Dagur - 13.03.1999, Blaðsíða 9

8 - LAUGARDAGUR 13 . MARS 19 9 9
ro^tu-
LAUGARDAGUR 13. MARS 1999 - 9

FRÉTTASKÝRING
L *
FRÉTTIR
Hvalveid ar sem fyrst?
Enu er óljóst hvernig
kyimingarstarfsemin
erlendis verður vegna
fyrirhugaðra hval-
veiða íslendinga.
Skoðanir eru skiptar
um hvort samþykkt
Alþingis feli raun-
verulega í sér fyrirheit
um veiðar á næstunni.
Alþingi hefur samþykkt að hefja
skuli hvalveiðar hér við land hið
fyrsta. Samkvæmt samþykktinni
eiga veiðarnar nú að fara fram á
grundvelli vfsindalegrar ráðgjafar
Haffannsóknarstoíhunar og und-
ir eftirliti stjórnvalda. Alþingi
leggur áherslu á óskoraðan full-
veldisrétt Islands við nýtingu
hvalastofna á íslensku hafsvæði í
samræmi við alþjóðlegrar skuld-
bindingar um sjálfbæra nýtingu
lifandi auðlinda. Samkvæmt
niðrstöðu vísindanefndar
NAMMCO (Norður Atlantshafs
sjávarspendýraráðsins ) teljast
veiðar á 292 hrefnum vera sjálf-
bær nýting. Ríkisstjórninni er
falið að undirbúa hvalveiðar,
meðal annars með því að kynna
málstað og sjónarmið íslendinga
meðal viðskiptaþjóðanna og verði
þeirri kynningu hraðað. Undir-
búningur miði að því að veiðar
geti hafist sem fyrst.
Kyimingin sendiráða mikil-
væg
„Eg hef að sjálfsögðu fylgst með
þessari ályktun, en á þessari stun-
du er ekkert vitað um það hvern-
ig að þessu verður staðið né
hvaða fjármunum verði varið til
þess. Islensk-ameríska verslunar-
ráðið, sem eru samtök íslenskra
fyrirtækja sem starfa á mörkuð-
um í Norður-Ameríku, beindu
þeirri ályktun nýlega til ríkis-
stjórnarinnar þar sem þau vöruðu
eindregið við hvalveiðum og af-
leiðingum þeirra. Eina athyglin
sem ég hef orðið var við hér er
samþykkt frá Samtökum áhuga-
manna um hvalveiðar með að-
setri í Norður-Noregi þar sem
þessari samþykkt er fagnað,“ seg-
ir Jón Baldvin Hannibalsson,
sendiherra Islands í Washington.
María Erla Marelsdóttir, sendi-
ráðsritari í Bonn, segir að þar sem
svo stutt sé liðið frá því sam-
þykktin var gerð hafi sendiráðið
ekki fengið fyrirmæli frá ráðu-
neytinu varðandi kynningu á
samþykktinni. Hvort fiskmarkaðir
Islendinga í Þýskalandi bíði skaða
af því að Islendingar hefji aftur
hvalveiðar segir María Erla að
ekki hafi orðið vart neinna breyt-
inga á fiskmörkuðum Islendinga í
Þýskalandi. Með öflugri kynn-
ingu á málstað Islendinga megi
gera ráð fyrir að unnt verði að
minnka hættuna á því að fisk-
markaðirnir bíði skaða. Engra
viðbragða hafi orðið vart í þýsk-
um fjölmiðlum um málið. Sömu
sögu er að segja frá Frakklandi.
Vill veiða 250 hre£aur og
100 langreyðar
Konráð G. Eggertsson, hrefnu-
veiðimaður á Isafirði, var á þing-
pöllum þegar tillagan var sam-
þykkt. Hann segir þetta vera skref
í rétta átt en hann hafi alltaf Iitið
svo á að hvalveiðibannið hafi ver-
ið úr gildi árið 1990. Konráð seg-
ir að ef ríkisstjórnin geri eitthvað
með það sem Alþingi samþykkir
hefjist hvalveiðar sumarið 2000.
„A sínum tíma hótaði þýska
verslunarkeðjan Aldi að hætta
viðskiptum við okkur. Það var
ekki vegna hvalveiða heldur
vegna þess að við vorum ekki með
nógu góða vöru. Ekki vorum við
að spyrja þessar þjóðir að því
hvort við færðum út landhelgina,
enda hefðu svörin verið á sama
lund,“ segir Konráð. „Við erum í
beinum viðskiptum við menn og
erum að framleiða góðan fisk á
samkeppnishæfu verði. Það er
það sem skiptir máli, annað er
stormur í vatnsglasi, m.a. mót-
mæli einhverra sjálfskipaðra um-
hverfisverndarsamtaka. Eg er
vongóður um það að nýjir stjórn-
arherrar í Sölumiðstöð hraðfrysti-
húsanna átti sig á því að við verð-
um að byrja hvalveiðar og þeir
muni beita sér fyrir sölu hvalaaf-
urða jafnframt fiskafurðum. Haf-
rannsóknarstofnun hefur gefið út
að rétt sé að byrja á því að veiða
250 hrefnur og 100 langreyðar og
ég vil að við byrjum á því,“ segir
Konráð ennfremur.
Sýndanneimskutillaga
Arni Finnsson, sjálfstætt starf-
andi ráðgjafi í umhverfismálum,
telur að samþykkt Alþingis feli
ekki í sér neina ákvörðun um að
hefja hvalveiðar. Þetta sé mál sem
þing og framkvæmdavald hafa
kastað á milli sín sem glóandi
teini um nokkurra ára skeið. Til-
lagan feli heldur ekki í sér neinar
skuldbindingar um að hefja eigi
yfirieitt hvalveiðar, enda skorti
þjóðréttarlegar forsendur, ísland
sé ekki aðili að Alþjóða hvalveiði-
ráðinu. Þeir hafi skrifað undir
hafréttarsáttmála Sameinuðu
þjóðanna þar sem þeir skuld-
binda sig til að standa að verndun
og stjórnun á hvalastofnum í
samstarfi við aðildarþjóðir sátt-
málans innan vébanda viðeigandi
alþjóðastofnunar. Arni telur vafa-
samt hvort NAMMCO geti talist
þjóðréttarlega valdbær alþjóða-
stofnun þar sem aðildarlönd
hennar utan Islands, Noregur,
Færeyjar og Grænland, eru með-
limir Alþjóða hvalveiðiráðsins
sem jafnframt starfar á því svæði
sem NAMMCO starfar á.
„Þessar hugmyndir Alþingis eru
alls ekki til útflutnings. Þegar
Norðmenn hófu hvalveiðar á sín-
um tíma eyddu þeir í kynningu
um 45 milljónum króna en Is-
Iendingar eyða varla meiru en 2
til 3 milljónum króna auk þess
sem starfslið sendiráðanna er yf-
irleitt mjög fámennt. Til þessa
hefur kynningin héðan verið
fremur áróður gegn umhverfis-
verndarsamtökum en kynning á
málstaðnum,“ segir Arni. Hann
Eftir samþykkt Alþingis í vikunni hafa líkur aukist verulega á að hvalveiðar við ísland hefjist að nýju. Ekki eru þó allir á eitt sáttir um það hversu miklar þær líkur séu.
telur að almenningur viti að AI-
þjóða hvalveiðiráðið er fremur
veik stofnun og saga hvalveiða sé
dæmisaga um hvernig manninum
hafi tekist að fara illa með náttúr-
una. „Það væri allt of mikil ögrun
að ríki utan ráðsins hefji veiðar í
trássi við samþykktir ráðsins, og
þá þyrftu menn ekki að leita í
herbúðir Greenpeace til þess að
fá sterkustu viðbrögðin. Eg er
fylgjandi því að Islendingar sæki
að nýju um inngöngu í Alþjóða
hvalveiðiráðið ef íslensk stjórn-
völd vilja vinna þessu máli braut-
argengi. Irar hafa viljað að Norð-
menn og Japanir fái leyfi til að
veiða hrefnur í eigin landhelgi en
ekki er gert þar ráð fyrir Islend-
ingum þar sem þeir eru utan
samtakanna. Ein náttúruverndar-
samtök, World Wide Fund For
Nature, hafa Iýst yfir fylgi við til-
Iögu Ira,“ sagði Arni Finnsson.
Stækkun hvalastofna eykur
rækjustofniim
Hilmar Malmquist, líffræðingur
hjá Náttúrurfræðistofu Kópa-
vogs, telur að Islendingar eigi að
stunda hvalveiðar innan viður-
kenndra alþjóðasamtaka og eigi
að ganga í Alþjóða hvalveiðiráðið
og vinna málum sínum brautar-
gengi þar.
Iiilmar segir það sína tilfinn-
ingu að það sé fremur ólíklegt
að hafnar verðí hvalveiðar og það
byggir hann á því hvernig and-
rúmsloftið er erlendis og er ekki
bara að vísa til umhverfisvernd-
arsamtaka. Skíðishvalur sé tákn
fyrir umhverfishreyfingu almennt
og veiðarnar í Suðurþöfum hafi
verið eitt versta dæmið um
gengdarlausa rányrkju. Hilmar
segir að í dag séu hvalveiðar ekki
nauðsynlegar fyrir neina þjóð.
„Kenningin um að nauðsynlegt
sé að grysja suma hvalastofnana
er röng enda er í flestum tilfellum
stuðst við mjög frumstæðar rann-
sóknir, ekki sfst þær sem ætla að
byggja á vistfræðiforsendum.
Fullyrðingar um að hvalir séu að
éta nytjastofna eru bæði vísinda-
legt og vistfræðilegt bull. Það sem
hvalir éta af fæðu, sem fiskar éta
líka er bara dropi í hafið miðað
við það sem aðrir dýrahópar éta
Iíka. Fiskurinn er að éta undan
sjálfum sér og það er fjöldinn all-
ur af smálífverum sem er að éta
undan nytjafiskistofnum. Þó
hvalir éti um 2 milljónir tonna af '
fiskmeti er það ekki tapaður afli.
Þó allir hvalir yrðu veiddir og þar
með fjarlægðir úr vistkerfinu þá
þýðir það ekki aukningu f af-
rakstri fiskistofna því hvalirnir
eru að éta ýmsar lífverur sem eru
að éta nytjafiska okkar. Þá muni
þeim fjölga og éta meira undan
nytjastofnunum,“ segir Hilmar
Malmquist.
Hilmar telur alls óvíst að hvala-
stofnum fjölgi meira en orðið er.
Hagsmunaaðilar hafa ekki bent á
að stækki hvalastofnar eins og gert
sé ráð fyrir, stækkar rækjustofn-
inn, en á það sé ekki bent þar sem
það þjónar ekki hagsmunum þeir-
ra sem vilja hefja hvalveiðar. Lang-
tímaafrakstur þorskstofnsins kann
hins vegar að minnka.
Staðfestingarkæra frá Banda-
rlkjamönnum
I greinagerð sem Gunnar Schram,
lagaprófessor og Davíð Þór Björg-
vinsson, dósent sendu forsætisráð-
herra árið 1993 kemur m.a. fram
að hefji Islendingar hvalveiðar aft-
ur á grundvelli ákvarðana sem
teknar væru innan vébanda
NAMMCO má telja líklegt að
Bandaríkin gefi út .staðfestingar-
kæru [sem felur í sér að grípa megi
til refsiaðgerða í anda Pelly-
ákvæðisins, sem kveður á um að
ríki sem með aðgerðum sínum
veiki alþjóðlegar verndunarað-
gerðir] og grípi til refsiaðgerða
gegn þeim ef veiðar þeirra verða
ekki í fullu samræmi við ályktanir
Alþjóðahvalveiðiráðsins.
Eftir að Bandaríkjaforseti sendi
þinginu erindi þann 4. október
1993 vegna staðfestingarkæru á
hendur Noregi, þar sem fram
kemur að Bandaríkin aðhyllast nú
verndunaraðgerðir á vísindalegum
grunni, kom til greina að Island
tæki til endurskoðunar úrsögn
sína úr Alþjóðahvalveiðiráðinu.
Leiddar voru í greinagerðinni Iíkur
að því að það væri bæði í samræmi
við aðrar alþjóðlegar skuldbind-
ingar Islands, og árangursríkara,
að vinna að öflun veiðiheimilda
innan ráðsins fremur en utaru .
GEIRA.GUÐ-
STEINSSON
Brestnr í samstöóu
um lokun hafnariimar
Mesta samstaðan
hefði myndast við það
að allir færu út að
veiða kvótalausir ])ví
erfitt sé að eiga við
50 skip á sama tíma.
Landssamband kvótalítilla báta
hvetur félagsmenn sína til að
koma til Reykjavíkurhafnar
næsta sunnudag og loka höfn-
inni vegna þeirri stöðu sem þeir
telja sig vera í. Mikill kurr varð í
þeirra hópi í vikunni þegar AI-
þingi neitaði að taka frumvarp
Sighvats Björgvinssonar um 15
þúsund tonna kvóta þeim til
handa á dagskrá. Hilmar Bald-
ursson, framkvæmdastjóri
Landssambands kvótalausra
skipa, segir félagsmenn bíða í
Iengstu lög með að fara í þessar
aðgerðir þar sem þeir voni að
sjávarútvegsnefnd Alþingis komi
til móts við þeirra kröfur og skoð-
anir. Tíminn til sunnudags sé
hins vegar það naumur að ekki
verði eins almenn þátttaka eins
og æskilegt hefði verið. T.d. taki
allt að fjóra daga að sigla frá
Austfjörðum eftir að net hafi ver-
ið tekin upp. I samtökunum eru
á bilinu 40 til 50 skip.
Svavar Guðnason, útgerðar-
maður Vatneyrarinnar, bátsins
sem hóf kvótalausar veiðar fyrir
austan land til þess að mótmæla
kvótakerfinu, segist ekki ætla að
taka þátt í því að loka Reykjavík-
urhöfn, þar sem hann sjái ekki
tilgang í því að vera að eyðileggja
fyrir öðrum til að hagnast á því
sjálfur. Svavar segist sjálfur stan-
da í aðgerðum með kvótalausum
veiðum en ef félögum hans finn-
ist það ekki nægar aðgerðir, skip-
ti engu máli hvort Reykjavíkur-
höfn verði lokað. Mesta samstað-
an hefði myndast við það að allir
færu út að veiða kvótalausir því
erfitt sé að eiga við 50 skip á
sama tíma. Svavar telur að ekki
fáist lausn á þessum ágreiningi
nema fyrir dómstólum.
Alþingi hefur samþykkt að frá
og með fiskveiðiárinu 2000/2001
verði krókabátum heimilt að fá
úthlutað þorskaflahámarki og
stunda veiðar samkvæmt því frá
15. apríl nk. til ágústloka árið
2000. Sóknardagabátum verður
heimilað að veiða mánuði lengur,
eða til loka októbermánaðar og
verður eigendunum gefinn kost-
ur á að endurskoða val milli
sóknardagakerfis og krókafla-
marks. - GG
Sprengfj ör ugur
Frumsýning 19. mars kl. 20.00
Önnur sýning 20. mars kl. 20.00
Örfá sæti laus.
gamanleikur
um glæp
Miðasala: 462 1400