Þjóðviljinn - 28.05.1964, Blaðsíða 6

g SIÐA
ÞJðÐVILHNK
f'immtudagur 28. mai 1964
AFÞAKKAÐI KOMUR KRISTMANNS EFTIR
LESTUR ÍSOLDAR GULLNU
□ Síðastliðinn þriðjudag voru enn réttarhöld í máli þeirra
rithöfundanna, skáldanna og spekinganna Kristmanns Guð-
mundssonar og Thors Vilhjálmssonar. Fyrir réttinn kom
kunnur skólastjóri hér í bæ og lýsti því yfir, að hann hefði
ákveðið að færast undan komum Kristmanns eftir að hafa
Iesið bókina Isold hin gullna. Kvaðst skólastjórinn ekki vilja
í sínum húsum mann, er þjófkenndi heila stétt manna!
Kristmann Guðmundsson
Vitnið skýrði írá þessu að-
spurt og áminnt um sannsögli.
Ástæðurnar fyrir því, að dreg-
izt hefði að koma þessari virð-
ingarverðu afstöðu á fram-
færi væru þær, að 1962 til
1963 hefði Kristmann fengið
leyfi frá ,,störfum“. Er því
leyfi lauk kvaðst hann hafa
talið að starfinu yrði annað
tveggja hætt eða breytt.
Kvaðst hann hafa byggt þá
skoðun sína m.a. á því, að við
hina nýju launasamninga hefðu
laun Kristmanns ekki hækkað
eins og tilsvarandi laun, en
kvaðst verða að telja, að starf-
ið hafi ekki verið ofborgað
áður!
Póstmenn þjóf-
kenndir
Eftir nýjár 1964 hefði vitn-
ið hinsvegar heyrt á skotspón-
um, að áfram yrði haldið kom-
um Kristmanns. (Thor: „Var
ekki námsstjóri að reyna að
troða honum í skólana?") E>á
hefði vitnið komið fram und-
anfærzlu sinni. Vitnið var
spurt um ástæðuna fyrir und-
anfærzlu sinni og gaf þau
svör, er að framan greinir.
Lögmaður Kristmanns spurði,
hver þessi stétt væri, sem
skáldið hefði þjófkennt á einu
bretti. Póstmenn, svaraði vitn-
ið. Ohris, fjúkandi vondur:
„Sannaðist kannski ekki rétt
á eftir að stolið væri bréfum
á póstinum?!!
Heimsbókmennta-
sagan
Ólafur Þorgrímsson spurði
hvort þetta væri það eina, sem
skólastjórinn hefði við bókina
að athuga, eða hvort það væri
„mórallinn almennt" í henni.
Ekki vildi skólastjórinn fara
nánar út í þá sálma.
Síðan varð enn langt þvarg
KRISTMANN gegn THOR
um Heimsbókmenntasöguna.
Vitnið hafði lesið kafla og
kafla úr því gagnmerka riti
og var að þvi spurt, hvort það
hefði ekki kynnt sér skræð-
una nógu vel til þess að vara
nemendur sína við henni sem
viðsjálu riti. Að sjálfsögðu
vildi skólastjórinn ekki fara
nánar út í þá sálma, enda ekki^,
vani í skólum að bannlýsa
bækur. Allmikil orðaskipti
urðu vegna bókarinnar. Kvað
Kristmann enga bókmenta-
sögu vera til utan stolna, og
sín væri bó „uppseld, greyið“.
(Thor: „50 eintök seld!“)
Hnútur fliúga
um borð
Þegar hér var komið fram-
haldssögunni bað nýklipptur
dómarinn, Sigurður Líndal,
lögmann og stefnda um að
hætta þessu bölvuðu hnútu-
kasti. Ólafur Þorgrímsson var
í fína stuðinu sínu og reifst
góða stund að lögmannssið við
dómarann, sem hann virtist
telja hlutdrægan úr hófi fram
og bað um að verða ekki fyr-
ir of miklum áhrifum frá
stefnda! Dómari kvaðst gera
meiri kröfur til lögmanns en
leikmanns, en virtist bersýni-
lega harla vondaufur um að
Ólafur myndi nokkru sinni
uppfylla þær kröfur. Krist-
mann mæltist til þess, að þetta
réttarhald yrði ekki að hrein-
um farsa!
Og síðan var skólastjóran-
um sleppt.
Skólastjóra-
vottorð
Fyrir réttinum lágu í þetta
skipti málsskjöl nr. 49—57. Er
það safn af vottorðum, sem
Kristmann hefur fengið frá
skólastjórum út um lands-
byggðina, en tvö fljóta með
úr Reykjavík. Svo er að sjá,
sem þeir skólastjóramir verði
öllu fegnir. Þannig er Jón R.
Hjálmarsson í Skógum, bein-
línis lýriskur: „Komu Krist-
manns var alltaf beðið hér
með eftirvæntingu (!) og voru
erindi hans gagnmerk og flutn-
ingur skörulegur. Ég get full-
yrt, að nemendur nutu vel þess
fróðleiks, sem Kristmann
færði þeim, og vissulega var
mikill ávinningur að bók-
menntakynningum hans. Væri
æskilegt að hann fengi tæki-
færi til að halda þeim áfram.
Um framkomu Kristmanns vil
ég taka fram, að hún var í
Thor Vilhjálmsson
senn Ijúfmannleg og virðuleg
og ekkert út á hana að setja
á nokkurn hátt“. (Leturbr.
hér). Ólafur Haukur Árnason,
á Akranesi, segir skáldinu
hafa farizt prýðilega upplest-
urinn; „Ég hefi að sjálfsögðu
aldrei amazt við komum hans,
en aftur á móti þótt fengur
að þeim“. Benedikt Sigvalda-
son, á Laugarvatni hefur tvi-
vegis verið sóttur heim: „f
hvorugt þessara skipta hefur
komið til umtals að biðjast
undan komu Kristmanns Guð-
mundssonar frekar en annarra
opinberra starfsmanna, sem
hingað hafa komið á vegum
hins háa menntamálaráðuneyt-
is. Ég hef boðið Kristmann
Guðmundsson velkominn eins
og alla aðra góða gesti, sem
sótt hafa skólann heim í skóla-
stjórnartíð minni“. Heldur er
Jóhann S. Hannesson, skóla-
meistari á sama stað, daufur
í dálkinn og kveðst ekki hafa
haft á móti þessum heimsókn-
um frekar en heimsóknum
annarra, „sem hingað koma í
embættiserindum á vegum yf-
irstjórnar skólans". Kristirm
Ármannsson, rektor, hefur
ekki orðið „annars var“, en að
framkoma Kristmanns væri
öll óaðfinnanleg. Helzt örlar
á gagnrýni hjá Þórarni Björns-
syni, skólameistara á Akur-
eyri: „Hefir mér virzt, að hann
gæti hófs í máli sínu. Stund-
um befur mér fundizt, að
meiri vinna mætti liggja að
baki máli hans, en stundum
hefir mér þótt honum mælast
vel, svo að ávinningur væri
að hlýða á ræðu hans. Hins
vegar veit ég, að upplestur
Framhald á 9. síðu.
Nýjar baráttuaðferðir blökkumanna
■ Blökkumenn í Bandaríkjunum verða með hverjum degi virkari í baráttu
sinni fyrir jafnrétti og þeir verða æ hugkvæmari í baráttuaðferðum.
■ Hér verður sagt nokkuð frá nýjustu aðferðum þeirra sem breiðast mjög
hratt út um landið og valda ráðamönnum miklum áhyggjum.
Enn eru japanskir hermenn í felum í frumskógum
Trúir sínum keisara
Atta amerískir hermenn
löbbuðu sig um frum-
frumskóga Kyrrahafseyjunn-
ar Guam. Þetta var venjuleg
varðliðsganga, farin á hverj-
um degi. Allt í einu stakkst
ör á kaf í stofn trés, sem
hermennimir voru að fara
fram hjá. Ameríkanarnir
hlupu í þá átt sem skotið var
úr. Nokkrar klukkustundir
eltu þeir tvo síðhærða, hálf-
nakta menn og náðu þeim
að lokum. Þetta reyndust
Japanir úr setuliði því sem
var á Guam í heimstyrjöld-
inni. Þeir höfðu enga hug-
mynd um að stríðinu lauk
fyrir mörgum árum . . .
Þúsundir smárra og stórra
eyja Kyrrahafsins urðu or-
ustuvöllur í heimstyrjöldinni.
Og blöð kunna frá því að
segja að á mörgum þeirra
feli sig enn þann dag í dag
japanskir hermenn, sem ekki
hafa lagt niður vopn. Sumir
þeirra vita ekki að stríðinu
er lokið, aðrir hafa heyrt um
uppgjöfina, en álíta hana ó-
verðuga sonum hinnar rís-
andi sólar. Samkvæmt „bus-
hidu” — lögum samúræa eiga
þeir að berjast þar til yfir
lýkur.
Arið 1954 var stofnsett sér-
stök skrifstofa í Tokyo
sem hefur það verkefni að
leita uppi þessa þrjózku
kappa og hjálpa þeim að
hefja eðlilegt líf að nýju. Ai
sex og hálfri miljón jap-
anskra hermanna sem á
styrjaldarárunum voru
dreifðir um Kyrrahafssvæðið
eru enn tugir þúsunda taldir
týndir. Nokkrir þeirra hafa
gerzt herskáir Robinsonar.
Margir þessara Robinsona eru
syrgðir dauðir af ættingjum
sínum, er setja þeim minnis-
varða sem „föllnum hetj-
um”. Einn þessara hetja,
Ito, sem náðist einmitt á
eyjunni Guam og var fluttur
til Japan, varð mjög hrærð-
ur er hann sá minnisvarða
yfir sjálfan sig. Mánuð hvern
skreytir hann sína eigin gröf
með blómum og kallar hana
„grafhýsi hermannsörlaga’’.
Ito faldi sig einn { frum-
skóginum. Hann seg;r svo
frá, að hann hafi orðið að
nærast á músum og skor-
kvikindum. Og hann hafði
engan til að tala við. Eftir
ellefu ára, sjö mánaða og
tólf daga hungur og þögn
brást Ito liðþjálfi keisara
þeim sem hann hafði trúað á
— og gaf sig á vald Banda-
rikjamanna.
Annar Japani, Minagava að
nafni, lifði sextán ár i
frumskógum Nýju-Gíneu og
var svo villtur orðinn af
langri einveru. að ástralskii
læknar þurftu hálft ár til að
kenna honum að sitja við
borð.
Fróðleg er saga ofurstans
Kakuo Sjimada. Hann fald-
ist ásamt nokkrum félögum
sínum í mjög afskekktu hér-
aði á Nýju Gíneu. I tíu ár
tókst honum að halda aga
í herflokki sínum og var það
að þakka poka sem í var dá-
lítið af salti.
„Ég útskýrði það fyrir fé-
lögum mínum. segir Sj;mada
að við yrðum að treina okkur
betta salt í ein tfu ár. Þó að
Ameríkanar hefðu hertekið
eyna. þá myndu herir keis-
arans vafalaust koma aftur
og leggja hana undir sig á
nýjan leik. Þess vegna þyrft-
um við að halda okkur i
sómasamlegu líkamlegu á-
standi til að vera reiðubúnir
að styðja okkar liðssveitir
hvenær sem þörf krefði,”
Sjimada og félagar hans
ruddu smásvæði þar i skóg-
unum og ræktuðu þar kart-
öflur, grænmeti, ávexti og
sykurreyr. Þegar saltbyrgð-
imar voru búnar, ákvað of-
urstinn að halda til hafs.
Þar rakst amerískur her-
flokkur á Japanana og til-
kynnti þeim þau óvæntu tíð-
indi að stríðinu hefði lokið
fyrir hundrað tuttugu og
fimm mánuðum.
En enn eru ófáir japanskir
Robinsonar eftir á eyjum
Kyrrahafs:ns. Og það er
ekki ólíklegt, að einhver
þeirra slái árið 1973 met
Robinsons Krúsó sem dvaldi
á eyðieyju tuttugu og átta ár.
Máske það verði Kosuko
undirliðþjálfi. Við vitum enn
ekkert um þann mann annað
en það, að í Nýju Gíneu hef-
um fundizt eftirfarandi áletr-
un. skorin á trjástofn með
hníf: „Drepum Iíanana. Jap-
an mun sigra. — Og undir-
skrift: Kosuko undirlið-
þjálfi.”
Ein þessara aðferða er fólgin
í því að stöðva umferð, og var
hún fyrst reynd við opnun
heimssýningarinnar í New
York í apríl í nýju formi.
Áður höfðu svertingjar haft
þann hátt á, þegar þeir vildu
vekja athygli á baráttumálum
sínum. að setjast í hópum nið-
ur á miðjar götur. Nú setja
þeir svo lítið af benzíni á bíla
sína, að það rétt nægir til að
koma þeim að fjölförrium
gatnamótum. Þar verður bíla-
hópur benzínlaus og verður
ekki hreyfður þaðan góða
stund og á meðan myndast
hræðilegt umferðaröngþveiti á
allstóru svæði.
Önnur er sú að „eyða vatni“.
Henni hefur enn ekki verið
beitt, en leiðtogar blökku-
manna segja að svo verði gert
víða hvar sem þurfi að fylgja
eftir kröfum blökkumanna til
yfirvalda. Hugmyndin er mjög
einföld: svertingjar taka sig
saman um að skrúfa frá öll-
um krönum í heimilum sín-
um og spilla þannig gífurleg-
um vatnsbirgðum, en vatns-
skortur er töluverður í mörg-
um borgum landsins.
Hin þriðja aðferð „leigjenda-
verkfall" hefur þegar breiðzt
töluvert út í ýmsum bo.rgum
Bandaríkjanna. Leigjendur
sem óánægðir eru með ásig-
komulag íbúða sinna taka sig
saman um að borga ekki leigu
fyrr en þær viðgerðir hafa
verið gerðar sem þeir krefjast.
Leiðtogar blökkumanna hafa
þegar krafizt þess af borgar-
stjórn New York að hún við-
urkenni þetta verkfallsform i
öllum fátækrahverfum.
I San Francisco hafa bar-
áttumenn fyrir jafnrétti kyn-
þátta tekið upp nýja aðferð
í viðureign við stór verzlunar-
hús, sem ber ákærða fyrir það
að mismuna mönnum eftir lit-
arhætti við starfsráðningar.
Þeir fylla innkaupakörfur með
allskonar varningi og skilja
þær svo eftir við kassana án
þess að bor.ga. Þar hrúgast
upp allmiklar vörubirgðir og
afgreiðslufólk tefst mikið við
að koma þeirn á sinn stað aft-
ur í hillunum. Tilbrigði við
þessa aðferð er að taka vörur
úr sínum stað á hillum og
setja þær á aðrar innan um
allt annan varning.
Yfirvöld margra borga láta
þegar í Ijós áhyggjur af þess-
um aðferðum sem geta haft
mjög víðtækar afleiðingar.
Ekki sízt vegna þess hve erf-
itt er að beriast gegn þeim.
F-mbættismenn í New York
flýta sér að setja í lög 30
daga fangelsi og 50 dollara
Framhald á 9. síðu.
«