Þjóðviljinn - 25.01.1980, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJOÐVILJINN Föstudagur 25. janúar 1980
mmmuL
Málgagn sósialisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
t'tgefandi: Ctgáfufélag Þjóöviljans
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Fréttastjóri: Vilborg Haröardóttir
Umsjónarmaöur Sunnudagsblaös: Ingólfur Margeirsson.
Rekstrarstjóri: Olfar Þormóösson
Afgreiöslustjóri: Valþór HlöÖversson
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón Friöriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Gíslason, Sigurdór Sigurdórsson.
Þingfréttir: Þorsteinn Magnússon.
Iþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar KarlssonvGunnar Elísson
CJtlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson
Handirta- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: SigriOur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir ölafsson
Skrifstofa: Guörtin GuBvaröardóttir.
Afgreiösla: Kristin Pétursdóttir. Bára Halldórsdóttir, Bára SigurBar-
dóttir.
Símavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdðttir.
Bflstjóri: Sigrún BárBardóttir
HósmóBir: Jóna SigurBardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Otkeyrsla: Sölvi Magnússon, Hafn GuBmundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Sifiumúla 6. Reykjavfk.simi 8 13 33.
Prentun: Blafiaprent hf.
Framleiöni
og nýsköpun
• Tillaga Alþýðubandalagsins um 7% f ramleiðniaukn-
ingu í f iskiðnaði á árinu og 10% framleiðniaukningu í al-
mennum iðnaði á ári næstu þrjú ár hefur farið mjög
fyrir brjóstið á forvígismönnum Alþýðuf lokks og Fram-
sóknarf lokks. Það er talað um „óskalista"/ að verið sé
„að eyða fyrirfram óvissum árangri" og fleira í þeim
dúr. Þrátt fyrir að framleiðniaukning í fiskiðnaði hafi
verið 40% á síðustu tíu árum, eða um 4% á ári, telur
Steingrímur Hermannsson ekki hægt að vænta nema 2%
framleiðniaukningar í ár, sem er um það bil það sem
koma mun af sjálfu sér miðað við óbreyttan afla. Al-
þýðuf lokkurinn sér nú sem fyrr enqin önnur ráð en öfga-
fulla aðhaldsstefnu í ríkisf jármálum og peningamálum,
ásamt afnámi verðbótakerf is á laun og almenna launa-
lækkun ? landinu.
• Það er ekkert nýtt að Alþýðubandalagið haldi fram
nauðsyn framleiðniaukandi aðgerða til þess að auka af-
rakstur þjóðarbúsins þannig að meira komi til skipta.
Stundum hefur þessi áhersla verið nefnd „lúðvíska" og
er það veþþví nú er að koma á daginn að lúðvískan hefur
verið á undan tímanum/en kratastef nan styðst við kenn-
ingar sem um þessar mundir er verið að afskrifa sem
gildar í verðbólgubaráttu í okkar heimshlufa.
• Sérfræðingar OECD hafa komist að þeirri niðurstöðu
aðsú aðhaldsstefna í ríkisf jármálum og peningamálum
sem fylgt hefur verið í flestum Evrópuríkjum Efna-
hags- og framfarastofnunarinnar hafi leitt til hægari
framleiðniaukningar en æskilegt sé og magnað atvinnu-
leysi. Um sex miljónir manna eru nú atvinnulausir í
Vestur-Evrópuríkjum. Jafnframt hafi aðhaldsstefn-
an fremur stuðlað að því að festa verðbólguna í sessi
heldur en kveða hana niður. Þarna séákveðið samband á
milli og mikilvægur lykill að því að rjúfa vítahring verð-
bólgu, stöðnunar og atvinnuleysis sé framleiðniaukning
og nýsköpun í atvinnuvegunum.
• Ef þetta er rétt ráðlegging um stef nubreytingu í hin-
um háþróuðu iðnríkjum Evrópu,hversu miklu fremur á
hún ekki erindi til okkar íslendinga. Almennt er viður-
kennt að íslensk atvinnustarfsemi er á mörgum sviðum
á lágu tæknistigi. Framleiðni í iðnaði er hér ekki nema
50-60% af framleiðni í nágrannalöndum okkar. Talið er
að meðalnýting hráefnis í frystihúsum okkar sé 36% en
ætti að vera 48%. Allir sem til þess þekkja viðurkenna að
hægt væri að ná miklu betri árangri en nú er gert í f isk-
iðnaði okkar, bæði með minni tilkostnaði og verðmætari
framleiðslu, svo ekki sé talað um nýsköpun í fram-
leiðsluháttum og vélabúnaði.
• Svo Milton Friedman sem ekki er i miklu áliti hjá
Þjóðviljamönnum sé kallaður til vitniS/þá benti hann á
þá staðreynd í sjónvarpinu á dögunum að ýmis þróunar-
lönd hafa náð undraverðum árangri í framleiðsluaukn-
ingu á mann á síðustu áratugum. Það er fyrst og f remst
vegna þess að þau byrja á lægra stigi en þróuðu löndin og
geta hagnýtt sér reynslu og þekkingu annarra. Hið sama
gildir raunar um íslenskan atvinnurekstur sem á mörg-
um sviðum er á vanþróunarstigi.
• Fyrir tilstilli Alþýðubandalagsins var í síðustu
vinstri stjórn ákveðið að verja fé til hagræðingar og
f ramleiðniaukandi aðgerða í atvinnuvegunum, en með
brotthlaupi Alþýðuf lokksins og stjórnarkreppunni hefur
það starf stöðvast með öllu. Hið sama er að segja um það
undirbúningsstarf sem fram fór til almenns iðnaðar-
átaks í ráðherratíð Hjörleifs Guttormssonar. Svo
skammt nær skilningur Alþýðuflokksmanna i þessum
málum að starfsstjórn þeirra hvarf frá þeirri ákvörðun
að verja tekjum af aðlögunargjaldi til framleiðniauk-
andi aðgerða. Skilningur atvinnurekenda er meiri en
kratanna og þess vegna hafa til að mynda aðilar að Sam-
bandi ísl. skipasmiðja fallist á að taka umrætt fé ekki
beint inn í reksturinn, heldur verja því í þá rannsóknar-
áætlun sem áformuð var.
• Sem skammtímaaðgerð er framleiðniaukningunni
ætlað að vega upp á móti stöðugu gengissigí sem annars
er fyrirsjáanlegt og koma í veg fyrir 10-12% gengisfell-
ingu. Ef eitthvað er að marka yfirlýsingar forsvars-
manna í atvinnurekstri hljóta þeir að hafa áhuga á að slá ’
á verðbólgu með þessum hætti. Til lengri tíma litið er
framleiðniaukning og nýsköpun í atvinnuvegunum for-'
senda þess að við komumst út úr vítahring verðbólgunn-
ar án þess að skerða lífskjör. úrelt aðhaldsstefna sem
aðrir f lokkar en Alþýðubandalagið virðast sameinast um
færir okkur ekki nær því marki. —ekh
klrippt
■ Skipbrot
■ vaxtastefnu
IAlþýðuflokkurinn og Fram-
sóknarflokkurinn höfnuðu þvi i
■ viðræðum við Alþýðubanda-
I lagið að nota vaxtalækkun til
" þess að hamla gegn verðbólgu
■ og skapa svigrúm til aukinna
* launagreiðsla i atvinnurekstri.
j Ýmist er það hagur sparifjár-
I eigenda eða verðbólguspillingin
■ sem er höfð sem mótbára. Jón
| Baldvin Hannibalsson sem er
■ duglegur við að halda fram
■ úreltum hagfræðilummum I Al-
2 þýðublaðinu hefur útskýrt
■ skipbrot núverandi vaxta-
* stefnu með þvi að aðrir þættir i
I þvi módeli sem kratar setja
| upp hafi klikkað, það er að
■ segja aðhaldið i rikisfjár-
I málum og peningamálum og
■ launalækkunin.
En málið er ekki svona
\ einfalt því hávaxtamenni á
b íslandi hafa verið staðnir að
I þversögnum sem eru þeim til
■ mikillar háðungar. Alþýðu-
| bandalagið féllst á núverandi
■ verðtryggingarstefnu — það er
■ lága vexti og verötryggingu
2 höfuðstóls, eins og áróðurs-
■ menn þessa fyrirkomulags
I nefna það, vegna þess að eöli-
í legt verður að teljast að stefnt
I sé að þvi að lágmarksverð-
■ trygging sé I sparifjáreign
I manna og lánabrask sé ekki
■ arðvænleg atvinnugrein. En
■ flokkurinn hefur alltaf haldiö
J þvi fram (að forsenda verð-
■ tryggingar fjárskuldbindinga
I gagnvar.t hinum almenna manni
■ sé verðtrygging launa. Annars
■ gengur dæmið ekki upp og
\ greiðsluþrot verður hjá
■ almennum lántakendum.
i Hlægileg
I kenning
■ Helstu formælendur verð-
■ tryggingarstefnunnar,
“ forystumenn Framsóknar-
■ flokks og Alþýðuflokks, hafa
1 hinsvegar gert sig hlægilega
j með þvi að prédika verðtrygg-
I ingu fjárskuldbindinga um leið
■ og þeir vilja afnema eða stór-
I skerða verðtryggingu launa.
■ Allstaðar þar sem slik verð-
■ tryggingarstefna hefur veriö
u reynd hefur hún reynst illa og i
■ Finniandi og tsrael gáfust
■ menn upp á henni vegna
“ almenns greiðsluþrots ibúða-
I lána hjá lántakendum.
■ Nú er ver ðtryggingarstefna
| hvergi nærri komin i gegn á
■ lánamarkaði hér og verður
| liklega aldrei útfærö. Þvi er
J réttara að tala um hávaxta-
■ stefnu sem nú er i gildi eða við-
■ leitni til þess að koma á raun-
J vöxtum á la Vilmundur.
| Hávaxtastefna siðustu ára
■ veröur viö okkar aðstæður
I hvorki rökstudd né réttlætt sem
, vopn gegn veröbólgu. Hún hefur
■ þvert á móti ýtt undir verðlags-
■ og kaupgjaldsskrúfu. Þetta
j kemur best fram I þvi að enda
I þótt meöalvextir séu nú komnir
■ I 37% hafa raunvextir aldrei
| verið eins neikvæðir eins og á
■ siðasta ári, og þvi aldrei eins
I illa séð fyrir hag sparifjáreig-
J enda.
! Vatahœkkun
\ haldlitil
Grunnvextir hafa hækkaö
■ um 100% frá 1977 en samt sem
I áöur hefur verðbólguhjólið
, aldrei snúist hraðar en nú.
■ Vaxtakostnaður er oröinn
I þyngsti útgjaldaliöur fjölda
J fyrirtækja fyrir utan laun,
I enda hefur vaxtakostnaður
beirra á sama tima aukist um
50 til 250%. A þvi sést hversu
mikil firra það er af forstjóra
Þjóðhagsstofnunar og Jóni
Baldvin Hannibalssyni að halda
þvi fram að vaxtalækkun muni
litil sem engin áhrif hafa á
afkomu fyrirtækja né verð-
bólguhraða.
Jón Baldvinj Duglegur við
úreltar hagfræöilummur.
Vilmundur; Heims viðundur i
vaxtamálum.
Steingrimur; Verðtrygging
lána en afnám verötryggingar
Iauna gengur ekki upp hjá
honum.
Astæðan fyrir þvi að vaxta-
kenningar Alþýðuflokksins
hafa reynst haldlitlar i fram-
kvæmd er einkum sú að hug-
myndin um aö vextir ráði
sparnaði er meira en litið vafa-
söm og að hækkun þeirra hafi
áhrif á verðbólgu til lækkunar
miðar við frjálsan lána- og
peningamarkað. A íslandi rikir
hinsvegar lánaskömmtun
innan ramma lánsfjárætlunar
og með útlánaþaki. Auk þess
dregur það úr samdráttar-
áhrifum vaxtahækkunar að
vextir hafa verið frádráttar-
bæir frá skatti og rikissjóður
þvi borgað niður að hluta lána-
kostnað lántakanda. Sem hag-
stjórnartæki koma vaxtabreyt-
ingar að litlu gagni i okkar
kerfi, nema hvað vaxta-
hækkunum er velt út i verðlagið
«3
----------------------,
af herðum fyrirtækja og stofn- ■
ana og skrúfa þannig upp verð I
bólgu, og eru þvi til bölvunar. ■
Raunvöxtum
hvergifylgt j
Fyrir utan þetta er ljóst að ■
sparnaður manna ræðst fyrst g
og fremst af stighækkandi 2
tekjum, og þeim áformum sem ■
menn hafa upp* um einkafjár- •
festingu, en ekki af vaxta- jj
prósentu. Vaxtaprósenta I
ræður fyrst og fremst sparn- ■
aðarforminu og á hvaða reikn- §
ingum menn kjósa að geyma ■
sparifé sitt. Hækkun vaxta |
hefur á hinn bóginn engin áhrif 2
haft á lánseftirspurn og er nú ■
svo komið i kerfinu að lántak- I
endur reyna i auknum mæli að J
kria út lán til þess eins að |
bjarga sér frá greiðsluþroti. ■
Hvergi i héiminum er stefna 1
i peningamálum látin i blindni ■
fylgia hugtakinu raunvöxtum |
eins og Vilmundur vill að gert sé ■
■ gert sé á íslandi. Viðast eru j
sveigjanleg vaxtakjör i gildi og I
mismunandi vaxtaprósenta 2
eftir tegundum útlána og |
innlána, og ræður þá þjóðhags- ■
legt mat á nauðsyn f járfes tinga I
lánakjör um.
Fjölskyldum
iþyngt \
Skrúfuhækkun útlánsvaxta I
minnkar ekki eftirspurn eftir ■
lánum né dregur úr verð- |
bólgu. Sambærileg skrúfu- ■
hækkun innlánsvaxta eykur I
ekki heildarsparnað, enda þótt 2
meira fé renni í gegnum banka- _
kerfið af þeim sökum. I
Hávaxtastefna undangenginna ■
ára hefur valdið stórfelldum I
hækkunum i framleiðslu- ■
kostnaði og lamað að sama |
skapi getu fyrirtækja til þess 2
að bæta kjör launafólks. Beint ■
og óbeint hefur vaxtastefnan I
einnig þrýst upp verði hús- 2
næðis og þyngt til muna fram- |
færslukostnað fjölskyldna. ■
Stefnubreyting? -
Allstaðar i hinum vestræna •
heimi er i gildi sveigjanlegt Jj
peningakerfi þar sem munur I
er gerður á kjörum milli ■
skammtima rekstrarlána, |
persónulegra lána, fjárfest- ■
ingarlána og Ibúðarlána. I
Allstaðar þar sem reynt hefur 2
verið að verðtryggja Ibúðarlán ■
hafa menn runnið á rassinn ■
;með það, sérstaklega þar sem 2
á sama tima er reynt að rýra 1
verðtryggingu launanna og ■
stefna almennum lántakendum I
i greiðsluþrot.
Af framansögöu má ráða að ■
vaxtastefnan hérlendis er ■
kolröng og hefur leitt til f
ófarnaðar. Þessvegna er I
fullkomlega réttlætanlegt að 2
leggja til vaxtalækkun sem |
meðal gegn verðbólgu eins og ■
Alþýöubandalagið hefur gert. I
Að hafa meðalvexti 27% I ca. u
30% verðbólgu að tillögu ■
Alþýðubandalagsins,I stað þess I
aö hafa þá 37% i 60% verðbólgu !
eins og nú er, tryggir augljós- |
lega hag sparifjáreigenda ■
betur en nú. Það skapar einnig |
svigrúm fyrir fyrirtæki að ■
taka á sig launahækkanir án |
þess að velta þeim út I verð- \
lagiö. Talsmenn öfgafullrar ■
raunvaxtastefnu og verðtrygg- I
ingarstefnu ættu að taka sig á 2
og viðurkenna þau mistök sem 1
þeir hafa gert og leitt hafa til I
andstæðu þess sem þeir 2
ætluðust til I upphafi, sumir |
eflaust af góðum hug og með ■
hugsjónir i brjósti.
-ekh. a
skorið