Dagblaðið Vísir - DV - 16.05.2002, Blaðsíða 15
15
FIMMTUDAGUR 16. MAÍ 2002
DV________________________________________________________________________________________________________________________Menning
Umsjón: Silja Aðaisteinsdóttir silja@dv.is
Gvendur mun dúlla að handan
Sigurður Flosason og Pétur Grétarsson fremja framsækið spunaverk utan um aldasöng íslenskrar alþýðu
“Þetta veröur alveg einstœður atburöur, ég held
aö mér sé óhætt aö lofa því, “ segir Siguröur Flosa-
son sem í kvöld kl. 20 stendur ásamt Pétri Grétars-
syni fyrir spunaverkinu Raddir þjóöar í Lista-
safni Reykjavíkur - Hafnarhúsi á vegum Listahá-
tíöar. Siguröur leikur þar á saxófóna, flautur og
klarínett en Pétur á slagverkshljóöfœri af ólíkustu
og ólíklegustu geröum auk þess sem hann stýrir
raftœkjum.
„Þetta er alvegný og nýstárleg nálgun að íslensk-
um þjóðararfi 1 tónlist," heldur Sigurður áfram.
„Það kemur bókmenntaþjóðinni kannski á óvart en
við eigum ríkulegan arf og vannýttan í tónlist."
Sálmasöngur og klám í bland
Sigurður og Pétur hafa í heilt ár hlýtt á og rann-
sakað gamlar hljóðritanir á söng íslensks alþýðu-
fólks sem varðveittar eru á Stoftnm Árna Magnús-
sonar og Þjóðminjasafni íslands. Þær fyrstu voru
gerðar á fyrstu árum 20. aldar af Jóni Leifs og Jóni
Pálssyni.
„Þama er varðveitt gríðarlegt magn af efni,“ seg-
ir Sigurður, „meira en svo að við réðum við að fara
i gegnum það allt sjálflr. Við það nutum við dýr-
mætrar aðstoðar Rósu Þorsteinsdóttur á Ámastofn-
un, hún hjálpaði okkur að þrengja valið, gerði sér-
staka diska með drykkjuvísum, aðra með passíu-
sálmalögum, klámi, ýkjuvísum, vögguvísum og svo
framvegis. Við vildum fá alla breiddina sem þjóðin
hefur sungið um aldir, bæði veraldlegt og andlegt."
Sigurður og Pétur hafa nú samið klukkustundar-
langt spunaverk utan um laglínur frá um það bil
tuttugu einstaklingum og mynda þannig beina teng-
ingu við íslenska tónlistarsögu. Auk þess að leika
böndin og spinna utan um laglínumar hafa þeir
unnið sönginn elektrónískt.
„Nálgunin er brött og framsækin og snýr upp al-
veg nýjum fleti á þessari tónlist," segir Sigurður,
„og ég get lofað því að þetta hefur ekki gerst áður.“
Sigurður hefur þegar sýnt fram á að þjóðin er
opin fyrir því að farið sé með tónlistararflnn út fyr-
ir alfaraleið. Á metsöluplötum þeirra Gunnars
Gunnarssonar organista, Sálmum lífsins og Sálm-
um jólanna, er kunnuglegt efni sett fram á fram-
sækinn hátt, jafnvel talsvert villtan, og farið verður
enn lengra á þeirri braut í kvöld. „Þegar efnið
snertir við fólki þá virðist það tilbúið að láta teygja
talsvert á sér,“ segir Sigurður.
Og í kvöld munu söngvar liðinna alda hljóma í
nýjum innviðum Hafharhússins við framsækinn
spunaleik þeirra félaga - „hugsanlegt að spuni
verði getinn af klámvísutvísöng skagflrskra elli-
heimilisvistmanna og að mjóróma sálmasöngur úr
afdölum gangi aftur,“ eins og segir í kynningu:
„Gvendur mun dúlla að handan."
Bókmenntagjörningur í Nýló
- tveir ungir þýskir rithöfundar af tyrkneskum ættum flétta saman smásögur sínar
Goethe-Zentrum og Nýlistasafnið bjóöa til
bókmenntagjörnings í Nýlistasafninu, Vatns-
stíg 3 (bakhúsi), í kvöld kl. 20. Þar flytja
Kanakarnir Feridun Zaimoglu, ein af stjörn-
um hinna nýju þýsku bókmennta, og hinn
ungi og upprennandi Imran Ayata gjörning-
inn „viptkanak - sound and text".
Höfundamir tveir hafa látið duglega að sér
kveða á vettvangi „hinna nýju þýsku hók-
mennta", eins og þær em kallaðar þar í landi.
Imran Ayata er 32 ára gamall og starfar sem
rithöfundur, plötusnúður og samskiptaráðgjafi.
Hann býr í Berlín og skrifar smásögur og rit-
gerðir sem hafa birst í safnritum í Þýskalandi og
Tyrklandi, svo og í tímaritum og dagblöðum,
m.a. í Tageszeitung og Frankfurter Rundschau.
Feridun Zaimoglu er 38 ára og hefur lengst af
verið búsettur í Þýskalandi. Hann var einn af stofn-
endum tyrkneska bókmenntatímaritsins Argos og
varð þekktur á svipstundu árið 1995 þegar fyrsta
bók hans kom út, Kanak Sprak. 24 MiBtöne vom
Kanakarnir Feridun Zaimoglu og Imran Ayata
Þeir eiga stóran þátt í endurnýjun þýskra bókmennta.
Rande der Gesellschaft" (Kanakatungumálið. 24
hjáróma tónar af jaðri samfélagsins). Á eftir komu
bækurnar Abschaum (Dreggjar, 1997) og Koppstoff
(Höfuðefhi, 1998) ásamt kvikmyndum og leikritum,
byggðum á þessum harðsoðnu frásögnum sem eru
svo fullar af slangurmáli og ljóðrænu. í júní kem-
ur út fyrsta skáldsaga Zaimoglus, Liebesmale,
scharlachrot (Sogblettir, skarlatsrauðir).
Á bókmenntagjörningnum sameina þeir krafta
sína og lesa smásögur sínar án skarpra skila. I
bakgrunni verður hljómtjald sem hljómsýnir brot
úr house-tónlist (Detroit & París), austurlenskri
tónlist og poppi. Bókmenntagjömingurinn hefur
verið fluttur í allmörgum þýskum stórborgum og í
öðrum löndum.
Þeir kalla sig Kanaka. Upphaflega var orðið not-
að um Suðurhafseyjabúa en seinna var farið að
nota það sem skammaryrði um útlendinga, eink-
um Tyrki. En nú þegar búferlaflutningar Tyrkja til
Þýskalands eiga að baki fjörutíu ára sögu er orðið
ekki lengur eingöngu skammaryrði heldur nota
Tyrkir það sjálfir til að tjá nýja sjálfsmynd sem ein-
kennist af stolti. Kanakamir láta á sér bera á ýms-
um sviðum samfélagsins og sjá rækilega til þess að
eftir þeim sé tekið.
Tónlist
Frygðarstunur á kammertónleikum
Byrjunin á Sorgardansi úr Erfiljóðum ópus
35 eftir Jón Leifs, sem flutt voru á tónleikum
Kammersveitar Reykjavíkur í Listasafni ís-
lands á þriðjudagskvöldið, minnti helst á villi-
mannslegt urr. Maður var reyndar búinn að
búa sig undir eitthvað ægilega drungalegt, því
i tónleikaskránni mátti lesa að þetta tónverk
væri eitt hið myrkasta sem Jón samdi. Þetta
var samt einum of, enda kom I ljós eftir nokk-
ur augnablik að sextán manna karlakórinn, þar
sem valinn maður var á hverjum stað, hafði
byrjað of lágt og var byrjun númer tvö mun
áheyrilegri. Þá var líka allt í lagi og er Sorgar-
dans án efa eitt magnaðasta söngverk sem Jón
Leifs samdi, hrynjandin þráhyggjukennd og
einhver óræð undiralda skelflngar sem komst
vel til skila í hnitmiðuðum söng karlanna und-
ir stjóm Bemharðs Wilkinsonar. Var þetta í
fyrsta sinn sem þessi þáttur Erfiljóða var fluttur
opinberlega en hinir vora frumfluttir í Skálholti
sumarið 1999.
Erfiljóð era samin í minningu dóttur tón-
skáldsins, Lífar, sem drukknaði er hún var að
synda í sjónum. Lokakaflinn ber því heitið Sjáv-
arljóð og þar bætist einsöngur og fiðluleikur við
karlaraddimar. Var söngur Þórannar Guð-
mundsdótfnr einstaklega tær og fagur en fiðlu-
leikur Rutar Ingólfsdóttur hefði sennilega mátt
vera meira áberandi í dramatískum endi þáttar-
DV-MYND E.ÓL
Öruggur, markviss og kraftmikill leikur
Hluti Kammersveitar Reykjavíkur á æfmgu.
ins til að tónlistin nyti sín til fulls.
Önnur tónsmíð eftir Jón var á efnisskránni,
Scherzo concreto ópus 58 fyrir tíu hljóðfæri,
snjallt verk með dæmigerðum Jóns-Leifs-há-
punkti og var leikur Kammersveitarinnar öragg-
ur, markviss og kraftmikill.
Tvennt annað var frumflutt á tónleikunum,
Gríma fyrir ellefu hljóðfæraleikara eftir Jón
Nordal og Langur skuggi eftir Hauk Tómasson.
Hið fyrmefnda hófst á fremur óhugnanlegum
fimmundarhljómum, síðan tóku við seiðandi tón-
ar þar sem hvert atriði tók eðlilega við af öðra.
Margar rólegar einleiksstrófur voru leiknar á
hin ýmsu hljóðfæri en þrátt fyrir það bjagaðist
heildarmyndin aldrei og var útkoman hug-
leiðslukennd stemning á mörkum hins ein-
manalega sem var einstaklega áhrifarik.
Sama verður ekki sagt um tónsmíð Hauks,
því þó dempaður vióluleikurinn í fjórða þætti
kæmi ágætlega út og ýmislegt annað væri
smart og vel unnið var eins og vélræn tónlistin
yrði ekki að neinu markverðu nema á einstaka
stað. Verkið er eingöngu fyrir strengjahljóðfæri
og kannski hefði þaö bara þurft fjölbreytilegri
hljóðfæraskipan til að virka almennilega.
Lokaatriði dagskrárinnar var I Call It frá
1974 eftir Atla Heimi Sveinsson fyrir söngrödd,
selló, píanó og slagverk við ljóð eftir Þórð Ben
Sveinsson. Ljóðið er um neysluþjóðfélagið en á
bak við glittir í eilifðina og var tónlistin eftir því
einhvers konar blanda ærsla og innhverfrar
íhugunar. Ég er ekki alveg sannfærður um
hversu „gott“ þetta tónverk er en það var að
minnsta kosti engin ládeyða, og átti prýðilegur
hljóðfæraleikur ásamt stórfenglegri túlkun
Signýjar Sæmundsdóttur þar drjúgan þátt. Hún
ekki bara söng, heldur hló tryllingslega og svei
mér ef ég heyrði ekki frygðarstunur nokkur
augnablik. Hverjum getur leiðst undir slíkum
gjömingi? Jónas Sen
Vengerov veikur
Tónleikum Maxim
Vengerovs, sem vera
áttu núna á laugar-
daginn kl. 16 í Há-
skólabíói, er frestað
til mánudagsins 27.
maí kl. 20 vegna veik-
inda listamannsins.
Miðar á tónleikana
18. maí gilda á tónleikana 27. maí. Þeir
sem ekki geta nýtt miðana sína geta
fengið þá endurgreidda fyrir mánudag-
inn 20. maí og verða þeir þá seldir öðr-
um. Miðasalan er opin alla hvítasunn-
una.
Púslusving
Sex ungir Finnar sýna innsetningar
og vídeóverk í sýningarsal Norræna
hússins og hefur sýningunni verið
geysilega vel tekið af ungu fólki.
Finnska listamanninum Seppo Renvall
var falið að skapa sýninguna og fékk
til liðs við sig „frændur sína og vini“
en gaf þeim algerlega frjálsar hendur.
Útkoman er óvænt og spennandi eins
og sjá má - alveg til 26. maí.
Chalumeaux tríóið
í hádeginu á morgun kl. 12.30 verð-
ur sú viðbót við auglýsta dagskrá
Listahátíðar að Chalumeaux tríóið
treður upp í Listasafni Reykjavíkur -
Hafnarhúsi í tengslum við sýninguna
Mynd - íslensk samtímalist. Tríóið er
skipað klarínettuleikurunum Kjartani
Óskarssyni, Óskari Ingólfssyni og Sig-
urði Ingva Snorrasyni og með þeim
syngur Ólafur Kjartan Sigurðarson
baríton. Á efnisskrá eru Trio trionfan-
te eftir Pál P. Pálsson (frumflutning-
ur), Flóin eftir Modest Mussorgsky, El-
egy (Harmljóð) og Berceuse du chat eft-
ir Igor Stravinsky og Tríó eftir
Tryggva M. Baldvinsson.
Enginn
getur lifað...
Við minnum á ljós-
myndasýningu Lofts
Guðmundssonar í Hafn-
arborg í Hafnarfirði. Á
morgun kl. 18 verður
kvikmynd hans Milli
fjalls og fiöru, fyrsta ís-
lenska talmyndin, sýnd
í Bæjarbíói í Hafnar-
firði ásamt Hnattflug-
inu, stuttri heimildarmynd frá 1924.
Önnur sýning verður á sama stað kl.
14 á laugardag, og á sunnudaginn kl. 14
verða sýndar ísland í lifandi myndum
og Reykjavík 1944.
Vortónleikar Karla-
kórs Reykjavíkur
Nú standa yfir árlegir vortónleikar
Karlakórs Reykjavíkur í tónlistarhúsinu
Ými. Síðustu þrennir tónleikar verða í
kvöld kl. 20, annað kvöld kl. 20 og á laug-
ardaginn kl. 14. Guðlaugur Viktorsson
stjómar kómum en Anna Guðný Guð-
mundsdóttir er undirleikari. Einsöngv-
ari er Elín Ósk Óskarsdóttir sópran en
auk hennar hefia nokkrir einsöngvarar
úr röðum kórfélaga upp raust sina.
Boðið verður upp á norrræna tónlist,
fyrst og fremst úr sænskum karlakóra-
arfi en einnig íslenska karlakóratónlist,
þar á meðal tvö verk úr kórverkasam-
keppni kórsins sl. haust sem kórinn er
nú að frumflytja: „Málsháttavisur" eftir
HOdigunni Rúnarsdóttur og „Kenndu
mér klökkum" eftir Gunnstein Ólason.
Rúmenía -
Ungverjaland
Meðan við biðum eftir hinu frábæra
sígaunabandi Taraf de Haidouks frá
Rúmeníu er boðið til fyrirlestrar um
ungversk áhrif á Rúmeniu í Alþjóða-
húsinu, Hverfisgötu 18, kl. 20 í kvöld.
Fyrirlesari er Mauro Barindi sem
kennir ítölsku við Háskólann en er
líka sérfræðingur i rúmenskum mál-
efnum.