Dagblaðið Vísir - DV - 28.04.1995, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 28. APRlL 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÚLFSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjórar: JÖNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjóri: PALL STEFANSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)563 2700
FAX: Auglýsingar: (91 )563 2727 - aðrar deildir: (91 )563 2999
GRÆN NUMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 150 kr. m/vsk. - Helgarblaö 200 kr. m/vsk.
Átök um vexti
Sérfræðingar eru yfirleitt sammála um að vextir muni
hækka eftir helgina í kjölfar þeirrar ákvörðunar Seðla-
bankans að hækka ávöxtunarkröfu kauptilboða um
0,55% í síðustu viku. Spádómamir byggjast á því að Seðla-
bankinn hafi ekki gert annað en horfast í augu við Qár-
magnsmarkaðinn, spariskírsteini ríkissjóðs hafi ekki
hreyfst vegna lágrar ávöxtunar og raunvextir hafi hækk-
að á markaðnum í takt við lögmálið um framboð og eftir-
spum. Bankamir hljóti að fylgja á eftir.
Birgir ísleifur Gunnarsson seðlabankastjóri hefur við-
urkennt að ákvörðun Seðlabankans gangi á skjön við
stefnu fyrrverandi og núverandi ríkisstjómar en segir
hins vegar hækkunina óumflýjanlega af þeirri einföldu
ástæðu að spariskírteini ríkissjóðs hafi ekki selst, uppboð
á ríkisbréfum hafi verið treg og bankinn hafi tapað á
útgáfu ríkisvíxla. Þá má heldur ekki gleyma því að lánsfj-
ármarkaðurinn er nú í beinum tengslum við kjör á er-
lendum fiármagnsmörkuðum og kjörin hér heima eru
ekki samkeppnisfær fyrir íjárfesta.
Fjármálaráðherra og nýr bankamálaráðherra hafa
látið þá von í ljós að vextir hækki ekki þrátt fyrir hækk-
un Seðlabankans, enda hlýtur ríkisstjómin að hafa af
því áhyggjur ef almennir vextir hækka beint í kjölfarið
á stjómarmynduninni. Það gengur þvert á stefnu ríkis-
stjómarinnar og væntingar.
Vaxtahækkanir eru sömuleiðis mikið áhyggjuefni fyr-
ir allan almenning. Fram kom í kosningabaráttunni að
skuldir heimilanna hafa aukist gríðarlega á undanföm-
um misserum og ekki batnar sú skuldastaða þegar vext-
ir hækka og greiðslubyrðin þyngist.
Almenningur hefur einmitt gert sér vonir um að
stjómarflokkar, sem virtust gera sér grein fyrir þessu
ástandi, mundu sameiginlega ganga í það verk að létta
á skuldabyrðunum með almennum ráðstöfunum, þar á
meðal lækkun vaxta. Satt að segja kemur vaxtahækkun,
nokkrum dögum eftir stjómarmyndun, eins og köld
vatnsgusa framan í þessi sömu heimili sem bundu vonir
sínar við aðra þróun.
En óskhyggjan er eitt, raunveruleikinn er annað. Stað-
reyndin er sú að pólitíkusar eiga ekki og geta ekki leng-
ur verið með puttana í vaxtamálum með sama hætti og
áður. Að því leyti er umræðan um sjálfstæði Seðlabank-
ans og frjálsan íjármagnsmarkað tímabær, samanber
ummæh Þrastar Olafssonar, formanns bankaráðs Seðla-
bankans, um aö gera þurfi greinarmun á almennri
stefnumótun stjómmálamanna og ríkisstjóma annars
vegar og afskiptasemi þeirra og inngripum í lögmál mark-
aðarins hins vegar.
AUar þessar vangaveltur um hækkaða eða lækkaða
vexti eiga rót sína að rekja til stöðu ríkissjóðs. Ríkissjóð-
ur hefur verið rekinn með halla ár eftir ár og lánsfjárþörf-
in óseðjandi. Síðasta ríkisstjóm stundaði þann blekkinga-
leik að guma af því að erlendar skuldir fæm lækkandi
en lét hjá líða að geta þess að skuldasöfnun innanlands
jókst að sama skapi. Endurteknar lántökur ríkissjóðs hjá
Seðlabankanum og útboð spariskírteina á íjármagns-
markaðnum era að sjálfsögðu meginorsökin fyrir þensl-
unni í vaxtamálunum. Ef ríkisstjómin vih halda vöxtun-
um niðri hefur hún ekki önnur ráð en það eitt að draga
úr útgjöldum ríkissjóðs og sinni eigin lánsfjárþörf.
Þetta er meginverkefni ríkisstj ómarinnar við undir-
búning íjárlaga fyrir næsta ár. AUt tal Finns Ingólfsson-
ar um vaxtalækkanir er marklaust meðan ríkissjóður
sjálfur eyðir meira en hann aflar.
EUert B. Schram
„Bandaríkjamenn voru að berjast gegn kommúnismanum og vissu litiö sem ekkert um Víetnama sjálfa,"
segir Gunnar m.a. í grein sinni. - Bandarískir borgarar fluttir frá Saigon i lok Víetnamstríðsins.
Hinn beiski bikar
Ein mestu umskipti í sögu 20.
aldar urðu fyrir réttum 20 árum
nú á sunnudag, þegar Víetnam-
stríðinu lauk endanlega með full-
um sigri Norður-Víetnama. Stríð-
inu lauk í öngþveiti og upplausn,
ofsahræðslu og niðurlægingu.
Þessi niðurlæging situr enn í
Bandaríkjamönnum og hefur litað
viðhorf þeirra til umheimsins - og
ekki síður til sjálfra sín - síðustu
20 ár. Þetta er það eina stríð sem
Bandaríkin hafa tapað. í kjölfarið
fylltust Bandaríkjamenn efasemd-
um um eigið ágæti, og allt þjóðfé-
lagið tók dýfu niöur á við. Almenn-
ingur var visvitandi blekktur og
margsvikinn í sambandi viö Víet-
namstríðið, og það leiddi til slíks
klofnings þjóðarinnar að slíks eru
ekki dæmi síðan í borgarastríðinu
á 19. öld. Öll sú uppreisnarálda
ungs fólks, sem náði hámarki 1968,
er nátengd Víetnamstríðinu og öld-
urnar hefur enn ekki lægf.
Upphaflð nær þó allt til 1946, þeg-
ar Bandaríkjamenn studdu Frakka
til að endurheimta nýlendur sínar
eftir hérnám Japana, en þeir urðu
beinir aðilar að baráttunni í Víet-
nams strax á árinu 1955, á stjómar-
tíma Eisenhowers.
Kalda stríðið
Þaö raunalegasta viö þetta stríð
var að það snerist í rauninni aldrei
um Víetnam. Þetta var eitt af lepp-
stríðum kalda stríðsins, Banda-
rikjamenn voru að berjast gegn
kommúnismanum og vissu lítið
sem ekkert um Víetnama sjálfa.
Það sem þeir voru að berjast gegn
var hugmyndin um hinn alvonda
kommúnisma samkvæmt hug-
'myndum manna um 1960 og eink-
um gegn útþenslu Kina, sem á þeim
tíma var talið aö væri sama tóbak-
ið og Sovétríkin.
Þessi risar hefðu gert með sér
samsæri um að leggja allan heim-
inn undir kommúnismann, og ef
Víetnam félli myndu öll önnur lönd
Asíu fara sömu leið. Þetta var
þannig eins konar trúarbragða-
stríð, og á það var ekki hlustað að
KjaUariim
Gunnar Eyþórsson
blaðamaöur
Víetnamar væru einfaldlega að
halda áfram sjálfstæðisbaráttu
sinni, sem hafði byijað gegn Japön-
um og haldið áfram gegn Frökkum
og síðan Bandaríkjunum.
Skipting Víetnams í suður og
norður var alltaf vopnahléslína,
þær kosningar sem átti að halda
eftir ósigur Frakka 1954 voru aldrei
haldnar því að allir vissu að Ho
Chi Minh mundi sigra með yfir-
burðum, og þar með kommúnism-
inn.
í nafni þessarar heilögu baráttu
drápu Bandaríkjamenn á að giska
þrjár milljónir manna í Víetnam,
vörpuðu fleiri tonnum af sprengj-
um en notaöar voru á öllum víg-
stöðvum í allri heimsstyrjöldinni
síðari, neyddu allt að sjö milljónir
Víetnama á vergang, eyðilögðu
stóran hluta akurlendis landsins
og gerðu stór svæði óbyggileg.
Sjálfir misstu þeir 58 þúsund menn,
sem þeir syrgja sáran enn í dag í
einhvers konar sam-þjóðernislegri
sjálfsmeðaumkun, enda þótt um
þriðjungur þessara 58 þúsunda hafi
fallið fyrir þeirra eigin vopnum. Á
það er aldrei minnst.
Kaflaskil
Allt var þetta til einskis. Fram
að þessum tíma höfðu Bandaríkin
alltaf haft sigur, sjálfsvitund
Bandaríkjamanna var nátengd því
að þeir væru framtíðin, þeirra gildi
væru algild, og það góða, sem þeir
væru fulltrúar fyrir, mundi ævin-
lega sigra. En æska landsins gerði
uppreisn, bandarískt þjóðfélag
breyttist og hefur ekki jafnað sig
enn í dag.
Hinir herskárri reyna að endur-
skrifa söguna og kenna fjölmiðlum
um að hafa haft sigurinn af Banda-
ríkjunum. En sigur var einfaldlega
óhugsandi, nema þá með kjarn-
orkustríði viö Kína og Sovétríkin,
ef sigur skyldi kalla.
■Lygar ráðamanna á þeim tíma
eru ekki gleymdar, og Persaflóa-
stríðið dugði ekki til að lækna sál-
arkreppuna eftir Víetnam. 30. apríl
1975 er tímamótadagsetning í
bandarískri sögu, þar með urðu
kaflaskil. Sigurgangan sem hófst í
síðari heimsstyijöldinni var á
enda. Þann beiska bikar hafa
Bandaríkjamenn verið að bergja í
botn siðustu 20 ár.
Gunnar Eyþórsson
„Persaflóastríðið dugði ekki til að
lækna sálarkreppuna eftir Víetnam. 30.
apríl 1975 er tímamótadagsetning í
bandarískri sögu, þar með urðu kafla-
skil. Sigurgangan sem hófst 1 síðari
heimsstyrjöldinni var á enda.“
Skoðanir annarra
Stóru orðín að vestan
„Fyrir allmörgum vikum kynntu frambjóðendur
Sjálfstæðisflokksins í Vestfjaröakjördæmi hugmynd-
ir sínar um breytta fiskveiðistefnu... Þegar leið á
kosningabaráttuna lýstu frambjóðendur Sjálfstæðis-
flokksins í Vestíjaröakjördæmi því yfir, að þeir
myndu ekki styðja ríkisstjóm, sem hefði ekki á
stefnuskrá sinni umtalsverðar breytingar á fisk-
veiðistefnunni... Voru þetta einungis innantóm orð
fyrir kosningar? Er ekki kominn tími til, að fram-
bjóðendur Sjálfstæöisflokksins í Vestíjarðakjördæmi
geri kjósendum sínum grein fyrir því, hvers vegna
þeir stóðu ekki við stóru prðin?"
Úr forystgrein Mbl. 26. apríl
Gjaldeyrisstreymi úr landi
„Tjríðarlegt útstreymi gjaldeyris hefur verið úr
landinu og gjaldeyrisforöinn í lok mars var hinn
lægsti frá 1985. Þá var gengi krónunnar látið fljóta,
nú stendur það fast. Gjaldeyrisforðinn var í lok
mars um 18 miUjarðar, hafði lækkað um 2 milljarða
frá því í lok síðasta árs en í millitíðinni hefur ríkis-
sjóður tekið erlent lán upp á 10 milljarða króna sem
greinilega er þegar búið að ráðstafa."
Kristján Kristjánsson i Viðskiptablaðinu 26. april
Brýnt að ná erlendri fjárfestingu
„A ársfundi Seðlabanka íslands, sem haldinn var
sl. mánudag, kom fram að gjaldeyrisvarasjóður
landsmanna hefur rýmað um 11 milljarða
króna... Eitt mesta vandamál íslenska efnahags-
kerfisins um þessar mundir er að það laðar ekki að
sér erlenda íjárfestingu. Hjá öllum þjóðum, sem við
berum okkur saman við, er erlend fjárfesting styrk
stoð í efnahagskerfinu. Eitt brýnasta verkefnið er
að búa svo um hnútana að hér verði breyting á, ef
íslenska efnahagskerfið á að verða fullgilt í alþjóð-
legu efnahagsumhverfi."
Úr forystugrein Tímans 26. apríl