Þjóðviljinn - 29.06.1991, Blaðsíða 2

Listasafn ASÍ
mánudaginn kemur eru 30 ár liðin síðan
Ragnar Jónsson í Smára gaf Alþýðusam-
bandi íslands 120 málverk, eftir marga
meistara íslenskarar málaralistar, og lagði
með því arunninn að Listasafni Alþýðusambands
íslands. Seinna bætti Ragnar enn við gjöfina, en
henni fylgdi jafnframt myndarlegt framrag til ritunar
íslenskrar myndlistarsögu.
Ólafur Jónsson forstoðumaður Listasafns ASÍ
sagði m.a. í samtali viö Þjóðviljann í fyrradag:
„Hugmynd Raanars var sú að með því að gefa
samtökum íslenskra erfiðismanna málverkin væri
það undirstrikað að myndlist ætti ekki bara heima í
stássstofum betri borgara, heldur ættu bestu verk
íslenskra málara erindi til alþýðunnar.”
í reynd verður slík gjöf aldrei metin til peninga og
hún ber ekki arð í venjulegum skilningi. Skyldurnar
sem þiggjandinn tók á sínar herðar voru á ninn bóg-
inn miklar og af allt öðrum toga en verkalýðshreyf-
ingin hafði áður tekist á hendur. Þær fólust í því að
bua svo að gjöfinni og því safni sem hún varð stofn
til að sómi væri að fyrir samtökin. Jafnframt varð að
sjá til þess að vinnandi fólk um land allt ætti þess
kost að sjá verkin. Aðstaða safnsins var smátt og
smátt bætt og á þingum Alþýðusambandsins
ákváðu verkalýðsfélögin að greiða sérstök gjöld til
reksturs safnsins og einnig í því skyni að reisa við-
eigandi húsnæði yfir það.
Blómlegt listasafn er annað og meira en
geymslustaður fyrir myndir, sem sýna má við hátíð-
íeg tækifæri. Á vegum þess fer fram margvísleg
önnur starfsemi. Þessi hefur sem betur fer orðið
raunin í Listasafni ASÍ. Það hefur að sjálfsögðu
staðið fyrir fjölda sýninga í eigin húsakynnum við
Grensásveg í Reykjavík en jafnframt hafa myndir úr
safninu verið til synis á fjöldamörgum vinnustöðum
um allt land. Vinnustaðasýningar nófust snemma á
starfstíma safnsins og má fullyrða að það hafi orðið
brautryðiandi á þessu sviði her á landi.
íslendingar hafa löngum talið sér til gildis að
menning og listir væru almenningseign í landinu.
Tölur hafa raunar lengi talað sínu máli um réttmæti
þessarar fullyrðingar. Á öllum sviðum lista er áhugi
almennings mikill. Hér koma út fleiri bækur miðað
við höfðatölu en í öðrum löndum, hér eru leikhús-
gestir hlutfallslega miklu fleiri, tónlistarlíf stendur
með blóma og myndlistin einnig. Ekkert af þessu
aerist af sjálfu sér. Til að listir verði almennmgseign
parf að skapa skilyrði til að báðir geti starfað, túlkað
og skapað, atvinnulistamenn og áhugafólk. Til þess
þarf stuðning ríkis og sveitarfélaga og raunveruleg-
an áhuga og margvísleg framlög einstaklinga, fyrir-
tækja og stofnana.
Með gjöf sinni skapaði Ragnar Jónsson verka-
lýðshreýfíngunni tækifæri til að láta að sér kveða á
nýjum vettvangi þjóðlífsins. Það pund hefur verið
ávaxtað þannig að nú eru í safninu á þriðia þúsund
myndir, og hafa margir lagt í þann sjóö á premur
áratugum. í annan stað hefur safnið, ýmist eitt eða í
samvinnu við aðra, staðið fyrir vönduðum útgáfum
um íslenska myndlist og mýndlistarmenn.
Enda þótt lista- og menningarstarfsemi á vegum
samtaka launafólks skili félagsmönnunum ekki
beinhörðum peningum í launaumslögin, er hún þó
afar þýðingarmikill liður í starfi samtakanna og eyk-
ur reisn þeirra oa virðingu, ekki einasta meðaí fé-
lagsmanna, helaur meðal þjóðarinnar allrar.
Þjóðviljinn óskar Listasafni Alþýðusambands ís-
lands allra heilla á þessum tímamótum.
hágé.
Þtóðviltinn
Málgagn sóslalisma þjóðfrelsis og verkalýöshreyfingar
Síðumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Sfmfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélagiö Bjarki h.f..
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Rftstjórar: Ámi Bergmann, Helgi Guömundsson
Fréttastjórl: SigurðurÁ. Friöþjófsson.
Ritstjóm, skrtfstofa, afgreiösla, auglýsingar: Slðumúla 37, Rvik.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiöja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verö i lausasölu: 100 kr. Nýtt Helgarblað: 150 kr.
Áskriftarverö á mánuöi: 1100 kr.
^',IS£IkonmuU~
S'íISf-'-" r - 1 KOlWaskaí
a.*4««s' r «»1 v r~7z=—
s-jssgtó
nýju f()r .0Tnn <1 a/®Ör
f vun‘l.ition °"r Free-
'óf>u. scm fran>tiH
eWunni P0n * nrJlr,i 'Wl-
U,n- l'«r ' "'ín-
?• f ^rnmáia- 0“tr ?®J?ía,a-
'Þhrs%%£S
Ne iv
IfloftLD
QRder
Hoizt er ásta
ur-Evrópu £mi!
W“saa Spp. nfa
.nnan itovétríkin
Ccmff. T<kk
gæti skapnðnnihlu'
MJa Ckvind
“PPÖörs komi rl""
slavíu „ 'til d,
nrlanda wa™ : V,v
SMvenúi oo f^Hsl
".önnumf Tal,"sýi
bre*CrnarrUr,i,n'
rfflri hetur ^ÖIeg
Króaííu ^a s^ -
J%ös/avnca"a i-Vatt t,
saman. Gamla Æ,n“ ve‘
art°Kf>*'öCUndi',r'
, Knn l/ki * ■
k°mi I Mií a er að ti
Werði,r-AfrftuAuaturlöndu
-^Ca,rP;
“m. voríö fróÖu°rrSlUkl hafa
?rnðarloga cZ>°dSmHtur
M* CiinuT a"s iC
bæusl við boe3r
^Uiin' Zr&SpŒ*
„Hinar ógnarhröðu
breytingar“
Málsvarar Atlantshafsbanda-
lagsins leita nú logandi ljósi að
nýju hlutverki fyrir NATO að sýsla
við. Hin einfalda heimsmynd, þar
sem óvinurinn var í austri, skýit og
greinilega merktur inn á alheim-
skortið, bæði það landfræðilega og
pólitíska, er gerbreytt. Ovinurinn
er algerlega máttlaus, liðsafnaður
hans komin á tvist og bast og það
sem eftir kann að vera í stöðugum
innbyrðis deilum, jafnvel blóðug-
um átökum.
Við þessi skilyrði hefði ekki
verið fráleitt að hugsa sér að hlut-
v^jki NATO væri ósköp einfald-
lega lokið, engan væri við að beij-
ast lengur, og gæti því hver farið til
síns heima sæll og glaður.
Hafi einhver haldið að NATO
myndi taka þær ákvarðanir sem
eðlilegastar sýndust, þá er það
mikill misskilningur. I stað þess
hefúr verið haldið mikið af fúndum
og lærðir menn verið fengnir til að
skilgreina verkefni NATO á nýjan
leik. Blaðamaður Morgunblaðsins,
Ólafúr Þ. Stephensen, sat eina slíka
á eyju úti fyrir Italíuströndum fyrr
í mánuðinum, og skrifar grein um
ráðstefnuhaldið í blaðið 27. júní sl.
Þar stendur meðal annars þetta:
„Þar ræddu fjölmiðlamenn,
stjómmála- og hagfræðingar, há-
skólamenn og stjómmálamenn, þar
á meðal ýmsir ítalskir þingmenn
og Manfred Wömer, framkvæmda-
stjóri Atlantshafsbandalagsins, um
þessa nýju heimsmynd, hvað í
henni fælist og hvemig Atlánts-
hafsbandalagið, sem vamarbanda-
lag vestrænna lýðræðisríkja, ætti
að bregðast við hinum ógnarhröðu
breytingum, sem eiga sér stað í
heiminum. Allar umræður beindust
í sama farveg - menn fóru að tala
um Persaflóastriðið. Þeir sem fjalla
um alþjóðamál, Hta margir á stríðið
sem kennslubók í því sem koma
skal.“
Ólíkar og ófyrirsjáan-
legar hættur
Ekki spyr maður nú að. Auð-
vitað hljóta margir að líta á Persa-
flóastríðið „sem kennslubók í því
sem koma skal,“ og er áreiðanlega
stutt í tilhlökkunina hjá sumum,
þegar þeir sjá fyrir sér nýtt hlut-
verk NATO, sem samkvæmt öllum
þeim upplýsingum sem nú liggja
fyrir um hugmyndir manna í þeim
efnum, á að gera að einskonar
millirikjalögreglu innan bandalags-
ins sjálfs, í næsta nágrenni við það
og jafnvel víðar. Um síðasta atriðið
er víst deilt eins og fram kemur hér
á eftir.
Blaðamaðurinn fjallar síðan
um þær breytingar sem orðið hafa
og bendir réttilega á að línumar í
heimsmálum séu nú óskýrari en á
meðan stríðsógnaijafnvægið hélt
ríkjum austurs og vesturs á mott-
unni. Hann kemur svo að Persa-
flóastríðinu og segir:
„Mönnum kemur saman um að
af því megi draga mikilvæga lær-
dóma um hversu ólíkar og ófyrir-
sjáanlegar hættur geti steðjað að
vesturlöndum á næstu árum,“ og
segir að herveldi Saddams sé ein-
mitt dæmi um „að þjóðir, sem áður
skiptu ekki máli í alþjóðakerfmu,
geta komið sér upp miklum hem-
aðarmætti, sem ógnar öryggi í heil-
um heimshluta.“ Hér fer nú ekkert
á milli mála um það að þær þjóðir
einar skipta máli í „alþjóðakerf-
inu,“ sem koma „sér upp miklum
hemaðarmætti," og hefði verið
ffóðlegt að hafa fúlltrúa frá fátæk-
um þjóðum þriðja heimsins á um-
ræddri ráðstefnu til að heyra þessi
viðhorf. Þá segir hann að Persa-
flóastriðið sýni að hmn Sovétveld-
isins skapi ákveðið tómarúm, en
segir síðan:
„I þriðja Iagi gefúr Persaflóa-
stríðið til kynna að Atlantshafs-
bandalagið þurfi að endurskoða
vamarstefnu sína. Til þess að geta
bmgðist við hættum á borð við
Persaflóadeiluna, sem komið geta
upp hvar sem er og hvenær sem er,
þarf NATO annars vegar að þróa
áffam getu sína til „kreppustjóm-
unar“, að tryggja með pólitískum
aðgerðum að ekki sjóði upp úr.
Slíkt krefst víðtæks pólitísks sam-
ráðs, til að mynda við Sovétmenn.
I Persaflóastriðinu var taumhald
Bandaríkjanna dæmi um áhrifaríka
kreppustjómun. Með því að fá
Israelsmenn ofan af því að svara
eldflaugaárásum íraka var komið í
veg fyrir að átökin breiddust enn
ffekar út og arabaríki snemst enn
ffekar gegn Israel. Hins vegar þarf
að breyta hemaðarskipulagi
NATO. Fyrstu skrefin hafa þegar
verið stigin með því að setja á fót
hraðsveitir, vopnaðar meðfærileg-
um en háþróuðum búnaði. Stofnun
þessara sveita tekur mið af hinum
nýju kringumstæðum; hægt er að
senda þær með hraði þangað sem
spenna er vaxandi. Persaflóadeilan
sýndi í fyrsta lagi hversu mikil
þörf er á sveitum af þessu tagi;
Bandaríkjamenn vom hálfan mán-
uð að koma nægilegum herstyrk til
Saudi-Arabíu til að bregðast við
ógnunum Saddams Hussein. í öðm
lagi færði deilan heim sanninn um
hvemig hægt er að beita hersveit-
um á pólitískán hátt. Með því að
senda herlið NATO til Tyrldands
vom Saddam Hussein gefin skýr
skilaboð um að ekki borgaði sig að
ógna öryggi Tyrkja.“
í þetta vantar ekki snjallar
ábendingar og mikilvæga lær-
dóma! Menn em bara fyrst núna að
átta sig á að beita megi „hersveit-
um á pólitískan hátt“! Þeir sem
þannig hugsa og ráðslaga hljóta að
hafa komist hjá að lesa nokkuð um
heimsstyijöld sem stóð frá haust-
inu 1939 og fram á sumar árið
1945, enga bíómynd hafa þeir séð
um stríð í Kóreu sem hófst um
þetta leyti árs fyrir 41 ári, þeir
hljóta að hafa gleymt því, að í
Kína var stofúað nýtt ríki haustið
1949 effir blóðuga borgarastyijöld
sem í raun hafði staðið linnulítið í
nokkra áratugi, þeir hafa áreiðan-
lega ekki verið fæddir þegar rúss-
neskur her mddist inn í Búdapest
haustið 1956, og líklega verið
reifaböm öll árin sem Bandaríkja-
menn börðust við Víetnama og
þess vegna ekki haft nokkra hug-
mynd um að herir Varsjárbanda-
lagsins raddust inn í Tékkóslóvak-
íu 21. ágúst 1968, og svo ungir
hljóta þeir að vera að þeir geta ekki
vitað að sovéskur her kom heim
ffá Afghanistan fyrir aðeins fáum
árum. Þar fyrir utan hefúr þeim á
dularfúllan hátt tekist að komast
hjá að heyra fféttir af því hvemig
beita má „hersveitum á pólitískan
hátt“ í löndum Suður- Ameríku.
Ný alríkslögregla.
Hvað er nú það?
Grein Ólafs Stephensen lýkur
svo með vangaveltum um þá mik-
ilvægu spumingu um á hve víð-
tæku svæði NATO á að láta til sín
taka, „aðgerðir utan svæðis“ (act-
ing out of area) heitir þetta á vönd-
uðu NATO-máli. En gefúm Ólafi
og Manffed Wömer orðið:
,Jdargir vilja halda því ffam að
hinar nýju hættur í þriðja heimin-
um krefjist þess að NATO sé tilbú-
ið að nota herafla sinn til að setja
niður deilur utan vamarsvæðisins.
Manffed Wömer segir að vamar-
svæði hafi verið skilgreint með
þessum hætti við stofnun banda-
lagsins 1949 vegna þess að mörg
aðildarríkin hafi enn verið ný-
lenduveldi og viljað forðast að
draga bandalagið inn í átök vegna
nýlendna sinna. Wömer segir að
við nýjar aðstæður, þar sem Sovét-
ríkin em ekki lengur helsti ógn-
valdurinn, sé ekki jafn augljóst og
fyrr við hvaða landsvæði NATO
eigi að takmarka umsvif sín. Eng-
inn sé að leggja til að bandalagið
taki að sér hlutverk alþjóðalög-
reglu, en hættumar í umheiminum
hljóti að hafa áhrif á hvemig at-
hafnasvæði þess sé skilgreint. Um
þetta efni em hins vegar deildar
meiningar innan NATO. Búast má
við að „aðgerðir utan svæðis“
verði eitt helsta úrlausnarefni Atl-
antshafsbandalagsins á næstunni."
Svo mörg vom þau orð. En að
sjálfsögðu em menn ekki að hugsa
um að stofna „alþjóðalögreglu“
þegar þeir „setja á fót hraðsveitir,
vopnaðar meðfærilegum en háþró-
uðum búnaði,“ sem „hægt er að
senda með hraði þangað sem
spenna er vaxandi,“ (fyrrverandi
nýlendur sem NATO-ríki vildu
ekki láta skipta sér af áður?), held-
ur eitthvað allt annað!
hágé.
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 29. jú^f 1991
Síða 2