Vísir - 29.05.1962, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 29. maí 1962.
VISIR
fii-pfytml i jtuxi mi.

Ættarskrár
og nið/atöl
Ættfræði og persónusaga
hefur verið ríkur þáttur í fræða
störfum íslendinga og hugðar-
efnum þeirra yfir höfuð að tala.
Fjöldi fólks, konur ekki síður
en karlar, ómenntað jafnt sem
menntamenn, kann að rekja
ættir sínar lengur eða skeinur
og kann meiri eða minni skil á
ættstofnum sem kvíslast hafa
út frá ættlegg þeirra nær og
fjær. í þessu efni hafa íslend?
ingar algerlega sérstöðu um-
fram aðrar þjóðir.
Það er í tilefni af þessu að
hér verður reynt að gefa upp-
lýsingar um ættarskrár og
niðjatöl íslenzkra manna eða
eftir íslendinga, þær sem gefn-
ar hafa verið út sem sjálfstæð
rit, fram til þessa tíma og vitað
er um. Ekkert er þó líklegra
heldur en eitthvað kunni að
hafa orðið útundan, einkum
með tilliti til þess að sumar
þessara bóka eða bæklinga
hafa verið gefnir út fyrir fá-
mennan hóp og í sárafáum ein-
tökum. Allar viðbótarupplýs-
ingar í þessu efni yrðu því mjög
vel þegnar.
Eftir því sem ég hef komizt
næst eru þau rit, sem einvörð-
ungu eða því sem næst, fjalla
um ættir íslendinga, vera hátt
á fjórða tugnum, prentaðar og
fjölritaðar. Nokkrar þeirra hafa
komið út vestan hafs og tvær
hafa verið gefnar út í Ðan-
mörku, á dönsku og eftir
danska menn, en fjalla hinsveg-
ar um íslenzka ætt að meira
eða minna leyti.
Fyrstu þrjár ættartölubæk-
urnar, scm gefnar voru út á Is-
landi eru eftir Ólaf ættfræðing
Snóksdalín (1761-1843). Ólaf-
ur þessi var um margt merkur
maður, hneigðist ungur að
stærðfræði og stjörnufræði,
Iagði samt stund á garðyrkju
og jarðrækt úti í Danmörku,
en gerðist verzlunarmaður og
bóndi eftir að hann fluttist til
Islands aftur Eftir að heim
kom lagði hann mjög stund á
ættfræði og í Landsbókasafni
er geymt mikið handrit að ætt-
artölubók eftir hann. Et, þrjár
litlar ættartölubækur eftir
hann hafa verið prentaðar, þær
fyrstu i gefnar hafa verið
út hér á landi.
Þessar bækur eru:
Ættatal Þorsteins Eyjólfsson-
ar á Mel á Seltjarnamesi,
Viðej 1832, 16 bls.
Ættartala herra Friðriks
Svendsen kaupmanns i Önund-
arfirði, Khöfn 1833, 52 bls. +
1 tafla.
Ættartala sjálfseignarbónda
Péturs Jónssonar og konu
hans Ingibjargar Einarsdóttur.
Rvík 1848, 58 bls.
Úr þvl líða rösklega 30 ár að
næsta ættartala kemur út. Hún
var eftir Bjarna Guðmundsson
'ftfræðing, sem lengi var á
Rosmhvalanesi en síðast á Eyr-
arbakka og Stokkseyri (1829 —
1893). Eftir Bjarna eru til fjöl-
margar ættartölur í handriti,
bæði í einstakra manna eigu
og eins I Landsbókasafni. Að-
eins ein þeirra hefur komið út
á prenti, en það er:
Ættartala Eiríks Ásmunds-
sonar I Grjóta í Reykjavík og
konu hans Halldóru Árnadótt-
ur, Rvík 1880, 16 bls.
Árið 1890 gaf Hannes þjóð-
skjalavörður Þorsteinsson út
ættartölu á danskri tungu, er
prentuð var sem handrit. Titill
hennar er:
Grosserer Jens Benedictsens
Stamtavle. SammenstiIIct efter
de paalideligste tryktc og hand-
skrevne Kilder. Trykt som
manuskript. Rvík 1890, 8 bls.
Skömmu síðar, eða 1893 hófst
útgáfa á hinu gagnmerka riti
Jóns Þorkelssonar: „Islenzkar
ártíðarskrár eða Obituria Is-
landica með athugasemdum,
XXV ættarskrá og einni rím-
skrá“, eins og stendur á titli
bókarinnar. Þetta rit verður ó-
hjákvæmilega að telja meðal
ættartölubóka, enda þótt það
fjalli einnig um rímtöl til
forna. Bókin var gefin út í
Khöfn, og var útgáfunni lokið
1896, IX + 344 bls. + 25
ættatöflur.
Ártíðaskrár Jóns þjóðskjala-
varðar Þorkelssonar var síðasta
ættartölubókin, sem kom út
fyrir aU' .nót. Enn líða um 20
ár, en þá kom út: Niðjatal Þór-
valds Böðvarssonar prests á
Holti undir Eyjafjöllum og
Björns Jónssonar prests i Ból-
staðarhlíð, Rvík 1913, IV + 96
+ 2 bls. Höfundur bókarinnar
var Th. Krabbe.
Árið 1914 kom út vestur á
ísafirði lítill bæklingur, sem
ber nafnið: Föðurætt Ragnhild-
ar Sigurðardóttir(I) ísaf. 1914,
8 bls. Prentað sem handrit.
Höfundar er ekki getið, en fróð-
ir menn telja líklegt að Sig-
hvatur Grímsson Borgfirðingur
hafi samið þessa ættartölu.
Sama ár kom út: Ættir
Skagfirðings 1910, 1914. 4 +
VIII + 440 bls. Höfundur var
Pétur Zóphoníasson ættfræð-
ingur. Þetta var fyrsta tölusetta
ættaskráin sem gefin hefur ver-
ið út á íslandi og um leið I röð
fyrstu tölusettra bóka, sem hér
hafa verið gefnar út. I boðs-
bréfi að áskrift segir að ein-
takafjöldinn sé 350.
Árið 1915 kom út „Niðjata!
Gunnlaugs Briems sýslumanns
og Valgerðar konu hans eftir
Eirík Briem og Tryggva Gunn-
arsson, Rvík 1915, 30 bls.
Árið eftir kom út Ættartala
bama Jóns Borgfirðings, Khöfn
1916, 16 bls Um höfund er mér
ekki kunnugt, en bæklingur
þessi var aðeins gefinn út í 25
eintökum.
Eftirtaldar þrjár ættaskrár
komu út á árabilinu 1920 — 30:
Matthías Þórðarson: Ættar-
skrá Þórðar Sigurðssonar og
Sigríðar Runólfsdóttur á Fiáki-
læk, Rvík 1922. Þetta er sam-
anbrotin tafla, 250x20 cm, og
var gefin út í 200 tölusettum
eintökum. Ný útgáfa af þessari
sömu ættarskrá kom út 1947,
einnig í 200 eintökum tölusett-
um.
Ættartala Bergsteins Vigfús-
sonar á Torfastöðum í Fljóts-
hlíð, Rvík 1927, 16 bls. Höfund-
ar er ekki getið, en gizkað hef-
ur verið á að hún sé eftir
Bjarna Guðmundsson ættfræð-
ing. Sú tilgáta hefur þó ekki
fengizt staðfest.
Bjarni Þorsteinsson: Ættar-
skrá. Rvík 1930, 491 bls.
Næsta áratug á eftir, þ. e. á
árunum 1930 — 40, voru aðeins
tvær ættatölur gefnar út og auk
þess hafin útgáfan á þeirri
þriðju, Víkingslækjarætt, sem
enn er ólokið við. Þessar bæk-
ur eru:
Guðni Jónsson: Bergsætt,
Niðjatal Bergs hreppsstjóra
Sturlaugssonar í Brattholti,
Rvík 1932, XVI, - 439 bls.
Þetta er fyrsta prentaða ættar-
tölubók dr. Guðna Jónssonar
prófessors, en hann er einn mik
ilvirkasti ættfræðingur sem nú
er uppi, og hafa komið út eftir
hann nokkrar ættartölur eða
niðjatöl, ýmist prentuð eða
fji%ituð svo sem síðar verður
getið.
Jón Gauti Jónsson: Reykja-
hlíðarættin. Niðjatal síra Jóns
Þorsteinssonar í Reykjahlíð.
Rvík 1939, 2 + 122 bls + mynd.
Pétur Zophoníasson: Víkings-
lækjarætt I, 1, —3. hefti og II.
1. hefti. Rvík 1939-43, 576
bls. + 128 myndablaða +
leiðréttingamiða. Með fráfalli
höfundarins hætti rit þetta að
koma út í miðju kafi og hefur
ekki orðið framhald á útgáfu
þess síðan.
Eftir 1940 hafa, auk Víkings-
lækjarættar, komið út allmarg-
ar ættartölubækur, og þær sem
ég veit um eru þessar:
Gu jni Jónsson: Ættartala
Steindórs Gunnarssonar og
systkina hans, Rvík 1941, 64
bls.
Halldór Stefánsson: Aldar-
minning, niðjatal Stefáns prests
Péturssonar og Ragnhildar
Metúsalemsdóttur, Rvík 1945,
56 + 2 bls.
Helgi Kristinsson frá Þóru-
stöðum: Um Egil Steindórsson,
forfeður hans og niðja. Rvík
1950. 13 bls. Þessi bæklingur
var gefinn út i 100 eintökum og
þar af voru 25 tölusett
Þura Árnadóttir frá Garði:
Skútustaðaætt. Niðjatal Helga
bónda Ásmundssonar á Skútu-
stöðum, Rvík 1951, 197 bls. +
myndablöð.
Þorvaldur Kolbeins: Ættir
Kristjáns A. Kristjánssonar
kaupmanna frá Suðureyri og
konu hans Sigríðar H. Jóhann-
esdóttur, Rvík 1952, 124 bls. +
1 '+ myndabl^ð. Á titilblaði
bókarinnar stendur að hún sé
prentuð sem handrit handa
ættingjum og vinum.
Guðni Jónsson: Apavatn í
Grímsnesi. Saga jarðar og á-
búenda, ásamt ættarskrá hjón-
anna Ingibjargar Ebbu Magn-
úsdóttur og Gríms Ásmunds-
sonar. Prentað sem handrit
.Vii %‘t fw ;„kni (irrtthltt U twlitiM .Kttir MvnflnSiitii,i í.vftl i/tir XtirtnutiauMi, srin ry u «nö»«
íitHii M tuti fShir K*ÍjJ*r%i ««*»
V,iM h,fit iiAVð önlrs/«M .trOuyfu hir& hAfttiuHtMhi uj; útmfwidá itt fuUtt t\n h«) , (grtínt
<mi fi( Hi.irl.% mit f>Ih) Hr/iw, <M> ht'4in, mw ,rthut ivr tit itfl gnM u.Vum fí) ~f* UtHr <n> thrr%\ hiftr onúd
inlttir » aikit VtH + hUUiAur i xl\\rv ,\>* br%t/i. tlefir hvftuHltiHnn «<>tiCt jfoOi.n m.W«Atr ufl
frtifiatfu hmmm Imuímhs, wh» vm ilantn j,tr /\ir*trin$*ot>,ir f\irt,hnuMt ikiutwuuih. JohuHni ,rít
inr&tttu tirisffúnvuuMr M- fl
Kr« i boliHni mlítir ii.triry<i trfíir 7*3 Hiitnu.i. hrtuii fíftffir yhlyf r,\iUur gflr tu\fh „Hru flririá
* t* fnir , ru rulttr, unl ttO <i \H/».Vi!n<lu Uhl /inn.t »uv) tryújin ww.t (mhh vm trihá t-r ,n>.
A&thtuuhM N4vnh»«r rkiftifí i fu xni knfhl
t. .tifíir i-nto llr,! MftíiHU i Kkuanfirdi IVIU, htk. I .Ufl
II. .h'ttir uníiurra nniutni................
lll. I'unurttir II!
I. .h'tf l.ufflt rika.
M,>ótínrít l.uplt nku.
X .K« Kriitin*r thhImMtttr.
I. .Ktt kuuu Wtfu bitknpi,
.V .Kti VuhtiQíirOunAriátijtar.
llútut rr fsunhig mndQ
Ur4 aOtíoé /tnmmr hútnr tttíi hotqiun ***« />ur rr rvthim m) ii htfu «0 .W« «0
p-ttifíK mitriMMmo tmagt mm %y tktíriki tttfa M htnni.
' *,*&•*,..* ............................................................................ ...... ...........
' fil Itíru.ttUna i Áiiu-MÍiii, <iy y«'iur ftn ,'kki uumi h, (hmm.;iii p«u i<i <»*m f»«»r < ru i.iLtn
,*« iiyiO ,'ÍHtuk u( hmiII. ÍS/iu y%tir /mi) «n» irriuui, <n> buuú im) ri<>, in> buktn imhw /ilrr.i <it«
ioiuutí i Mikiu h.rrru rrt\V r« hiiii «T <«l *rW {grir, *■/ rf rilrtf hlt,yi,i tti «n» an i»<i\>i.
fínití fgtir f>aX Ifrt Nihin hrflr uvM hntflUM i-u*in,nhinhwi,un m upphufiegu imr ihrfhM), M rg
Uúfjvyt fltí firir Mixytí vm flrgur hufu n/firtl dtkii/riiJur u0 ftrnni /<li tuwu fí/rir nppltuflrgu uugtití Ixr*,
u/t'kr‘ ftí/V l»V hrfl runfhrmur «U-urM, «0friimfrttg/'uáikriflMlittuumpMtnig.cð firir tcm erm/n tnfr pMw*
«i búkina fífrir ftí XL úfútt n«rtik, urpíu n*\!Manth f*wu «0inii hhiuniwh *eu trnyl *r«i upphisW
en rftir /xutn tisnu tvríur txré búhuinnur h%rkkvfl »vv> * ti%W>'
Vtr* bókariMW fífrir pé trm g/iimtí útkri,rn*d*r fítrir xtfn-Jun tima ivr*»r fianníg kr. i(\M «*
o, rr Hkts +
Ml» »rt*ir *nd MUn fal *«»V«* umlimt, #1 n« Hrmt/rrUMpl fm. «
mrtor UvH Ufi Ul UH Mm, Ur I....................................................T. ..
VmnH (W fatintti aS *4r *ö*r tíihaá I páftíun W br+bmM,
JMtri mriI ftn&a fsútíftrt. Erw* frir nUimití, Mtrm oi t jfánr W Iwak hnflw ftor §r
hmbarmt m* f* tewéo.
«* mrtfMra nm, f«KK «•
•f ------------

Þetta er fyrsta prentað boðsbréf að ættarskrá, sem gefið hefur
verið út hér á landi. Það er að „Ættir Skagfirðinga 1910“
eftir Pétur Zóphaníasson. Útgef4andi var Bókaverzlun Sigfúsar
Eymundssonar. í boðsbréfinu eru ýmsar upplýsingar að fá, m. a.
þær, að í bókinni eru raktar ítarlega ættir 763 manna, að hún sé
aðeins gefin út í 350 tölusettum eintökum og að af þeim fari
50 eintök til íslendinga í Ameríku. Bókin er seld á 10 krónur
til áskrifenda, en 15 krónur ella. Boðsbréfið er dagsett í júní
1914 og undirritað af Pétri Halldórssyni (siðar borgarstjóri Reykja-
víkur).
Rvík 1953, 122 bls. Gefið út í
aðeins 35 eintökum.
Óskar Einarsson: Staðar-
bræður og Skarðssystur. Niðja-
tal. Rvík 1953, 115 bls.
Á þessu sama ári, 1953 hefst
útgáfa á hinu mikla ættfræði-
riti síra Einars Jónssonar á
Hofi £ Vopnafirði: Ættir Aust-
firðinga. Einar Bjarnason og
Benedikt Gíslason frá Hofteigi
sáu um útgáfuna. I. Rvík 1953,
319 bls. U Rvík 1955, 320-480
bls. III Rvík 1957 481-702
bls. Útgáfa rits þessa mun
sennilega aðeins um það bil
hálfnuð. Ætlað að það komi út
í 5 — 6 bindum samtals og þar
með verða stærsta ættfræðirit,
sem til þessa hefur verið ráðizt
í útgáfu á.
Sigurður E. Hlíðar: Nokkrar
Ámesingaættir. Ættaskrár og
niðjatal. Rvík, 604 bls. +
mynd.
Haraldur Pétursson: Ágrip
af ættaskrá Ásgríms Jónssonar
listmálara, Rvík 1956, 15 bls.
Þetta er sérprentun úr „Mynd-
um og minningum“ og aðeins
gefin út í fáum eintökum. I
sambandi við þetta kver skal
þess getið að það var ekki
hugmyndin að gefa hér upp-
talningu á sérprentuðum ætta-
tölum eða ritgerðum um þau
efni né úrtökum úr prentuðum
ritum um ættfærzlur. Þá má
heita útilokað að fá upplýsing-
ar um slíka hluti því í fæstum
tilfellum hafa verið sérprentuð
nema örfá eintök af þeim, hæp-
ið að hirt hafi verið um að
koma þeim á söfn og yfirleitt
ekki verið sett í bókaverzlanir.
I nær engum tilfellum eru á
þeim sjálfstæð titilblöð þó þar
sé ættaskrá Ásgríms Jónsson-
ar eftir Harald Pétursson und-
antekning.
(Framh.).
Fengu sí/cf unc//Y Jökli
Margir bátar fengu síld í fyrrinótt
'.suður og vestur af Jökli og voru
'sumir að veiðum fram á morgun.
Um og eftir miðnætti fengu
margir bátar síld út af Jökli og
má segja, að um nýja síldarhrotu
sé að ræða, þvi að síldarafli hef-
ur verið tregur eftir að veður
spilltist vestra fyrir nokkru, og sá
afli sem fékkst eftir það veiddist
sunnan Reykjaness og í Forunum
út af Akranesi, en þetta var allt
heldur stopult og menn voru farn-
ir að verða vondaufir um mikla
veiði.
Ekki fleiri
síldartökuskip.
Ekki munu koma fleiri síldar- j
tökuskip hingað. Hér var sett síld
í 7 til útflutnings, en af þeim
komust ckki nema 5 með farminn
til Noregs. Alls var þetta 32.310
..... — Síldarbræðslan hafði enga
, síld til bræðslu í nokkra daga
meðan látið var sitja fyrir að láta
síld í fluntningaskipin, en nú er
byrjað að bræða og næg sild til
bræðslu í nokkra daga.
Nú fer að líða að því að farið
verði að hreinsa átana sem fara
norður, að minnsta kosti þá, sem
hafa verið við veiðar ái þess hlé
yrði milli þorsk- og síldveiða.
fí. frost
Tilkynnt hefur verið í Moskvu,
að sovézkir vísindamenn hafi mælt
90° C. frost á Suðurskautslandinu.
Er það mesta frost, sem nokkru
sinni hefur verið mælt á jörðinni.
Rússar segja, að svæði það, þar
sem mæling þessi fór fram á s.l.
ári, hafi verið nokkur hundruð
kílómetra frá pólnum og í 3660
metra hæð yfir sjávarmáli.