Dagblaðið Vísir - DV - 05.03.1983, Blaðsíða 20

DV. LAUGAKDAGUR 5. MARS1983
,Áður en hann fór stökk hann inn i krána aftur, þrerf foriáx
Allt mitt háskóianám, 8—9 ár, varekkertá viðaðkunnaað fietja fisk fyrirþá á Maldiveyjum.
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins er
uppi á annarri hæö í útvarpshúsinu
sem viö köllum venjulegast. Eftir endi-
langri annarri hæðinni eru ýmiss kon-
ar rannsóknarstofur með tilheyrandi
borðum, mæliglösum og slöngum sem
ávallt hafa svo sannfærandi áhrif á
leikmann. Á jarðhæð er svo heil til-
raunaverksmiðja, frystihús og niöur-
suða. Ofan á allt þetta leggst síðan
dauf fisklykt.
Forstjóri Rannsóknastofnunarinnar
er Bjöm Dagbjartsson. Við finnum
hann að máli á skrifstofu hans, stóru
herbergi meö hilluvegg og lágri lengju
af skjalaskápum. Á veggjunum er
meðal annars upphleypt Islandskort.
eftirprentanir af Kjarvalsmálverkum
og á bak viö fremur stórt skrifborö
situr Björn Dagbjartsson. Hann minn-
ir dálítið á bónda, samanrekinn og vin-
gjarnlegur. Hann er fæddur og uppal-
inn á sveitaheimili, Álftageröi í
Mývatnssveit. Hann hefur sótt mennt-
un í efnaverkfræði til Þýskalands og
matvælaverkfræði til Bandaríkjanna
þar sem hann varð doktor. Þá hefur
hann kennt íbúum á Maldíveyjum fisk-
veiðar og fiskvinnslu.
vísi í Bandaríkjunum. Þar eru menn
miklu fremur teknir sem heimamenn.
I Bandaríkjunum var maðurinn
metinn eftir því sem hann gat og vissi.
„Held ég hafi gengið alla þjóð-
vegi Suður-Þingeyjarsýslu"
Við spyrjum hann fyrst um uppvöxt-
inn og hvernig það hafi gerst að hann
fór útínám.
,,Einhvern veginn lá það beint við
upp úr fermingu. Þetta er lítil jörð sem
faðir minn á og við vorum sex systkin-
in. Það var því ljóst að við myndum
ekki öll búa þar. Við komum þar hins-
vegar oft og á öllum annatímum árs-
ins. Sum koma í sauöburð, önnur í rétt-
ir, einhver sér um sláttinn... Maöur er
því mjög vel tengdur sveit sinni ennþá.
Nú, en að rífa sig að heiman til að fara
að stunda nám. Menn setjast í mennta-
skóla og í þá daga var það nokkuð
ákveðið aö ef maður lauk mennta-
skólanámi þá var haldið áfram.
Þýskaland og efnaverkfræðin var
meira tilviljum.
Ég man ekki betur en að við bræður
ynnum fyrir okkur á sumrin. Við feng-
um ekki námslán eða styrki frá for-
eldrum okkar, að minnsta kosti ekki
peningalega, enda höföu þeir ekki úr
svo miklu að spila. Sumarhýran varð
því að nægja. Eitt sumarið, líklega ’53,
hafði ég 750 krónur á viku. Á sumrin
var ég yfirleitt hjá vegagerðinni, í
Þingeyjarsýslu, fyrst sem óbreyttur
hjá Pétri í Reynihlíð. Eg held ég hafi
gengið alla þjóðvegi Suður-Þingeyjar-
sýslu, sjálfsagt oftar en einu sinni.
Seinni hluta menntaskólaáranna var
ég á vélskóflu hjá vegagerðinni frá
Akureyri.
Jú, menntaskólaárin voru ánægju-
legur tími og þaö á líka viö um háskóla-
árin í Þýskalandi. Það lá þó alltaf ljóst
fyrir að ég færi heim. I Þýskalandi eru
menn alltaf útlendingar. Það er ööru-
„Bjór er feikilega
góð þýsk afurð"
Það munaði ekki miklu að ég hætti
strax fyrsta veturinn í Þýskalandi.
Þegar ég fór út þá fékkst markið á 5
krónur, það var hinsvegar komið upp í
11 krónur í lok semesters. Eg var því
búinn með sumarhýruna þegar ég fór
heim í leyfi í febrúar. Ef ég hefði ekki
haft gott upp í Vestmannaeyjum þá, þá
veit ég ekki hvaö hefði orðið. En þá
lenti ég í. heldur góðri vertíð í Vest-
mannaeyjum, meðan vertíðir voru og
hétu. Námslán á þessum tíma finnst
mér að hafi verið fremur góð þó erfitt
sé að gera sér grein fyrir því. Þetta eru
nokkrir tugir króna sem veriö er að
borga aftur núna. Þýskaland var
fremur ódýrt land, sérlega ef maður
bjó á stúdentagörðum. Þama var
mikið af Islendingum. Stuttgart var
arkitektaborg. Það voru ellefu stúdent-
ar þama í arkitektúr sem núna em
flestir meiriháttar stórveldi í bygg-
ingaiönaðinum.
Jú, stúdentalíf er alltaf stúdentalíf.
Bjór er feikilega góð þýsk afurð og
menn skemmtu sér auðvitað þarna
líka. A tímabili áttu margir stúdentar
vespuhjól og fóm með þau á sínar
„stambúllur”. Þegar átti að fara heim
settust tveir á hjólið og þá var stefnan
ekki alltaf alveg rétt. Eitt sinn lögðu
tveir í hann og fóm meðal annars á
móti einstefnuakstri. Bílar flautuöu og
lögreglan setti á þá merki um að
stoppa. Það hreif ekki og lögreglu-
þjónninn skaut viðvörunarskoti upp í
loftið með byssu sinni. Ekki brá land-
anum sem sat aftan á meira en það að
hann sagði bara: „Hann hitti ekki.”
Eg man líka eftir einum sem var
rekinn út af krá og þótti allillt. Áður en
hann fór stökk hann inn á krána aftur,
þreif forláta stól, snaraðist með hann
á bakinu aftan við félaga sinn á hjólinu
og reið í burtu frá bölvandi þjónunum.
Mér þótti slæmt að koma á einn
uppáhaldskjallarann fyrir tveimur
árum og sjá að hann var orðinn lélegt
diskótek. Þá var hún Snorrabúð
stekkur,” segir hann og brosir. „Það
kostaði líka lítið að leigja sér saman
rúgbrauð nokkrir félagar og fara til
dæmis í skíðaferð til Sviss eða Austur-
ríkis. En menn urðu að stunda sitt
nám — til aö hrökklast ekki heim eftir
þrjú fjögur bjórsemester. Þeir sem
voru samtíða mér voru þó alvarlegir
menn en það gengu allavega sögusagn-
ir um þá sem áður höfðu stundaö nám í
nágrenninu.
Vestmannaeyjar sérheimur
Síldina stundaði ég frá Vopnafirði
tvö næstu Þýskalandssumurin og var í
verksmiðjunni mest, líka á plani. Eftir
reynsluna í Vestmannaeyjum og síld-
ina á Vopnafirði fann ég að ég vildi afla
mér þekkingar á þessu sviði. Loka-
verkefni mitt í Þýskalandi var rann-
sókn á síldarlýsi.
Eftir heimkomuna vann ég tvö ár í
Vestmannaeyjum. Þar stundaði ég
meðal annars einfaldar efnafræðimæl-
ingar og rannsóknir fyrir Fiskiöjuna
og Fiskimjölverksmiðjuna auk margs
annars. Núna þegar ég lít til baka er
það ef til vill það besta sem ég hef lært,
að komast inn í öll almenn fiskvinnslu-
störf eins og þau voru unnin. Það var
afskaplega góð reynsla fyrir það sem
ég starfa nú. Það er með Vestmanna-
eyjar eins og suma aðra staði, annað-
hvort ermaðurVestmannaeyingureða
ekki. Þetta er sérheimur. Ennþá sé ég,
16—17 árum seinna, fólk yfir þrítugt og
hugsa: „Þennan kannast ég við, ætli
hannséekki úrVestmannaeyjum.”
Frá Vestmannaeyjum víkjum við
talinu aö Maldíveyjum, en þar starfaði
Björn um tíma á vegum Sameinuðu
þjóðanna.
— Er eitthvað likt með Vestmanna-
eyjum og Maldíveyjum?
„Vestmannaeyjar eru náttúrlega
hátækniþróað þjóðfélag. Á Maldív-
eyjum var fólk að hefja vélbátaútgerð.
Þetta voru aldamótin miðað við Vest-
mannaeyjar. Þama var eitt frystihús
og nýfarið á hausinn. Þeir stóöu við
byrjun á nútimafiskiönaði og fengust
við að sólþurrka saltfisk. Mitt hlutverk
á Maldíveyjum var að kenna meðferð
á saltfiski sem leiddi til minna taps,
minni skemmda. Ég var auðvitað ekki
betur fallinn til starfsins en 16—20
þúsund Islendingar nema hugsanlega
betri í ensku og vissi meira um hagi
útlendinga. Þeir Maldívbúarfengu þaö
sama greitt fyrir blautan, illa saltaöan
og úldinn fisk og ljómandi góöan fisk.
Þarna var enginn verðmunur gerður
eftir gæðum. Eg reyndi að útskýra
fyrir þeim hvemig ná mætti betri
gæðum gegnum verðflokkun. Allt mitt
háskólanám, 8—9 ár, var ekkert á við
að kunna að fletja fisk fyrir þá á
Maldíveyjum. Þó að fólkið þama sé
svolítið fmmstætt þá finnur það undir-
eins hvort menn kunna eitthvað fyrir
sér. Menn halda langa og lærða ræðu
um næringarfræði og ýmislegt sem
þeir bera ekki minnsta skynbragð á en
ef maður getur sýnt þeim hvernig taka
á dálk úr fiski þá skilja þeir þaö.”
Tölvuúr og kassettutæki
— Hvað fannst þér lærdómsríkast
við feröina?
„Ferðin var öll lærdómsrík, ekki síst
að því leyti að nú veit ég hvað þróunar-
laréi er. Tekjur á íbúa voru þama innan-
við 200$ á ári. Meöalaldur fólks var til
skamms tíma 46 ár og þriðja hvert
bam dó innan við ársgamalt. Maður
hafði bara lesið um svona hluti áður,
en þarf nú ekki að láta segja sér hvað
þróunarland er. Viö hjálpum þessu
fólki best með því aö kenna því að
hjálpa sér sjálft. Japanir vom þarna
með annan fótinn. Maldívbúar veiða
aðallega túnfisk og Japanir keyptu
hann nú á frystiskipum við skipshlið.
Fólkið var ekki vant að fá mikið í aðra
hönd. Ef vel veiddist þá gerði það
ekkert í viku. Japanir þurftu því að
finna eitthvað fyrir fólkið til að eyða
peningunum í. Þeir fundu að minnsta
kosti tvo hluti,” segir Björn og brosir,
„tölvuúr, eins og þú ert með á hand-
leggnum og kassettutæki. Þannig voru
Japanir búnir að hrinda af stað neyslu-
þjóðfélagiþarna.”
— Hvernig fékkstu þetta starf?
„Góður kunningi minn hjá FAO í
Róm er nokkuð háttsettur í fiskiðnað-
ardeild. Hann spurði hvernig mér litist
á og ég sló tiL Þetta virtist paradís á
jörð. Ferðamannastraumurinn var þó
mikill og vaxandi þannig að fólk er
fariö aö lifa mikið á túrisma.
Jú, þetta er ævintýralöngun að fara í
svona ferð fyrst og fremst. Mér finnst
rétt að breyta til ef tækifæri bjóðast.
Ég vil breyta til sem oftast og víkka
sjóndeildarhringinn. Innan viss
ramma er þetta nauðsynlegt á ekki
minna en fimm ára f resti. ”
Vildi ekki missa af sauð-
burðinum fyrir nokkurn
pening
— Hver eru helstu áhugamál þín?
„Eg get sagt að ég hef geysilega
mikinn áhuga á öllu sem er að gerast í
kringum mig. Eg er til dæmis alæta á !
dagblöö — les þauhelst öll daglega. Þá |
les ég heilmikið faglegt efni. j
Bókmenntir og ljóð og þess háttar hef
ég því miöur ekki lesiö lengi. Ég geröi
það áður og kunni til dæmis úrvalsljóö
Það hriktir ei

Texti: Sigurdur G. Valgeirsson