Vísir - 06.03.1959, Blaðsíða 4

KOKJ&i
VlSIB
Föstudaginn 6. marz 1959,
II
Símon Jóh. Águstsson:
SJmm œiileiðingu barwtu.
y
Ættleiðingum hefur íarið ört fjclgandi hér á landi
— einkum eftir 1940. Frá lokum fyrri heimsstyrialdar
(1918) fram um 1930 vom fjau um 10 á ári að meðal-
tali, en seinustu árin (1952—1958) hafa verið veitt
rúmlega 77 ættleiðmgarleyfi árlega til jafnaðar.
Mikilvægt atriði.
Sérfræðingar eru allir þeirr-i
ar skoðunar, að kjörforeldrar!
eigi að segja barninu að það sé'
ekki þeirra barn, og það en
mjög mikilvægt, að það sé gert
snemma. Barnið þarf að vaxa’
upp með þessari vitneskju, þá|
tekur það þessu sem eðlilegum!
hlut. En ef dregið er að segja;
barninu hið sanna, þangað til'
það er orðið stálpað, getur það'
haft skaðsamleg áhrif á sálar-:
líf þess. Um þetta verða þeir,|
sem hafa milligöngu um ætt-;
leiðinguna, að fræða kjörfor-;
eldrana. Barnið kemst oftast;
fyrr eða síðar að hinu sanna, og j
hjá fámennri þjóð einsogokkurj
íslendingum er óhugsandi ann-j
að en svo verði. Oft segja félag-'
ar eða kunningjar barninu frá
þessu á ónærfærinn hátt ogj
getur því orðið mikið um. Er-
lendir sérfræðingar telja, að
bezt sé, að kjörforeldrarnir viti!
ekki um, hverjir eru foreldrar
barnsins, og hirini réttu móður:
þess sé ókunnugt um kjörfor-
eldra þess nema þegar um ætt- '
íngja, vini og nábúa er að ræða.;
Er þessarar reglu gætt í flest- j
um tilvikum erlendis, en hér á ’
|
landi er það oft ókleift sakir;
fámennis. Ef kjörforeldrar j
þekkja foreldra barnsins og
sett, getur komið fyrir, að þeir
skelli skuldinni á ætternið, þeg-
ar þeir verða varir við óæski-
lega eiginleika í. fari barnsins
og breytir þetta horfi þeirra við
því til hins verra. Og ef móðir-
in þekkir kijöríoreldra barns-
ins, getur hún ónáðað þá og
valdið þeim margs konar örð-
ugleikum.
Hve margar heppnast?
Hve margar. ættleiðingar
heppnast vel? Það fer efalaust
. mjög éftir því, hvernig sú stofn
un eða menn, sem annast ætt-
leiðinguna, og dæma um hæfi
kjörforeldranna og leiðbeina
þeim, rækja hlutverk sitt. Töl-
fræðilegar skýrslur munu varla
vera til um þetta, sem nokkurr
mark er takandi á, og mér er að
eins kunnugt um eina rann-
sókn, sem hefur verið gerð um
þetta og nær hún raunar til
fárra heimila: A follow-up
study of adoptive Families, eft-
jr Michaels og Brenner. Þessir
sálfræðingar athuguðu heimili
50 kjörforeldra. Afstaða 26
þeirra til kjörbarnsins var góð,
hjá 18 fremur góð og hjá 6
óheppileg. Um þessi sex óheppi-
legu tilfelli segja höfundarnir:
Ekkert þessara barna býr við
Jélegt húsnæði, öll hafa þau nóg
til fata og matar, ekkert þeirra
koma kjörforeldrarnir hrotta-
J«ga fram við eða meðhöndla
það á óforsvaranlegan hátt.
Það er ekki í þessum efnum,
sem heimilin bregðast. — Á-
gallar þessara heimila voru í
því fólgnir, að kjörforeldrarnir
sinntu barninu of lítið, þótti
ónæði að því, voru hirðulausir
um það eða spilltu því með hóf-
lausu dekri og eftirlæti. Það er
erfitt að vita, hvað tölur þessar
þýða, því að sambærileg hjón,
sem eiga sjálf börn, eru ekki I
telcin til samanburðar. En samt j
sem áður er ástæða til þess að,
ætla, að árangurinn sé fremur
góður. Ef allrar varúðar er gætt,
þá eru sennilega ekki meiri lík-
indi á því að kjörbörn fái ó-
heppilegt uppeldi en börn, sem
alast upp með foreldrum sín-
um, enda sé stétt, efnahagur og
merining kjörforeldra og for-
eldra sambærileg. Hlutskipti
kjörbarna er líklega engu lak-
ara en hlutskipti barna, sem
vex upp með foreldrum sínum
í miðstéttum og efnaðri stétt-
um þjóðfélagsins. Kjörforeldr-
arnir eru yfirleitt í góðum efn-
um, góðir borgarar, vel kynnt-
ir menn, og m. k. engir ann-
rriarká- eða vandræðamenn í
neinum skilningi — en slíkt
verður ekki sagt urn alla for-
eldra—- og ekki er sýnt að þeir
láti sér síður annt um kjörbörn
sín en þótt þeir ættu þau sjálf-
ir. Hitt er svo annað mál, að
þeir hafa, þrátt fyrir góðan
vilja, misjafnlega gott lag á
uppeldi barna.
tíðari t. d. í Danmörku en hér,
þar sem um 30. hvert barn er
ættleitt.
Höfuðtilgangur ættleiðingar
er að fá kjörbarninu betra upp-
eldi og öruggari lifskjör en það
myndi að öðrum kosti hljóta,
enda segir svo í upphafi 8.
greinar laganna: „Leyfi til ætt-
leiðingar vérður því aðeins
veitt, að ætla megi ættleiðing-
una kjörbárninu heppilega, og
ætlun kjörforeldra er að ala það
upp, það hefur verið alið upp
hjá þeim eða aðrar sérstakar
ástæður eru fyrir hendi.“
Uggur urn framvindu
ættleiðingarmála.
Ýmsir þeir, sem hafa haft
mikil skipti af ættleingarmál-
um eru þó talsvert uggandi um
þá framvindu, sem þau hafa
tekið hér og þykir ekki nógu
tryggilega um hnútana búið. Vil
ég benda hér á áðurnefnda grein
eftir hrl. Guðmund Vigni Jós-
efsson, sem um langt skeið hef-
ur verið formaður barnavernd-
arnefndar Reykjavíkur og mjög
er kunnugur málum þessum.
Gagnrýnir Guðmundur 1 þess-
ari grein ýmis ákvæði ættleið-
ingaiiaganna og framkvæmd
spumingu, hvort ættleiðing í
spurninu, hvort ættleiðing í
því formi, sem hún tíökast nú,
eigi rétt á sér í okkar þjóðfé-
íagi, og hvort kostir þessa
forms séu það miklir, að þeir
vegi upp á móti ágöllum þess
og þeim hættum, sem því
kunna að vera samfara. Varðar
gagnrýni Guðmundar aðallega
þrjú eftirtalin atriði:
Viss hætta.
Því fylgir viss hætta, einkum
í fámennu þjóðfélagi, þegar af-
máð eru öll fjölskyldutengsl
milli barns og hins rétta for-
eldris þess. Bæði eru þess dæmi
hér á landi, að kjörforeldrar
vilja komast l\já að vita um
hið rétta foreldri kjörbarns, og
eins hins, að foreldri vill ekk-
ert um ættleiðenaur vita. Þá
kosta sumir kjörforeldrar bein-
línis kapps um að koma í veg
fyrir, að kjörbarn, sem ættleitt
er í bernsku, fái síðar vitneskju
um rétta foreldra sína. Og þeg-
ar haft er í huga, að kjörbarn
mun að jafnaði kenna sig til
kjörforéldris, ,,er ekki unnt að
loka augunum fyrir vaxandi
líkum á þeim samskiptum
manna, sem ólögmæt eru og
bönnuð í íslenzkum rétti vegna
of náins skýldleika.“
Vandamál.
Ég held, að hér sé vandamál á
ferðinni, sem skotið getur upp
þá og þegar og mun færa yfir
þá, sem hlut eiga að máli, mikla
óhamingju. Systkini, piltur og
Ættleiðingiun fjölgar.
Ættleiðingum hefur farið ört
fjölgandi hér á landi, einkum
eftir 1940. Fyrstu 5 árin eftir
að stjórnvaldið var flutt inn í
landið, 1604—1908, voru veitt
6 ættleiðingarleyfi alls eða rúm-
lega eitt á ári, en næstu 5 árin,
1909—1913, voru leyfin 15, eða
3 á ári. Frá því í lok fyrri
heimsstyrjaldar og fram um
1930 voru um 10 leyfi veitt á
ári að meðaltali. Árin 1933—
1941 voru veitt samtals 147
leyfi eða 14.7 á ári til jafnaðar,
og árin 1942—1951 voru veitt
alls 439 leyfi eða nær 44 leyfi
árlega að meðaltali.1) Síðastlið-
Framangreindar tölur eru
teknar úr grein Guðmundar
Vignis Jósefssonar: Nokkrar at-
hugasemdir um ættleiðingu.
Tímarit lögfi’æðinga, 3. h, 1955,
bls. 148—153.
in 7 ár, 1952—1958, hafa, eftir
því sem ég hef komizt næst,
verið veitt um 540 ættleiðing-
arleyfi, eða rúmlega 77 á ári til
jafnaðar. Hefur því tala ætt-
leiðingarleyfa aukist síðan lög
um ættleiðingu viru sett árið
1953. Ættleiðing er þó miklu
Litla teipan á myndinni er staðráðin í að verða cellóísti, þótt
ung sé og nánrið henni enn erfitt vegna þess, að hljóðfærið er
siórt og hún enn svo lítil. Mikið er nú gert að því að glæða
áhuga nemenda í barnaskólum fyrir hljómlist víða um lönd,
með tilsögn í skólunum í að leika á ýms hljóðfæri.
stúlka, sem eiga kjörforeldra
sitt á hvoru landshorni og kenna
sig til þeirra, geta hæglega í
góðri trú stofnað til náinna
kynna og jafnvel tii hjúskapai',
eins og nú er í pottinn búið, eix
hins vegar má víst telja, að þan
komizt síðar að skyldleika sín-
um. Er þetta ’ vissulega alvar*
legt íhugunarefni.
Annað atriðið, sem greinar-
höfundur gagnrýnir, er, að
samkv. ættleiöingariögununx
þurfi einungis að Jeita sam-
þykkis þess foreldris, sem for-
ræði barnsins hefur, til þess að
ættleiðingin fari fram. Sam-
þykki móður nægir til þess að
óskilgetið barn verði ættleitt.
Ef hjón, sem eiga barn, slíta
samvistir, verður forræði barns-
ins að vera óskipt hjá öðru.
hvoru þeirra, og þarf þá aðeins
samþykki þess, sem forræðiðí
hefur. Nú getur hitt hjónanna.
látið sér ekki síður annt unx.
jvelferð barnsins og verið engu.
i síður til þess hæft að veita þv£
: gott uppeldi. Faðir óskilgetins;
barns, sem búið hefur með'
barnsmóður sinni, getur og lát-
ið sér mjög annt um barnið, eri
hann getur ekki spornað við/
því, að móðirin samþykki ætt-
leiðingu þess upp á sitt ein-:
dæmi. Guðmundur kemst svo;
að orði um þetta: „Þegar svona
stendur á,- sýnist engin sann-
girni vera í því að leyfa öðru
foreldri einungis að ákveða svgJ
þýðingarmikla ráðstöfun sem|.
ættleiðing er, og rétt er að ha'fa'.
í huga, að í reyndinni munu
þau tilvik vera miklu fleiri, að
einungis þurfi að leita sam-
þykkis annars foreldris, því að
oftast mun barn, sem ættleitíi
er, annaðhvort vera óskilget-
ið eða afkvæmi foreldra, senX.
slitið hafa samvistir.
Að vísu gerir 2. mgr. 6. gr<
! laganna ráð fyrir, að leita skull
I umsagnar þess foreldris, sení,
eigi þarf að samþykkja ættleið*-
inguna, áður en ákvörðun eq
tekin, en stjórnvald það, sent
ættleiðingarleyfið veitir, sýnisij
geta metið það að vild sinni,
hvort meira eða minna tillit eri
tekið til þeii'rar umsagnar.“ j
íliugxmarverð
gagnrýni.
Þriðja atriðið, sem gagnrýni
Guðmundar beinist að, er fyr-
irkomulag það, sem nú er ál.
greiðslu fjölskyldubóta samkv*
lögum um almannatryggingar^
Hyggur hann, að það eigi noklc
urn þátt 1 hinum ört vaxandl
fjölda ættleiðinga. Hann kemsll
m. a. svó að orði um þetta: i
„Samkv. 31. gr. 1. nr. 50/194S
um almannatryggingar er mecí-
fjölskyldu átt við foreldra og|
börn þeirra yngri en 16 ára,
þar með talin stjúpbörn. og
kjörbörn. í þessu sambandi erit
stjúpbörn talin þau ein, sernl
ekki eiga meðlagsskyldan föð-
ur á lííi.
Setjum svo, að kona, sem' átt'.
hefur óskilgetið barn. giftisfá
öðrum en barnsföður sínum og
eignist í hjónabandi fleiri börnj
Barn hennar, óskilgetið, er þá'.
ekki talið til fjölskyldunnar,.
þegar fjölskyldubætur ertf
greiddar.
í Það getur því verið að því
nokkur fjárhagslegur ávinning
ur fyrir fjölskylduna, að heim-j
ilisfaðirinn taki óskilgetið barni
konu sinnar að sér sem kjörx
barn.“ Guðmundi virðist, % senaj
Framh. ó 9. síéu. i