Dagblaðið Vísir - DV - 27.10.1988, Blaðsíða 31

FIMMTUDAGUR 27. OKTÓBER 1988.
31
LífsstQl
Loðber og Iárperur
- um nafngiftir á ávöxtum
Kiwiávöxtinn vinsæla mætti kalla ioðber á islensku.
Passion fruit hefur ranglega verið kallaður ástriðuávöxtur. Hann dregur Stöðugt fjölgar nýjum ávaxtategundum á boðstólum á Islandi. Því er nauð-
nafn sitt af pislum og þjáningum en ekki holdlegum nautnum. synlegt að finna þeim íslensk nöfn og samræma notkun þeirra.
Bjúgaldin, glóaldin, eiraldin og vín-
þrúgur - hver kannast við þessi
heiti? Jú, þetta áttu að verða íslensk
heiti á banönum, appelsínum, aprí-
kósum og YÍnberjum þegar þau fóru
að flytjast til landsins fyrr á þessari
öld. Sítróna hét gulaldin, tómatur hét
rauðaldin og grapefruit tröllaldin.
En örlög þessara nýyrða urðu þau
sömu og orðsins sjálfrennireið. Þau
urðu fólki ekki tungutöm og duttu
fljótlega úr málinu.
Svipaörar tilhneigingar gætir oft
þegar ný fyrirbæri skjóta upp kollin-
um í íslensku samfélagi. íslensku-
fræðingar og nýyrðasmiðir gera
heiðarlegar tilraunir til þess að gefa
ókunnum hlutum nöfn sem falla vel
að beygingarkerfi og málvitund
landsmanna. Það er hins vegar al-
gjörlega undir hælinn lagt hvort
nafngiftir þessar festast í málinu eða
ekki.
Á síðustu árum hefur úrval ávaxta
og grænmetis aukist mjög í verslun-
um og hafa kaupmenn gengiö á und-
an með góðu fordæmi og reynt eftir
megni að íslenska nöfn nýrra ávaxta
og grænmetistegunda. Þá er og starf-
andi orðanefnd um mat og matargerð
á vegum Oröabókar Háskólans. Aö
sögn Guðrúnar Kvaran, sem sæti á
í nefndinni, hefur starf þeirra eink-
um beinst að ávöxtum, grænmeti og
kryddi. Stefnt er aö því að starfi
nefndarinnar ljúki með útgáfu af ein-
hverju tagi. Guðrún sagði aö oft kost-
aði langa leit að komast á snoðir um
uppruna nafngifta hinna ýmsu teg-
unda.
Sem dæmi má nefna passionávöxt-
inn sem víða er á boðstólum. Sumir
hafa kallað hann ástar- eða ástríðu-
ávöxt og vísað þar með í holdlegar
langanir. Sannleikurinn er að nafn-
giftin á sér trúarlegar forsendur.
Fjöldi blóma á plöntunni og ýmsar
sagnir tengdar henni vísa í pínu og
dauða frelsarans. Píslarína eða post-
ulaber væru því meira réttnefni.
Avocado hefur verið kallað lárpera
enda mun ávöxturinn vaxa á lárviði.
Eggaldin er að ná fótfestu í íslensku
máli sem heiti á eggplant eða auberg-
ine. Kiwi, sem að uppruna mun vera
kínverskur ávöxtur, sækir sína nafn-
gift til Nýja-Sjálands þar sem hann
náði fyrst vinsældum. Kiwi gæti á
íslensku heitið loðber með tilvísun
til fremur óaðlaðandi útlits.
Verslunin Hagkaup hefur flutt inn
talsvert af nýjum ávaxtategundum.
Að sögn Kolbeins Ágústssonar inn-
kaupastjóra hefur verslunin leitast
við að gefa nýjum tegundum íslensk
nöfn. Þannig heitir carabola stjörnu-
ávöxtur. Ávöxtur, líkur fíkju en al-
settur nálum eða þymum, heitir
kaktusfikja og tamarillos eru kallað-
ir trétómatar. •
Ljótur heitir sítrusávöxtur sem ber
nafn með rentu, gulur og grænn,
nokkuð stærri en appelsína. Ljótur
heitir ugly á ensku. Loðinn heitir á
erlendum málum rambutan og
minnir helst á loðna plómu. Hagkaup
selur eplabanana sem eru litlir,
grænir bananar. Þeir eru bestir ef
þeir eru geymdir þar til þeir eru gul-
ir og mjúkir. Rauðir bananar eru
hins vegar aðallega notaðir í bakstur.
Kiwano er ávöxtur af gúrkuætt
sem nefndur hefur verið gaddaldin
enda alsettur hvössum göddum.
Zucchini er grænmeci sem Hag-
kaupsmenn hafa nefnt kúrbít. Einnig
má nefna strengjabaunir, belgbaunir
og hvítbaunir sem eru kærkomin
viðbót við gömlu, góðu grænu baun-
irnar.
„Það er nauðsynlegt bæöi fyrir
kaupmenn og viðskiptavini að sam-
ræma og finna upp íslensk heiti yfir
nýjar tegundir," sagði Kolbeinn að
lokum.
-Pá
Heppilegt er að nota fiskmeti sem fyllingu í tartalettur og bera fram
með hrísgrjónum og grænmeti.
Tartalettur með fiskfyllingu
Þessi réttur hentar vel sem for-
réttur en má gjarna hafa sem aðal-
rétt. Tilvalið er að hita fiskmetið
upp aftur daginn eftir ef ekki klár-
ast. Sem fyllingu er tilvalið að nota
afgang af fiski. í þessari uppskrift
eru reyndar rækjur og reyktur lax.
Með tartalettunum eru höfð hrís
grjón og grænmeti eftir smekk.
I réttinum er eftirfarandi:
ca 250 g rækjur
reyktur lax eða síld
soðin ýsa eða silungur
A dós sveppir
mjólk
smjörklípa
timian
oregano
salt og pipar
rjómi
'A sveppasúpupakki
grænmeti eftir smekk
hrísgijón
Matur
Setjið fyrst hálfan sveppasúpu-
pakka út í vatn og soðið af sveppun-
um. Þetta á að vera svipaö á þykkt
og jafningur. Síðan er þetta mýkt
upp með smjörklípu og mjólk.
Takið svo til við að krydda og
notið timian og oregano eftir
smekk auk salts og pipars. Ekki
sakar að setja örlítið af sítrónusafa
út í ef hann er til á bænum.
Þegar kryddblandan er orðin
hæfileg eru rækjurnar settar út í
og fiskmetið í smábitum. Látið
þetta sjóða upp eins og sósu og
bætið aö síðustu dáhtlu af rjóma
saman við. Tartaletturnar eru hit-
aðar í ofni og soöin hrísgrjón borin
fram með grænmeti, t.d. grænni
eða rauðri papriku, tómötum og
agúrku.
-ÓTT