Dagur - 26.11.1971, Blaðsíða 2

2
r • •
MINNINGARRÆÐA I MOÐRUDALSKIRKJU 22. AGUST SL.
JÓN 1 MÖÐRUDÁL
- fæddur 22. febrúar 1880 - dáinn 15. ágúst 1971
'FRIÐUR Guðs og Fjallanna sé
með yður.
Vér biðjum hann, sem vakír
íbér yfir víðri sjóndeildinni og
lítur yfir mannaferð um slétt-
'una miklu norðan jöklanna, að
bann geri leið vora í dag greiða,
•er vér veitum hinztu þjónustu
jarðneskrar veru honum, sem
bar konungsljóma í öræfabyggð
og var síðasti goðinn á þessum
gamla hefðarstað í veru þeirrar
sögu, sem í dag á hin örlagaríku
þáttaskil. Vér biðjum þig, and-
inn heilagi, sem mótaði fegurð-
ina á Fjöllunum í órafirrð tím-
ans og verki náttúrulögmálanna
ár frá ári, meðan ekki linnti
sumar og vetur, sólarylur og
frostnar hríðar, að andi sköp-
'unar þinnar svífi enn yfir
'Möðrudal þenna tímadag, þeg-
ar saga Jóns Aðalsteins er
skráð þöglu letri langra stunda
á staðnum, sem hann elskaði.
Kyrrðin og víddin vita þar alla
grein hugsunar og veru manns-
ins undir augliti Guðs. Vér för-
um þar um eins og börn, sem
’lítið sjáum aftur og ekki fram,
en biðjum að friðarins blessun
hefji sálu hans í himininn, hátt
yfir stund og stað, undir víð-
feðmi hins andlega máttar eilífð
arinnar. — Drottinn Guð, þú,
sem yfir oss vakir, vakir líka
dauðans nótt að degi. Iiát þitt
eilífa ljós lýsa það svið, eins og
sól í fullu suðri yfir Möðrudal,
'þegar bjartast var og dýrstur
dagur eftir næturlangan morg-
unn. Gef oss slíka sýn, er vér
í'ylgjum honum í þakkarfullum
íhuga af þessari veru bundins
ííma vors háða, mannlega vilja.
— Lýs, þú Guð, í sálir vorar,
Ilífs og liðinna, á jörðu og himni.
„Drottinrt, þú hefnr verití oss
athvarf frd kyni lil kyns. Aður en
jjöllin ftrddusl og jörðin og heim-
'urinn urfíu til, frá eilifð til eilíffí-
'ar ert þú, 6 Gufí. Þú lœtur mann-
inn hverfa aftur lil duftsins, og
segir: Komið aflur, þér mannanna
,börn. Þvi að þúsund úr eru sem
dagurinn i gcer þegar hann er hð-
:inn, eins og naturvaka. Þeir
ofna, sem afí morgni voru sem
gróatuli gras; að morgni hlómgast
það og grcer, að hvöldi fölnar það
og visnar. — Allir dagar vorir
Jwerja i mrctti þinum og ár vor
liða sem andvarp. — Þeir fara i
skyndi og vér fljúgum burt. Kenji
oss að telja daga vora, afí vér meg-
um öðlast viturt hjarla."
í sálmasafni Davíðs eru þessi
orð kölluð „bæn guðsmannsins
Móse.“ Hvað, sem um uppruna
þeirra er í sögu mannsandans og
aldur þeirra um þúsund ár,
megum vér þekkja nútíð í vizku
göfugrar hugsunar þeirra og
íinna þessari stundu lifandi stað
í sígildu máli þeirrar leitar milli
aipphafs og endaloka kynslóð-
anna, sem hér er fáguð í ljóði
jhinnar svipmiklu forntungu
Hebrea.
í dýrð sköpunarinnar, sem
umlykur hina miklu hásléttu í
Möðrudal fagurgerðum hring í
litauðgandi fjarska við næsta
mennskan svip Herðubreiðar og
jhelgimyndir Þríhyrninga suður
i Landi og í norðvestri, fá þau
djúpdökkvan blæ, eins og eftir
morgunregnið, sem vér þráðum
í dag, fjöllin öll og skýrast fram
úr fjarlægðinni, við þessa hugs-
un um skaparann himins og
jarðar, sem hefur verið mönn-
unum athvarf frá kyni til kyns,
og var hinn mikli, eilífi andi,
áður en fjöllin fæddust við átök
elds og ísa, sem eru andi hans
og verk handa hans frá eilífð til
eilífðar. Og við þessa voldugu
gerð að uppbygging hins eyð-
andi máttar hins heita og kalda,
ógnandi hverfingar og kyrra
skeiða, á maðurinn ferð milli
fæðingar og dauða, meðan andi
hans li'fir jörðina í athvarfi
Guðs, undir stjörnum og sól í
víðáttunni yið fjölbn, sem fædd
ust endur fyrir löngu í víðátt-
unni á jörðu ti'l að birta manns-
sálinni fegurðina í því verki,
sem Guð gerir frá upphafi til
enda.
Svo lætur hann manninn
hverfa aftur til duftsins í augliti
fjallanna, sem ávallt biðu, unz
birtir yfir. Og þegar bjarminn
roðar tind í guðyefsklæði himin
geisla, kallar Drottinn til sín
alla, sem hverfa jarðneskri kyn-
slóð og segir: Komið aftur, þér
mannanna börn. — Því að þús-
und ár eru í augum hans, sem
dagurinn í gær, þegar hann er
liðinn — eins og næturvaka. Þá
horfa alskyggn augun í dýrðina
og sjá, er jarðnesk böndin leyst-
ust og brotið, sem var lifað
þetta ævibil í frummóti eilífðar
einstaklingsins, var eins og and
vökustund einnar nætur. Og ár-
dagurinn, er sálin skynjar í
morgunbirtu dauðans, lýsir í
víðerni hins nýja að hæstum
degi, sem aldrei fyrr var séður
né horft fram til að lifa. Þannig
er afturkoma sálarinnar til
Guðs eilífðarveru, mannsins,
sem að morgni var eins og gró-
andi gras og bjóst til að fölna
undir kvöld, því að dagar vorir
fara í skyndi og vér fljúgum
burt, þegar andi Drottins blæs
á hið föla blómið, og jarðnesku
árin líða út, eins og andvarp.
Því biðjum vér í fleygum orðum
fornskáldsins, að Drottinn
kenni oss að telja daga vora,
svo að vér megum öðlast viturt
hjarta. Og í þeirri andrá finnum
vér að takmark hins jarðneska
lífs er framlífið, en tilgangur
þess reynslan í allri vöku, sem
fær oss til að nema staðar og
hyggja að því hver vér erum
og hvert stefnir dag frá degi.
Hér í Möðrudal hafa friðurinn
og fegurðin lagzt í mótvægi við
áreynslusama lífsbaráttu að
þeim örlögþáttum, sem kennt
hafa hverri kynslóð í bvggðar-
sögu staðarins að telja dagana
í skilningi þess, að þúsund ár
eru sem dagurinn í gær, þegar
hann er liðinn. Sól og dagar
hafa ljómað í sálina lofi um
Drottins dýrðarnafn, er gaf
hjartanu viturleik við bitur
veður og hamfarir vetrarins.
Blíðir og stríðir ævidagar þjóð-
frægs höfðingja á Fjöllunum
eru nú taldir, allir, fram á
tíunda ártug og lyktir orðnar á
langri og merkri mannlífssögu.
Hún er letruð í ótal sandorpn-
um sporum, og enginn kann að
lesa þær leiðir um viðáttuna.
En fjöllin, sem séð hafa yfir
þessa ferðamannsins ár og síð,
alla ævi hans, þekkja bezt allt
hans hæfi í þögulli og bundinni
kyrrð sinni undir himn'i Guðs.
Vér íinnum það í fjarska lands
og tíma, að þekking vor er í
molum og spádómur vor brot-
inn, þótt vér leituðumst við að
telja dagana. Hjarta vort vitk-
ast, en verður aldrei viturt fyrr
en hið fullkomna kemur í ár-
visi eilífðarinnar á himni af
jörðu.
Jón Aðalsteinn var fæddur á
Ljósavatni 22. febrúar 1880. For
eldrar hans, Stefán Einarsson af
Brúarætt og Arnfríður Sigurðar
dóttir frá Ljósavatni, bjuggu
þar um sinns sakir, fardagaárið
1879—80, en fóru búnaði sínum
það vor að Möðrudal, þar sem
þau bjuggu síðan, nær samfellt,
til dauðadags. Heimili þeirra í
Möðrudal var í fremstu röð í ís-
lenzku þjóðlífi um risnu og
menningu, en búskapur Stefáns
nafntogaður sem einn hinn fyr-
irferðarmesti og rótfastasti í
Jón í Möðrudal.
Teikning Ríkarður Jónsson.
landinu. Hlutu þau hjón marg-
háttað lof, hvort á sinn hátt, af
samtíðinni og eigi síður í minn-
ingu síðari tíma, en þeir margir
innlendir menn og erlendir, sem
gistu þenna frægðastað, nutu
fylgdar og forsjár á löngum dag
leiðum á Fjöllum og rituðu um
á bækur. Þannig er ýmist aþð
geymt, sem mun. verða kom-
andi kynslóðum undrunar- og
aðdáunarefni. Á þenna minn-
ingadag signum vér yfir löngu
liðna veru þeirra Stefáns og
Arnfríðar, einu tákni, og bless-
um systkinin frá Möðrudal og
þá alla, sem gengu hér um
garða á útlíðandi síðustu öld og
öndverðri þessari. — Allt um
ríkidæmi kostaði Stefán ekki
Jón son sinn til náms á Möðru-
vallaskóla, sem þá var all títt á
Austur- og Norðurlandi, eða til
annars bóknáms út í frá. Hins
vegar einn vetur á Akureyri,
þar sem hann lærði söðlasmíði
og að gera organum. Hvort
tveggja lék í höndum hans alla
ævi til gagns og unaðar. En
bíldskurður hans var og þekkt-
ur og fagurskapaður í hugsun
hans, svo vel höfðaletur sem
rúnaristur, því að honum var
lagt listamannseðlið í brjóst, og
þraut það aldrei andardrátt.
Vorið 1903 giftust þau Jón og
Þórunn Vilhjálmsdóttir frá
Hrappstöðum í Vopnafirði,
Gunnlaugssonar Oddsen. Áður
en þau keyptu Möðmdal og
hófu búskap hér að fullu 1919
voru þau á ýmsum jörðum í
Jökuldalshreppi, Arnórsstöðum,
Rangárlóni í Heiði og Víðidal,
en eitt ár hér millum. Möðru-
dalur var dýrkeypt jörð, sem að
líkum lætur. Er kunnugt, að
hann kostaði mikið fé, sem um-
reiknast að væri á 6. þúsund
lambsverð. Allt þetta greiddist
þó áður lauk með frábærum
dugnaði og óbilandi vilja. Voru
þau hjónin samhent í bezta lagi
og hvort annars stæð um viður-
hald og gengi hins stóra heim-
ilis, en risna hin sama og áður
getur um foreldra Jóns, en um-
ferð manna alltaf aukin. Maður
nákominn þeim hjónum, hefur
komizt svo að orði, að Þórunn
leggði grundvöllinn, sem Jón
byggði á. Hin fulla samvinna
þeirra í virðing hvors annars og
drengskap færði þeim gæfu
elskunnar að réttum launum,
svo að margt hið stríða, sem
dagarnir báru að heimili þeirra
var blandið blíðu í sameigin-
legri hugsun og umhyggju. Skal
þess eins getið, sem var mikil
hjartasorg, er Þórlaug dó, 18
ára, en á Arnórsstöðum höfðu
þau misst litla stúlku, sem einn-
ig bar það nafn. Vér blessum
minningu foreldra og ástvina
—, en í námd við oss er einnig
söknuður hins fyrri tíma á
skilnaðarstundum hér á staðn-
um. Húsfreyjan í Möðrudal
kvaddi þessa veru 23. febrúar
1944. Hún hét Vina í huga Jóns,
og tregi hans var mikill upp frá
því. En hann var umvafinn
ástúð barna sinna, er einnig
byggðu staÖinn, og fyrstu árin,
eftir að hann varð ekkjumaður,
naut hann umönnunar fóstur-
dóttur sinnar, unz hún fór að
Víðihóli. — Tengdabörnin voru
honum styrkur og lífsgleði, svo
og ýmsir frændur og vinir. Þar
einn til nefndur hinn óvenju-
legi gáfu- og menntamaður
Vernharður Þorsteinsson.
Vitni mannlegs orðs í kirkju
Jóns í Möðrudal dregur skammt
þenna dag. Enda þótt vér freist-
uðum þess að gera sögu hans
skil, yrði hitt ávallt sannara og
fleira, sem fjöllin geyma vitn-
eskju um. En þar tekur yfir allt,
sem vér leituðumst við á víðri
sléttunni, er Herðubreið gnæfir
í djúpum fjarska, fjallið, sem
honum var heilagt og hann leit
fyrst á hverjum heiðum morgni
til þess að fá ró í hugann og
öðlast hvíld í mildu hjárta.
Ljóðin sín um Herðubreið mál-
aði hann á spjöld, sem dreifzt
hafa víðsvegar, en fæstir vita
hve djúpstætt gildi tilfinninga
og trúnaðar eiga. — Fíngerð
listasál öræfabóndans lifði einn
ig í tónaspili breytilegrar hljóm
kviðu, þar sem söngurinn steig
hátt í undarlegri hrvnjandi
hvers hins ljúfa lífdags. en var
aldrei lokið, því að hann var
alltaf nýr og settur leiftra-
valdi. Nokkur lög hans eru þó
varðveitt, en með honum horf-
inn fjöldi þjóðlaga og jafnvel
víkivaki þjóðsögunnar.
Hann reisti þessa kirkju, er
staðurinn hafði verið kirkju-
laus í aldarfjórðung. Varð sú
gerð hans all fræg, en minnti
á hinar fyrstu kristnu aldir, er
höfðingjar efndu til kirkjusmíð-
ar á bólstöðum sínum. Síðan
kirkjan var vígð, á hallanda
sumri 1949, hefur ekki verið
opnuð gröf í fornum garðinum
fyrr en nú. Sú hátíð í sögu
MINNINGARSJÓÐUR
UM
JÓNAS ODDSSON
LÆKNI
VIÐ höfum stofnað minningar-
sjóð um okkar elskulega bróðir,
Jónas Oddsson lækni. Einnig
eru minningarkort til eflingar
sjóðnum. Fást þau í bókabúðun-
um „Huld“ og „Bókval“. Bækur
eru í þessum búðum, þar sem
hver og einn getur minnzt hans.
Sjóðnum verður varið til líknar
mála. Það var hans stærsta
áhugamál.
Systkini liins látna.
hennar, sem nú er orðin, er
bundin djúpri kyrrð og þrung-
in alvarleik. Hann er að vígm
hinztu þökk á mótum beggja
heima. Leikur hans við tónana
er hljóðnaður og söngur hans
dáinn út. En þeir, sem eiga næm
asta minninguna munu ná að
heyra enduróm frá gleðistund-
um daganna undir fjöllunum,
sem vaka yfir sléttunni eins og
verðir himnesks athvarfs frá
kyni til kyns.
Dagur Jóns í Möðrudal er lið-
inn, blómi hans fölnaður og það,
sem að morgni var eins og gró-
andi gras er visinn hálmur að
kvöldi hinnar jarðnesku veru.
En egar vér eygjum það allt
farið hjá — eins og í skyndi
flogið burt, nemum vér staðar
til að telja dagana. Og hjarta
vort vitkast, er vér finnum, að
þótt ár vor líði sem andvarp og
jafnvel kyrrðin hverfi burt með
vængjuðum tímanum, að þús-
und ár eru aðeins sem dagurinn
í gær, þegar hann er liðinn. Og
vér hefjum augu vor til fjall-
anna — og skynjum það í helgi-
mynd sköpunar þeirra, að frá
eilífð til eilífðar er Drottinn
Guð athvarf mannsins, síðan
þau fæddust og jörðin og heim-
urinn urðu til.
Davíðssálmurinn um bæn
guðsmannsins er á enda, því að
minning hins aldna höfðingja í
Möðrudal lykst til fjallanna í
virðingu þagnarinnar. — En
vér biðjum: að almáttugur Guð
verði um aldur skapari og skjól
þessa seturs, að andi hans stafi
helgandi friði yfir mannaferð
um hásléttuna miklu milli jökl-
anna og heiðanna. En hin víða
sýn við svip Herðubreiðar hefji
sálu hans, sem horfði til fjalls-
ins síns helga, í himininn, sem
nálgaðist tindinn, þegar Jón í
Möðrudal sá skýrustu fegurð
morgunsins í djúpum fjarska.
Ágúst Sigurðsson
frá Möðrin öílum.
24 stíga heifsir
hnúkaþeyr
ÞAÐ má til tíðinda teljast, að á
miðvikudaginn mældist 23—24
stiga hiti á Kvískerjum og um
land allt var hlýtt, t. d. 15 stig
á Akureyri. Hinn mikla hita á
Kvískerjum skýrðu veðúrfræð-
ingar og nefndu hnúkaþey.
En gagnstætt veðurblíðunni
hér á landi, var hríð og veður-
harka suður um Evrópu, sums-
staðar fárviðri og fórust margir,
svo sem fréttir hermdu fyrir
t f
skemmstu. > Q