akureyri, Fimtudaginn 13. Marts. 1919.
góðs; svo hver geti lært af öðrum. Alþýðuhreifing-
unni er þetta iífsnauðsyn.
Samstarfinu mætti koma á með því:
1. Að lélögin myndi samband sín á meðal.
2. Fulitrúar frá öllum verkatnannafélögunum
hittist annaðhvort ár, eða svo oft sem þurfa
þykir, til að ráðgast um þau mál, sem til
heiila mættu verða.
3. Féiögin útbreiði hugsjónir sínar með útgáfu
blaða og bóka.
4. Félögin hafi fastann starfsmann, sem stððue;t
ferðist um landið, vekji sofandi félög og stofni
ný félög þar, sem engin eru fyrir, einskonar
Sigurð regluboða.
Ef til vill mætti segja um fyrsta, annað og þriðja
atriðið, að þau væru þe?ar komin í framkvæmd,
með stofnun Alþýðusambands íslands, og því að
verkamenn hafi nú yfir tveimur blöðum að ráða.
En bæði er sambandið og biaðaútgáfan »hvorki
fugl né fiskur,« ennþá vegna féleysis, þó þau séu
góð það sem þau ná.
Sömu söguna mætti segja um starf félaganna
heima í héraði. Þau hafa ekki helming þess afls,
sem þau myndu hafa, ef þau hefðu yfir nokkru fé að
ráða.
t*að eru viðurkend sannindi að fjármunaleg vel-
megun er undurstaða andlegs þroska og valds, þeg-
ar um heil þjóðfélög er aðræða Pelta giidir einnig
um féiög, hvort sem þau eru stór eða iítil. Þessa
má sjá hér sorgleg dæmi. Vegna fáíæktar sinnar
ráða verkamannafélögin ekki við neitt, bregðist at-
vinna og sjáfarafli eitt ár, þá koma verkamenn og
sjómenn heim til sfn eftir hábjargræðistímann, félitl-
ir eða jafnvel með skuld á bakinu, þó atvinnurek-
endur hagnist drjúgum, og sumir jafnvel græði of
fjár. Svona var það síðastliðið ár, og svona verð-
ur það alt af, þegar eitthvað ber út af, meðan verka-
mannafélögin ekki auka af! sitt, með því að hækka
árstillögin.
Nokkur félög eiga sjúkra^jóði, sem þó eru víðast
hvar mjög litlir, og geta því lítinn styrk veitt, þó
þörfin sé oft mikii. Atviunuieysis trygging þekkist
ekki hér, og engin félög eiga verkfailssjóði, eða sjá
um greftrun látinna félaga sinna, eins og aitítt er er-
erlendis. A öilum sviðum erum við eftirbátar bræðra
okkar í öðrum löndum, og alt er þetta því að kenna
að árstillögin eru altof lág.
Sá sem á mikiar eignir og ekki skeytir um að vá-
tryggja þær, getur mist þær, ef eldsvoða, eða önn-
ur óhöpp ber að höndum, og hvað stoða mönnum
týndir fjármunir?
Vinnuafl verkamannsins er oftast aleiga haus, þess-
vegna verður hann að tryggja sér arð af þeírri eign
og besta tryggingin er að vera þátttakandi f öflugu
verkalýðsféiagi, sem rekur fjárhagslega og pólitíska
hjálparstarfsemi. Petta er bjargföst reynsla, sem
staðfest er af erlendum verkalýðsfélögum. Sem dæmi
má nefna, að 100 stærstu verkamannafélögin í Eng-
landi veittu árið 1904 hérumbii 11,664,000 kr. styrk
til atvmnulausra meðlima. Sjóður, sern án þess að
verða þurausinn, þolir að styrkja svona stórkostlega
á einu ári, þá sem hafa enga atvinnu þó þeir
viiji vinna, myndast hvorki af tveggja eða fjögra
króna tillagi. Ekki er mér fuilkunnugt hve hátt árs-
gjaid Englendingar hafa í félögum sínum, en sam-
band danskra verkalýðsfélaga tekur engin féiög, sem
hafa uiidir 10 kr. ársgjald fyrir hvern félaga.
Sá er þetta ritar hefur verið nærstaddur stofnun
j 6. tbl.
Innlegt þakklæti til allra þeirra, sem
heiðruðu minningu Aifreðs sál. Sigtryggs-
sonar með kransa- og minningargjöfum og
sýndu okkur á annan hátt hluttekningu
og samúð við fráfail hans.
Forddrar og systkini hins láina.
nokkurra félaga hérlendis. Þegar að því hefur kcmið
að ákveða skyidi árstillagið, hafa komiðfram raddir
um að hafa gjöldin svo lág, að sem flestir gengju í
félagið. Afleiðingarnar svo orðið þær, að þegar eittlivað
hefir þurft að gjöra, verða félögin annaðhvort að liggja
á bónbjörgum við meðlimi sína og aðra, eða þá að
slá af kröfum sínum, og framkvæma iítið eða ekk-
ert og menn þannig í rauninni iítil hlunnindi hlotið
af félagsins hendi. Ýmsir kunna að segja, að ísiensk
verkam.félög þnrfi ekki að hafa eins há árgjöid og
þau útiendu, vegna þess að hér sé ekki við eins-
mikla örðugleika að striða. En þetta er ekki rétt.
Ársgjöldin hér á ísiandi þyrftu jafnvel að vera hærri
en í útlöndum, vegna þess að félögin hér eru marg-
falt fámenuari. Ekkert vii eg fullyrða hve hátt til-
iag verkamenn hér þyrftu að greiða, svo framtíð
þeirra sé borgið, en undir 10 kr. á ári má það
ekki vera. Ef til viil væri heppilegra að láta greiða
gjaidið viku- eða mánaðariega.
En myndu menn nú ekki ganga úr félagi, með
svojháu tillagi, og félagið deyja?
Pví svara eg neytandi. Hvaða óvitlaus maður
myndi ganga úr félagi, sem með 15 aura kauphækk-
un á tímann, veilti honum ekki einasta ársgj aldið
aftur, heidur 260 kr. viðbót, (miðað við 200 daga
vinnu,) auk þeirra hlunninda sem félagið gæti þá
veitt á annan hátt t. d. sjúkrastyrk og vinnuleysis
tryggingar.
Æskilegt væri að sem flest félög vildu taka þetta
mál til alvarlegrar íhugunar, annars getur svo farið,
að verkaiýðurinn vakni einhvern góðann veðurdag,
reyrður af auðvaldinu í þá fjötra, sem erfitt
mundi að ieysa, og yrði þá neyddur tii að höggva
á hnútana hér eins og annarsstaðar, ef þá annars
nokkur nógu bitur vopn væru fyrir hendi.
Félagsmadur.
Húsafeigumálið.
Eins og skýrt var frá í síðasta blaði, neitaði bæ-
jarstjórnin þeirri áskorun Verkamannafélagsins, að fá
húsaleiguiög Reykjavíkur löggilt fyrir Akureyrarkaup-
stað. Bæjarfógetinn hefir ekki sýnt félaginu þá sjálf-
sögðu kurieysi, að senda því ályktunartillögu bæjar-
stjórnarinnar, svo ekki er hægt að byría hana orð-
rétta hér, svo almenningi gefi á að líta þær ástæð-
ur, sem bæjarstjórnin, eða meiri hluti hennar, bar*
fyrir neytuninni. Auðvitað var meiri hlutauum
örðugt um rökfærsiuna í málinu, en það er ekki
eins dæmi í sögunni, að rök séu eigi iátin ráða
niðurlögum mála,