Þjóðviljinn - 09.03.1944, Blaðsíða 3
Fimmtudagur 9. marz 1944.
ÞJÓÐVILJINN
Nú vantar þjóðsönginii
Eins og 511 sjálfstæö' ríki i
hljóta að eiga sér fána, þykir ;
og kurteisi að þau eigi sér
þjóðsöng, sem menn geta sung j
ið saman á þeim stundmn
þegar samheyrileiki alls fólks-
ins hrífur hugann, ofar flokks
kennd og hreppapólitík, —
einshvers konar dásömmi á
landi og lýð, upprifjanir á
glæstum þjóðminningum og
sigrum, hylling fána, konungs
eða fagurra hugsjóna, ekki
sízt frelsisins. Sumir þjóð-
söngvar eru heillaóskir til á-
kveðinna konunga, t. d. hinn
brezki, júgóslavneski, danski
(Kong Kristian) og hollenski.
Aðrir eru herhvöt gegn kúg-
urum, eins og Marselíusöngur-
inn (marseijesinn) og Al-
þ j óð asöngurinn (inter nas j ón-
alinn), sem Ráðstjórnarríkin
höfðu fyrir þjóðsöng fyrstu |
tuttugu og fimm árin, en er
annars hersöngur byltinga- !
sinnaðra verkamann um ger- |
valiaiv heim. Suður-Ameríku-
búar dásama frelsið manna
niest í þjóðsöngvum sínum.
Hugsjón kínverska þjóðsöngs-
ins er héimsfriður.
Til þess aö þjóðsöngur svari
tilgangi er nauðsynlegt að
hann sé auðskilinn og auð-
læröur cg skírskoti til hjarta
og hugar sérhvers manns,
eins þeirra sem ekki eru gáf-
aðir og menntaðir, —- í raun-
inni kannski fyrst og fremst
til þeirra. Þjóðsöngur er þeim
mun betri sem hann tjáir
hjartnæm atriði í færri og
skýrari dráttum, án þess að
verða þó ópkenndur. Góður
þjóösöngur er aldrei þvæla
og sjaldan mikil speki heldur.
Hann verður að vera eins ein-
faldur að sínu leyti og fáni
sem geröur er eftir flatarmáls
kenndu lögmáli. Brezki þjóð-
söngurinn er til dæmis alveg
ágætur. Víðsungnustu erindi
hans segja svo: (1) Guð
geymi vorn milda kóng, leingi
lifi vor göfugi kóngur, guð
geymi kónginn.. Lát hann
ríkja yfir oss sigursælan, ham-
ingjusaman og dýrðlegan,
guð geymi kónginn. (2) Ó rís
þú drottinn guð vor, dreifðu
fjandmönnum hans og feildu
þá. Ruglaðu ráð þeirra, ó-
nýttu brögð þeirra, á þig fest-
um við vonir okkar, guð
geymi kónginn.
Eistneski þjóðsöngurinn er
tíka ágætur. Þar segir: Heima-
'land mitt, ást mín og yndi,
mold þín er mér kær. Ekkert
land í öllum heimi er mér
jafnkært og þú mitt kæra
land, ást mín og heimaland.
Kínverski þjóðsöngurinn er
þannig: Sanmintsjúí („þri-
grein þjóðar“), takmark vorc
sé að frelsa land vort með
grundvöllun heimsfriðar. Ó,
félagar, framverðir, veriö
djarfsæknir; haldið stefnunni
undir sól og stjörnu. Verið
sterkir -og hugprúðir. Frelsiö
land ykkar. Eitt hjarta, ein
sál, einn hugur, eitt markmið.
En það eru ekki orðin ein
sem í þjóðsöng eiga að sam-
eina styrk, einfaldleik og
hugðnæmi, lagið verður að
hafa sömu kosti. Það má ekki
vera gert fyrir söngna menn
eina og þá sem kunna til tón-
listar eða eru raddmenn. Þaö
verður að vísu aö uppfylla
kröfur tónlistar, en vera þó
miðað við menn sem litt eða
ekki kunna til söngs. Þáð
verður að vera lagið sem allir
geta lært og ailir geta sungið,
og syngja ósjálfrátt — eink-
um þegar þeir eru glaðir.
Sterkt tema, unnið með ör-
fáum dráttum, og ítrekandi
viðlag, eins og álýktun, í lík-
ingu við lag þáð, alkunnugt
slafneskt tema, sem Slóvakar
hafa fyrir þjóðsöng, Nad
Tatrú sa blýska, held ég sé rétt
forskrift fyrir þjóðsöngslagi,
— en vitaskuld verður ljóðiö
að hæfa slíku lagi. Lagið vio
brezka þjóðsönginn geymir
ýmsa beztu kosti þjóösöngs-
lags, enda hafa margar þjóðir
hneigzt til að taka það eftir,
meira að segja voru Þjóðverj •
ar einu sinni langt komnir að
gera það að lagi við þjóðsöng
sinn. Við íslendingar erum
fein þeirra þjóða sem tókum
það traustataki við þjóösöng
um skeið. Ja vi elsker dette
landet, er unaðslegt þjóð-
söngslgg, vítt og breitt og
blátt og bjart eins og fagur
vordagur, þessi fyrsta íína
lags og ljóðs Ijómar í töfra-
fullum dr’engilegum unaði,
sem minnir á andlitið á Nor-
dahl Grieg: Ja, vi elsker dette
landet. Lag Ameríkumanna,
O, beautiful for spaci&us skies,
er yndislega ljóðrænn þjóð-
söngur, en ljóðið skortir hinn
sterka frumstæða einfaldleik
þjóðsöngskvæðis. Marselíu-
söngurinn og Alþjóðasöngur-
inn fylla allar kröfur þjóö-
söngva sem innblásnir eru af
heilögum anda réttláts stríðs.
Sami höfundur, Pacius, hefur
sett lög við þjóðsöng Finna og
Eista, og eru bæði dæmi á-
gætra þjóðsöngslaga: Heyrið
vella á heiðum hveri (Finnar)
og ísland ísland ó, ættarland
(Eistur). Þessi lög hafa þáð
meðal annars til síns ágætis,
að tónsvið þeirra er í kringum
áttund, Marselíusöngurinn
tekur yfir níund, en það er
ókostur á þjóðsöngslagi éf
það tekur yfir víðara tónsvið.
Nú víkur sögunni að ís-
landi. í raun réttxi höfum við
Islendingar ekki átt þjóðsöng
í líkingu við aðrar þjóðir síð-
an við lögðum niöur Eld-
gömlu ísafold, sem ekki var
vonum seinna, því þó kvæðið
sé gætt einfaldleika þjóð-
söngs er þaö heldur klaufaleg-
ur skáldskapur, — mögum
þín muntu kær, og gumar
gimast mær, Hafnar úr gufu
hér o. s. frv.; auk þess til-
heyrði lagið enska þjóðsöngn-
um. Á seinni árum hefm’ ver-
iö upp tekinn í þjóðsöngs
stað lofsöngurinn frá þjóðhá-
tíðinni 1874, Ó, guð voi’S
lands. Þessi söngur stingur
mjög í stúf við aði’a þjóð-
söngva, hefur engin einkenni
eða eiginleika þjóðsöngs, enda
aldrei til þeirra nota ætlaður.
Kvæðiö er ort til guðs, þáð er
hátíölegt bænarandvarp, í
senn ljóðrænt og heimspeki-
legt, þó fjarri því að vera trú-
arlegt í hinni kristilegu merk-
ingu þess orðs, og getur því
ekki talizt til sálma, heldur
síðprótestantiskur, ókirkjuleg-
ur hymnus undir í’ómantísk-
um áhrifum. Kvæðið svaraði
með prýði tilgangi sínum sem
hátíðalofsöngur 1874. Vegna
liinnar hástilltu andaktar, á
kvæðið ekki viö á veraldleg-
um samkomum eöa skemmt-
unum, menn fyrirverða sig
fyrir að syngja það glaðir á
góðri stund. í kvæðinu er lögð
mikil áherzla á hve þjóðin sé
lítilfjöi’leg gagnvart guði sín-
um, hin dulræna upphafning
sj álfsniðurlægingai’innar kunrx
dýrlingum og sjáendum lýstr
upp kvæðið, en hversu merki-
legt sem sjónarmið þetta er,
mun þó sönnu nær, og líkara
skilningi nútímans, að þjóð sé
ævinlega nákvæmlega jafn-
stór og guð hennar eða guðir.
Djarfari þjóð og nálægari guð j
ætti betur heima í þjóðsöng.
En þótt kvæöi þetta fullnægi
skáldlegum mönnum, helgum
mönnum og sjáendum, og
kalli fram tilætluð áhrif á
stórhátíðum, þá eru þó guði
sé lof ekki allir dýiiingar, að
mirmsta kosti ekki alltaf, og
sem betur fer er ekki ailtaf
hátíð. Það er þess vegna i
senn óháttvíst og smekklaust,
og vottar fullkominn vanskiln
ing á þessu kvæði, en þó eink-
um skort á öllu sálfræðilegu
skynbragöi, að halda uppi
miskunnarlausri útþi’ælkun
þess í Ríkisútvarpinu á hverju
kvöldi sýknt og heilagt. Eng-
um páfa dytti í hug að fyrir-
skipa Te Deum á hverjxmi
degi árið um í kring. Þessi
morötilraun við hátíðalofsöng-
inn hefur enda tekizt þanhig,
að almenningur í landinu er
höndum seirrni að skrúfa fyrir
útvarpstæki sín um leið og
hann byrjar.
Auk þess sem Ó guð vors
lands er hátíðalofsöngm’, en
ekki þjóðsöngur, hefur lagið
sem vænta mátti fæst þau
eigindi sem geti gert það al-
þýðlegt. Til dæmis hefur lag-
Ný útgáfa af Flat-
eyjarbók væntanleg
Sigurður Nordal ritar formáia
Nýtt útgáfufyrirtæki, er nefnir
sig Flateýjarútgáfan, hefur til-
kynnt að hún ætli að gefa út á
þessu ári og því næsta Flateyjar-
! bók, en hún cr. sem kunnugt er,
mesta og frægasta skinnbók, sem
skrifuð hefur verið hér á landi. »
Hér er því um merkan bók-
menntaviðburð að ræða, ekki sízt
þar sem mikill hluti efnis Flateyj-
arbókar er lítið kunnugur hér á
landi nema fræðimönnum. Sigurð-
ur Nordal professor ritar formála
með hverju bindi, en þau munu
verða fjögur.
í tilkynningum útgáfunnar seg-
ir:
„Aðalefni bindanna er þetta:
1. bindi: Ólafs saga Tryggvason-
ar meiri.
2. bindi: Ólafs saga helga hin
meiri.
3. bindi: Sverris saga eftir Karl
ábóta Jónsson. Kákonar saga
garnla, eftir Sturlu Þórðarson.
4. bindi: Saga Magnúsar góða
og Haralds harðráða hin meiri.
Anuáll frá upphafi heirns til 1394.
En inn i eru felldar ýmsar heil-
ar sögur, m. a. Orknevinga saga,
Færeyinga sama, Jómsvíkinga saga
og sægur af merkilegum og í
skemmtilegum þátturn, t. d. af j
Eindriða ilbreið, Eymundi Hrings- '
syni, Blóð-Agli, Hemingi Ásláks-
svni, Völskaþáttur og nxikið af frá-
sögnum, sem hvergi eru nema í.
Flateyjarbók, allt austan úr
Garðaríki og vestur til Vínlands".
Verð hvers bindis hefur verið
auglýst 100 kr., lofað er drjúgu
og skíru letri og mynduin af sögu-
stöðum og úr handritinu. Ætlazt
er til að tvö fyi-ri bindin komi út
í sumar, en tvö síðari bindin fyrri
hluta næsta árs.
Vlnnan
fímorit Alþýðysara-
hmús fslands
Vinnan, tímarit Alþýðusam-
bands íslands, er nýkomin út, er
það S. liefti 2. árg.
Vinnan flytur að þessu sinni
grein eftir varaforseta Alþýðusam-
bandsins, Steian Ögmundsson, sem
hann nefnir: Betri heimur, og tek-
ur hann þar til meðferðar þær
fölsku vonir sem auðstéttir allra
landa eru að gefa alþýðunni um
betri heim eftir þetta stríð án þess
hróflað sé við sjálfu auðvaldsskipu-
laginu.
Þá byrjar í þessu hefti greina-
flokkur eftir Sverri Kristjánsson
sagnfræðing sem hann nefnir:
Þættir úr sögu verkalýðshreyfing-
arinnar, og er fyrsti þátturinn um
verkalýðshreyfingu Bretlands.
Þá er birtur í þessu hefti samn-
ingur sá er Alþýðusamband ís-
lands hefur gert við Farmanna-
og fiskimannasamband íslands og
rætt um tildrög þess að hann var
gerður.
í lieftinu cr löng og ýtarleg
grein um verkamannafélagið Fram
á Sauðárkróki eftir Magnús
Bjarnason, senx uixx laixgt skeið var,
Frh. á 8. síðu.
ið svo vítt tónsvið, hvorki
meira né minna en þrettán
tónbil, að það er óhæft til
söngs fyrir almerming. Eng-
inn þjóðsöngur í -.-Iðri veröld
hefur svo óhagkvæmt tónsvið.
Það er leitun á manni sem
getur sxmgið svo hátt upp og
djúpt niður, enda er lagið æv-
inlega stórilla flutt, nema af
völdum kröftum, hljómsveit
eða menntuðum tenórum. Á
okkar tímum, þegar hafning
sannþjóölegra menningai’verð-
mæta til æðra forms er boð-
orö dagsins, finnst oss sem
ofmjög beri í þessu lagi á
þeim vettvangi gegn íslenzkri
tónmexming fortímans, sem
svo mikið þarfaverk þótti að
leggja fyrir róða á 19. öld, að
"þeir merrn hafa verið tignaðir
brautryðjendur, sem þá tókst
að drepa íslenzkan kirkju-
söng og innleiða danskan á
íslandi. ísland geymdi í fór-
um sínum þjóðlega tónlist,
þótt fi’umstæð væri sakir
’hljóöfæraleysis og fátæktar,
foman söngstíl, hundruð tón-
stefja sem töluöu máli ald-
á að búa sem þöglasta gröf
þessu mikla yrkisefni þjóðar-
innar, sem er voldugra öllum
öðrum norrænum tónlistar-
yi’kisefnum samanlögðum.
Þótt Ó guð vors lands hafi sér
staka fegui’ö til aö bera ef
það er flutt á hálistrænan
hátt, skortir það öll einkenni
íslenzks lags.
Á þessu ári standa fyrir dyr
um þáttaskipti í sögu vorri,
jafnvel enn meiri en þegar vér
þágum stjórnarskrá úr
danskri hendi 1874 undir eink
unnarorðinu: vér kvökum og
þökkum í þúsund ár. Á þessu
ári mun að vísu fara vel á
því að syngja einu sinni á
Þingvöllum hátíðalofsönginn
til guðs í minningu ársins
1874. En það er ekki nóg.
Okkur vantar þjóðsöng, lag
og ljóð nýja tímans, einfalt,
sterkt en þó þokkafuilt, helg-
að landi, þjóð, sögu og fram-
tíð — eins og vér hugsum nú
á enn einum morgniþjóðarsög
unnar. Áriö rná helzt ekki
líða svo, að íslenzk skáld og
íslenzkir tónsmiöir láti undir
höfuð leggjast að gefa þjóð-
anna, en dansklærðir tónlist
armenn undir áhrifum þýzkr- j inni slíkan söng.
ar rómantíkur lögðu allt kapp
H. K. L.