Dagur - 13.03.1999, Blaðsíða 10

10 - LAUGARDAGUR 13. MARS 1999
rD^ir
ÞJÓÐMÁL
Enn eitt heimsmetið!
HELGI
HARALDS
SON
NEYTENDAFÉLAGI
AKUREYRAR
SKRIFAR
í tilefni Alþjóðadags neytendarétt-
ar 15. mars.
Islendingar eiga mörg heimsmet
sé miðað við höfðatölu, Iíklega
flest allra þjóða (miðað við höfða-
tölu). Meðal heimsmeta okkar er
að við eigum stærstu Neytenda-
samtök í heimi (miðað við höfða-
tölu að sjálfsögðu). Islensku sam-
tökin eru byggð upp sem frjáls fé-
lagsskapur sem byggir á almennri
þátttöku og í fjöldanum felst styrk-
ur þeirra. I flestum nágrannaríkja
okkar hefur verið talið útilokað að
byggja upp öflugt neytendastarf
með þessum hætti þ.e.a.s. án
verulegs framlags af hálfu hins op-
inbera og erum við þar þó að tala
um mun fjölmennari þjóðir en
okkur íslendinga. Þetta hefur
hinsvegar tekist í okkar fámenna
Iandi og eiga samtökin brátt 50 ára
afmæli.
Strax í upphafi vakti starf sam-
takanna talsverða athygli, bæði al-
mennings og framleiðenda/inn-
flytjenda og seljenda og náðu þau
nokkru flugi, ekki síst fyrir tilstuðl-
an eins helsta hvatamanns að
stofnun þeirra, Sveins Asgeirsson-
ar. Síðan komu tímar þar sem
starfsemin varð minni, enda hafa
samtökin ávallt þurft að treysta á
samtakamátt neytenda. Ahugi Is-
lenskra stjórnmálamannana á
neytendamálum virðist í gegnum
tíðina hafa verið takmarkaður sem
hefur m.a. sýnt sig í því að 80-85%
af tekjum samtakanna hafa verið
félagsgjöld, meðan systursamtökin
t.d. á hinum norðurlöndunum fá á
bilinu 70-90% af tekjum sýnum
frá stjómvöldum. Auk þess reka
stjórnvöld þar umfangsmikið neyt-
endastarf við hlið neytendasam-
taka, eru t.d. með sérstakan um-
boðsmann neytenda. Þar er þetta
talið nauðsynlegt til að skapa eðli-
lega stöðu neytenda á markaði. Is-
lenskir neytendur sitja því engan
veginn við sama borð og neytend-
ur þeirra þjóða sem við erum vön
að bera okkur saman við.
Hlgangur Neytendasamtak-
anna
I Iögum Neytendasamtakanna er
tilgangur og markmið samtakanna
skilgreind. Þar segir:
Tilgangur
N eytendasamtak-
anna er að gæta
hagsmuna neyt-
enda í þjóðfélag-
inu. Tilgangi sín-
um hyggjast sam-
tökin ná meðal
annars með því;
að vinna að því að
sjónarmið neyt-
enda séu virt þeg-
ar ákvarðanir eru
teknar eða reglur
settar er varða
hagsmuni neyt-
enda, að annast
útgáfu-, rannsóknar-, ráðgjafa- og
ffæðslustarfsemi til þess að auka
skilning á hagsmunamálum neyt-
enda, þar á meðal að auka verð- og
vöruþekkingu þeirra, að styðja
réttmætar kröfur einstakra neyt-
enda og berjast lyrir því að réttur
neytenda sé virtur, að vinna að
umbótum á löggjöf til hagsbóta
fyrir neytendur.
Hvað gera Neytendasamtökin í
dag?
Starfsemi Neytendasamtakanna
miðast að sjálfsögðu víð þær tekjur
sem þau hafa, en eins og áður hef-
ur verið nefnt skipta félagsgjöld
þar mestu. Meðal þess helsta sem
Neytendasamtökin gera má nefna:
Upplýsinga- og leiðbeininga-
þjónusta íyrir neytendur
Þar geta neytendur fengið upplýs-
ingar um lagalega stöðu sfna í við-
skiptum, en hjá Neytendasamtök-
unum starfar lögfræðingur. Einnig
geta neytendur fengið upplýsingar
um framboð og gæði á vörum sem
eru á markaði hér áður en lagt er í
kaup. Neytendasamtökin fylgjast
grannt með markaðnum og eru í
samvinnu við neytendasamtök í
nágrannalöndum okkar um gæða-
samanburð á vörum. Þessi þjón-
usta er opin öllum neytendum, en
þeir sem ekki eru félagsmenn
• •
Neytendasamtökin sinna verðlagsaðhaldi á markaði, og er það gert með
verðkönnunum sem oftast eru gerðar í samvinnu við stéttarfélög, “ segir
Helgi m.a. í grein sinni.
verða að greiða fyrir öll gögn vegna
markaðs- og gæðakannana.
Kvörtunaxþjónusta fyrir
neytendur
Ef gengið er á rétt neytandans og
hann nær ekki rétti sínum sjálfur,
hjálpar kvörtunarþjónustan hon-
um. Þessi þjónusta er öllum opin,
endurgjaldslaust fyrir félagsmönn-
um, en aðrir borga málskotsgjald.
Reynslan hefur sýnt að framleið-
endur og seljendur virða milli-
göngu kvörtunarþjónustu Neyt-
endasamtakanna í lang flestum til-
vikum.
Úrskurðamefndir fyrix
neytendur
Til að tryggja enn betur að neyt-
endur geti á skjótvirkan og ódýran
hátt náð fram úrlausn deilumála
sinna við seljendur vöru og þjón-
ustu, hafa Neytendasamtökin í
samvinnu við samtök seljenda
stofnað sex úrskurðarnefndir.
Nefndirnar ná yfir eftirtaiin svið:
KVOLD
KOMVOGS
INÁMSKEIÐ:
• Internetið og tölvupóstur
YRKJUNÁMSKEIÐ:
Heimilisgarðurinn
Trjáklippingar
lTREIÐSLUNÁMSKEIÐ:
• Frönsk matargerð
• ítölsk matargerð
• Fitusnautt grænmetisfæði
• Gómsætir bauna-, pasta- og
grænmetisréttir
KÁNTRÝ DAGATAL
GÖNGUFEHÐIR í ÓBYGGÐUM
fCÖRFUGERÐ - TRÖLLADEIG
Innritun í símum 564 1507
og 564 1527 kl. 18.00-21.00
Vátrj'ggingaþjónustu, þjónustu
ferðaskrifstofa, þjónustu efna-
lauga og þvottahúsa, fjármálaþjón-
ustu, þjónustu og vörur sem fé-
Iagsmenn í Samtökum iðnaðarins
selja og vegna kaupa á vörum í
verslunum sem eru aðilar að
Kaupmannasamtökum Islands og
Samtökum samvinnuverslana.
Neytendur greiða málskotsgjald
þegar þeir leggja fram mál sitt, en
fá það endurgreitt ef þeir vinna
það að hluta eða öllu leyti.
Neytendablaðið
í Neytendablað-
inu eru eru m.a.
birtar ítarlegar
gæða- og mark-
aðskannanir á
vörum og þjón-
ustu, auk margs
konar fróðleiks
sem miklu máli
getur skipt í dag-
legu lífi neytand-
ans. Neytenda-
blaðið er innifalið
í félagsgjaldi sem
er 2.600 kr. og er
ekki selt í lausa-
sölu. Ekki eru
auglýsingasíðurnar að flækjast fyr-
ir lesandanum, því blaðið birtir
ekki auglýsingar.
Önnur útgáfu- og
fræðslustarfsemi
Félagsmenn njóta sérkjara á bók-
um sem samtökin gefa út (þar á
meðal Heimilisbókhaldi Neyt-
endasamtakanna og Lagasafni
neytenda). Einnig bjóða Neyt-
endasamtökin félagsmönnum sín-
um sérvaldar erlendar bækur sem
neytendasamtök gefa út og sem
henta vel hér á sérstöku tilboðs-
verði. Félagsmönnum er einnig
boðið upp á ódýr námskeið (m.a.
um hagsýni í heimilishaldi).
Almeiin hagsmunagæsla fyrir
neytendur
Þetta gera Neytendasamtökin á
mismunandi hátt, ma.:
Neytendasamtökin sinna verð-
Iagsaðhaldi á markaði, og er það
gert með verðkönnunum sem oft-
ast eru gerðar í samvinnu við stétt-
arfélög.
Fylgjast með markaðnum og
miðla upplýsingum til neytenda og
yfirvalda.
Fylgjast með skilmálum sem fyr-
irtæki nota í viðskiptum sínum og
reyna að tryggja að þar sé ekki að
finna ósanngjarna skilmála. Hafa
frumkvæði að og gefa umsagnir
um lög og reglugerðir er varða
neytendur.
Fylgjast með ólöglegum og
ósanngjömum viðskiptaháttum og
fylgja slíkum málum eftir við við-
komandi yfirvöld.
Fylgja eftir að hættulegar vörur
séu ekki á markaði og að varasam-
ar vörur séu merktar á réttan hátt.
Gæta þess að yfirvöld og at-
vinnulíf virði sjónarmið og vilja
neytenda.
Berjast fyrir því að lög og reglur
um neytendavernd hér á landi
verði með þeim bestu í heimi.
Berjast fyrir að upplýsingar um
vörur og þjónustu séu með þeim
hætti að uppfylli þarfir neytenda.
Þar á meðal að tryggja raunveru-
legt valfrelsi neytenda með tilliti til
framleiðsluaðferða.
Fyrir um tíu árum fór starfsemi
Neytendasamtakanna að eflast.
Það var þó ekki vegna aukins
skilnings stjómvalda á neytenda-
málum, heldur sýndu neytendur
aukinn áhuga á neytendamálum
og félagatalan jókst. A tímabili
voru Neytendasamtökin hlutfalls-
lega miðað við höfðatölu þau lang
Ijölmennustu í heimi og eru eins
og fram hefur komið, enn þau
stærstu og hafa því náð að gera
það sem í öðrum Iöndum hefur
verið talið ómögulegt, þ.e.a.s. að
halda uppi neytendastarfi nánast
eingöngu með framlagi neytenda
sem er ekki síst merkilegt í Ijósi
þess hve fámenn við íslendingar
emm. Oflugt neytendastarf gerir
þó fleira en að bæta stöðu neyt-
enda. Atvinnulífið allt nýtur góðs
af slíku starfi, því eðlilegt aðhald á
þessu sviði gerir atvinnulífið sam-
keppnishæfara í vaxandi alþjóða-
væðingu viðskipta, (sem aftur
kemur neytendum til góða). Ofl-
ugt starf er því þjóðfélaginu nauð-
Engin skip seld frá Dalvík
MAGNUS
GAUTI
GAUTASON
FRAMKVÆMDASTJÚRI
Tilefni þessara greinaskrifa eru
frétt í Degi og áhyggjur greinar-
höfundar vikuritsins Menningar-
frétta á Dalvík, Friðriks Gígja, af
atvinnuástandi á Dalvík og mis-
skilningur hans varðandi for-
kaupsrétt sveitarfélaga í sambandi
við sölu á kvóta og skipum.
SMpin seld fálagi á Dalvik
Til þess að leiðrétta misskilning
greinarhöfundar er nauðsynlegt að
eftirfarandi komi fram: Snæfell
hf., sem er með heimili á Dalvík,
stofnaði dótturfélagið Barðsnes
ehf. þann 16. febrúar sl. og var
það félag alfarið í eigu Snæfells hf.
og með lögheimili á Dalvík. Þann
24. febrúar sl. seldi Snæfell hf.,
yfir til dótturfélagsins Barðsnes
ehf., skipin Sólfell EA-314 og
Dagfara GK-70 ásamt aflaheimild-
um og einnig allar eignir Snæfells
hf. í Sandgerði, þ.m.t. síldar- og
loðnumjölsverksmiðja. Þann 5.
mars sl. seldi Snæfell hf. flestöll
hlutabréf sín í Barðsnesi ehf. til
Síldarvinnslunar hf., KEA og fleiri
aðila.
Eins og hér að framan greinir
hefur engin sala á skipum Snæ-
fells hf. átt sér stað frá Dalvík,
skipin voru seld til félags sem á sér
lögheimili á Dalvík.
Enginn forkaupsréttur á
kvóta
Þess misskilnings virðist gæta í
fyrrnefndum greinarskrifum að
sveitarfélög hafi forkaupsrétt á
kvóta sem standi til að selja, en
það er ekki rétt. Forkaupsréttur
sveitarfélaga er bundinn við skip,
með eða án kvóta, og verður virkur
ef til stendur að selja þau frá
byggðarlaginu. Engin ákvæði eru
hins vegar um forkaupsrétt þegar
eingöngu er um er að ræða sölu á
kvóta.
Gert til að efla boltiskveiðar
og -vinnslu
Salan á hlutabréfum í Barðsnesi
ehf. er gerð í þeim tilgangi að
styrkja Snæfell hf. og gera því
kleift að efla rekstur sinn á sviði
bolfiskveiða og -vinnslu. Snæfell
hf. gerir út þrjá togara á bolfisk-
veiðar og rekur landvinnslu á
þremur stöðum: á Dalvík, í Hrísey
og á Stöðvarfirði. Félagið hefur
yfir að ráða aflaheimildum sem
samvara á milli 9 og 10 þúsund
þorskígildistonnum eftir sölu til
Barðsness ehf., fyrst og fremst í
þorski. Starfsmenn félagsins á
þessum stöðum eru í dag u.þ.b.
345, þar af á Dalvík u.þ.b. 207
Mun treysta atvinnulífið
Það skiptir íbúa þessara staða
mjög miklu máli að hægt verði að
viðhalda og efla starfsemi félagsins
á sviði bolfiskvinnslu. Bolfiskur er
undirstaðan í starfsemi félgsins og
til samanburðar má nefna að tekj-
ur Snæfells hf. af þeim rekstrar-
einingum sem seldar voru til
Barðsness ehf. voru aðeins um
11% af heildartekjum félagsins á
sl. rekstrarári.
Sú styrking á efnahagsstöðu
Snæfells hf., sem leiðir af framan-
greindri sölu er til þess fallin að
treysta atvinnulífið á Dalvík, í
Hrísey og á Stöðvarfirði.
Að lokum skal þess getið að all-
ir þeir 27 fyrrum starfsmenn ,
Snæfells hf. (8 frá Dalvík) sem
voru á Sólfelli EA-314 og í Sand-
gerði eru áfram í vinnu hjá Barðs-
nesi ehf. og nýir eigendur Barðs-
nes ehf. hyggjast ekki breyta því.
Engin áhöfn er á skipinu Dagfara
GK-70, sem hefur ekki verið gert
út síðan í júní sl.