Dagblaðið Vísir - DV - 17.05.2002, Blaðsíða 15

15
FÖSTUDAGUR 17. MAÍ 2002_________________________________________
DV ___________________________________________________Menning
Týnd mamma, beinagrind
og dreki
- Bára Lyngdal Magnúsdóttir kemur með eigin
barnasýningu fyrir yngstu listahátíðargestina
Bára og beinagrindin talandi
Peter nauöaöi í henni aö prófa aö skrifa leikrit, hún neitaöi, hann baö, hún fór í fússi út í garö og
kom ekki inn fyrr en fyrsta uppkast var komiö á blaö!
fara þau að hafa gaman af að koma upp um mann
- „ég veit nú af hverju þú gerir þetta!“ Flestar
bamasýningar í Teater Pero eru gerðar fyrir fimm
ára böm og eldri en Peter hefur í mörg ár langað
til að gera smábamasýningu. Margir reyndu en
þær urðu alltaf fyrir eldri böm. Það er svo gaman
að skapa að sýningarnar vilja verða ílóknari en
lagt var upp með. Stóru spurningarnar verða
vissulega að vera með og hið listræna líka en mað-
ur verður að muna að þetta eru litlar manneskjur.
Þau eru engir asnar en þau eru ung og þurfa
ákveðinn einfaldleika."
Meira en að segja það
Engum hafði tekist að búa til sýningu handa
litlu krökkunum en þegar Bára varð að hætta að
leika vorið 1999 af því hún átti von á sínu þriðja
bami gerði Peter úrslitatilraun til að fá konu sína
til að reyna.
„Ég færðist undan en hann heimtaði og ég fór að
skæla og vildi fara heim til mömmu,“ segir Bára
hlæjandi. „í fússinu settist ég út i garð og skrifaði
handrit að leiksýningu! Leikrit um litla risaeðlu
sem týnir mömmu sinni og hittir bæði dreka og
beinagrind við leitina að henni. Inn í þetta bland-
aðist svo bæði rjómaþeytari og fyrannisaurus rex
og ýmislegt fleira. Þessu henti ég í Peter, hæst-
ánægð með afrekið. Peter las handritið og sagði:
„Já, hér er ýmislegt sem má nota en það þarf að
vinna þetta betur." Ég varð auðvitað sármóðguð,
en komst að því smám saman í þeirri vinnu að það
er meira en að segja það að skrifa leikrit. Til dæm-
is er lítill vandi að tina til nýjar hugmyndir en
meiri vandi að þróa það sem er - þróa aðstæðum-
ar, leyfa þeim að lifa, láta einstaklinginn þroskast
í þeim. Dýptin er vandinn."
Á meðan Bára var heima með yngsta soninn
Frey var verkið í vinnslu og á þeim tíma hurfu
bæði tyrannisaurus rex og rjómaþeytarinn úr þvi,
svo dæmi séu tekin. Þá eru eftir risaeðlumamman
og eggin hennar. Einu þeirra liggur svo mikið á út
í heim að það rúllar á undan henni en mamma
elskar öll eggin sín jafnmikið og leggur af stað að
leita. Meðan hún leitar kemur unginn úr egginu á
allt öðrum stað og leitar að mömmu. Verkurinn er
bara sá að hann veit ekkert hvemig mamma lítur
út!
Bára er eini leikarinn en hefur með sér selló-
leikarann Katrin Forsmo þannig að það er lifandi
tónlist undir sýningunni. Svo hefur hún leikfong
og brúður sem Helga Amalds hefúr gert.
Leikritið hefur verið sýnt í Stokkhólmi og víðar
um Svíþjóð og það er ekki bara Bára sem sýnir
heldur æfði annað par leikara og tónlistarmanns
verkið á sama tima og sýnir það á landsbyggðinni.
Svo skemmtilega vill til að hin leikkonan er líka
íslendingur, Anna Borg, sem búsett er í Söderköp-
ing. Sýningar eru þegar orðnar tæplega þrjú hund-
ruð og ekki hættar enn. Og nú er Bára að æfa nýtt
verk sem hún semur upp úr vinsælli bók eftir Bar-
bro Lindgren. Það verður frumsýnt í haust.
Grunnurinn er frásagnartæknin
„Þessar sýningar byggjast í rauninni á listinni
að segja frá,“ segir Bára, „segja söguna hreint og
beint þannig að hún verði nálæg áheyrendum.
Ekki breyta röddinni mikið - margir sem leika fyr-
ir börn freistast til að láta kjánalega, ýkja og
skrumskæla en orðin standa fyrir sínu, það þarf
ekkert að leggja sérkennilegar áherslur á þau til að
þau skiljist. Svo kemur líkamsbeiting og tónlist
inn í en grunnurinn er frásagnartæknin: að standa
á gólfl og segja sögu. Það hefúr verið mjög lær-
dómsríkt að leika „Mömmurnar" svona oft fyrir
alls konar böm. Yfirleitt gengur það mjög vel, þau
sitja bara, horfa og hlusta. Ef þau verða hrædd þá
grípa þau kannski fyrir augu eða eyru en svo fara
þau heim og fara undir eins að leika leikritið með
risaeðlunni sem þau fá með sér úr leikhúsinu. En
skrýtið var að ég þurfti fimmtíu sýningar til að
átta mig á að það er ég sem stjóma sýningunni -
þetta er mín saga. Einu sinni fór rafmagnið þegar
ég var að leika í bæ sunnan við Stokkhóhn. Við
stoppuðum sýninguna og brátt kom í ljós að þetta
varð ekki lagað í hvelli. Þá spurði ég bömin hvort
ég ætti að draga frá gluggunum og halda áfram.
Þau vildu það endilega og það gekk prýðilega - af
því að þetta er fyrst og fremst saga. Og ef bam
verður hrætt þá get ég sinnt því þangað til málið
er leyst; ég stjórna og það gefur bömunum örygg-
istifftnningu. Og mér líka.“
- Er þetta framtíðin - að skrifa og leika fyrir
böm?
„Já, alla vega í bili,“ segir Bára og tekur yngsta
drenginn sinn í fangið. Hann er orðinn svolítið
óþolinmóður undir þessu langa samtali. „En mað-
ur veit náttúrlega aldrei hvað gerist."
Við vitum þó að 21. maí kl. 15 verður Bára í
Gerðubergi og sýnir okkur leikritið sitt um litlu
risaeðluna sem fæddist langt í burtu frá mömmu
sinni og sá hana í hverju kvikindi sem hún
mætti...
-SA
Týndar mömmur verða sýndar í Geröubergi þriðjudaginn
21.5. kl. 15, laugardaginn 25. 5. kl. 14 og 15 og
sunnudaginn 26. 5. kl. 14 og 15. Sýningin kl. 14 25.
mai verður meö heyrnleysingjatúlki. Miðinn kostar 500
kr. og fullorðinn fær frítt inn með barni!
Barnaleikritiö á Listahátíó, Týndar mömmur
og talandi beinagrindur, kemur að þessu sinni
frá Svíþjóó. Samt veröur þaö leikiö á íslensku og
þaö er af því aö leikarinn - sem líka er höfundur
verksins - er íslensk leikkona. Verkiö var frum-
sýnt í Pero-leikhúsinu í Stokkhólmi haustiö 2000
og hefur fengiö afar lofsamlegar umsagnir gagn-
rýnenda og geysimikla aösókn allar götur síðan.
Bára Lyngdal Magnúsdóttir fluttist til Sví-
þjóðar fyrir nokkrum árum og hefur leikið þar
bæði í sjónvarpi og á sviði. Hún er heldur ekki
alveg týnd okkur hér því síðast sáum við hana í
kvikmyndinni Mávahlátri. Um tíma var Bára á
samningi í þjóðleikhúsi þeirra Svia, Dramaten,
en undanfarin þrjú ár hefur hún unnið við leik-
hús manns sins, Peters Engkvists leikstjóra,
Teater Pero við Sveaveg í miðborg Stokkhólms.
Það er fyrst og fremst bamaleikhús en hefur
líka sett upp sýningar fyrir fullorðna, til dæmis
Ormstungu, sem Engkvist stýrði eftirminnilega
fyrst á íslandi og síðan í Svlþjóð þar sem Bára
lék einmitt kvenhlutverkið - lék Halldóru Geir-
harðs, eins og hún kemst sjálf að orði! Sú sýn-
ing hefur gengið prýðilega. Það er Peter Eng-
kvist sem leikstýrir Báru i Týndum mömmum...
Engir asnar - bara lítii
Við Bára hittumst í leikhúsinu þar sem Týndar
mömmur hafa aðallega verið sýndar. Þetta er afar
skemmtilegt gamalt kvikmyndahús sem hefur ver-
ið lagað að þörfum leikhúss og bama. í Pero eru
tvö svið, annað stórt með sal fyrir um 100 gesti,
hitt minna með um 60 manna sal. Leikið er linnu-
laust allan veturinn, oft nokkrar sýningar á dag,
en yfirleitt frí á sumrin. Gestasýningar utan af
landi og erlendis frá eru allt árið, stundum svo
margar að heimamenn verða að púsla saman tíma
í eigin æfingar. En gestimir borga með sér og pen-
ingar eru dýrmætir, ekki síst nú þegar leiga á hús-
næði í miðborginni hækkar upp úr öllu valdi. „Það
er eins og peningamennimir vilji drepa miðborg-
ina því þeir láta húsnæði heldur standa autt en
lækka leiguna," segir Bára. „Öll litlu leikhúsin eru
að flýja miðbæinn."
Sýningin Týndar mömmur og talandi beina-
grindur er hugsuð fyrir þriggja til fimm ára börn
og til að skýra stöðugar vinsældir hennar þessi tvö
ár segir Bára að það vanti sýningar fyrir svo lítil
börn.
„Það gerist svo margt í barnshöfðinu þegar þau
verða þriggja ára,“ segir Bára, „skilningurinn vex
og þau fara að tengja meira saman. Við fimm til
sex ára aldur kemur lógíkin til sögunnar og þá
Bára Lyngdal Magnúsdóttir
á litla sviði Pero-leikhússins
Grunnurinn er frásagnartæknin: aö standa á
gólfi og seg/'a sögu.
Laxness ekki leikinn
„Við eigum ekki
marga einstak-
linga á heims-
mælikvarða,"
sagði Hrafnhildur
Hagalín í fyrir-
lestri sínum á
þriðjudaginn í
Norræna húsinu,
„Snorra Sturluson,
Halldór Laxness -
and Björk of course!"
Erindi Hrafnhildar var í fyrirlestra-
röð Vöku-Helgafells vegna aldarafmælis
Halldórs Laxness og hét því ögrandi
nafni „Var Laxness vont leikskáld?"
Fljótlega komst hún að því að við gætum
alls ekki metið stöðu hans sem leik-
skálds vegna þess að hann er ekki leik-
inn, rétt einstaka verk tekið upp með
áratuga millibili. Af þessu mætti ráða að
þjóðinni þyki lítið til hans koma sem
leikritaskálds en þegar nánar er að gætt
hafa sýningar á verkum hans flestar ver-
ið ágætlega sóttar og þaðan af betur.
Leikritaskrif HKL voru afleiðing af
vangaveltum hans um skáldsöguformið,
sagði Hrafnhildur, en ætlun hans var líka
að búa til nýjan leikhúsheim, m.a. úr að-
ferðum Brechts, austurlenskri speki og
absúrdisma. Leikrit hans komu beint inn
í absúrdismann sem þá stóð i blóma í
Evrópu og Halldór reyndi að skrifa inn í
hann en sjálfsagt má færa rök fyrir því að
hann hafi alltaf verið of raunsær og haft
of mikla löngun til að koma ákveðnum
hugmyndum eða boðskap á framfæri til
að geta gengist absúrdismanum á hönd.
Silfurtunglið?
Hrafnhildur nálgaðist leikrit Halldórs
út frá minningu um atvik þar sem hin
merka leikkona og leikstjóri Bríet Héð-
insdóttir hafði ákveöið hvert væri besta
leikrit hans. Niðurstöðu Bríetar mundi
Hrafnhildur ekki en reyndi að hugsa sig
inn í hugsanagang Bríetar með því að
fara yfir leikritin. Að því loknu fannst
Hrafnhildi nokkuð ljóst að Bríet hlyti að
hafa valið Silfurtungliö. Það hafði Hrafn-
hildur lesið sér til ánægju þó ekki væri
það nýstárlegt verk. Einfold saga en vel
haldið utan um hana, nútímaharmleikur
með víða skírskotun. Eins konar „Taktu
lagið Lóa“ með harmrænum endi. Þetta
verk hefur vinninginn í fjölda uppsetn-
inga og ein þeirra er eftir Brieti sjálfa og
Svein Einarsson.
Mat Hrafnhildar var að Halldór hefði
vissulega gert merkar leikhústilraunir
og þar að auki hefði komið út úr vanga-
veltum hans breytt skáldsaga eins og sjá
mætti á Kristnihaldi undir Jökli en leik-
rit hans skiptu ung leikskáld núna ekki
máli.
í umræðum eftir erindið rifiaði Pétur
Gunnarsson það upp að Halldór hefði
sagt í viðtali að það væri enginn vandi
að skrifa leikrit: Leikrit er bara formúla
og ef þú hefur hana geturðu skrifað leik-
rit. En það er ekki til formúla fyrir
skáldsögunni, þar verður maður alltaf
að byrja eins og idíót. Þetta fannst Pétri
þýða að Halldór hefði aldrei tekið eins
mikið á við samningu leikrita og skáld-
sagna - auk þess sem hann vantar hinn
bráönauðsynlega Plús X í leikritunum.
Líkamlegt samband
Hverjum getur
leiðst undir slíkum
gjömingi? spurði
Jónas Sen í lok um-
sagnar sinnar um
tónleika Kammer-
sveitar Reykjavíkur
á þriðjudagskvöldið.
Þetta er gott dæmi
um stílbragðið „úr-
drátt“ því satt að
segja var téður gjörningur, flutningur
Signýjar Sæmundsdóttur og Kammer-
sveitarinnar á verki Atla Heimis Sveins-
sonar við texta myndlistarmannsins
Þórðar Ben Sveinssonar algert æði og
frábær endalok á finum tónleikum. í
ljóðabálkinum telur Þórður upp heimil-
istækin, ísskápinn, eldavélina, þvotta-
vélina, ofninn, sjónvarpið, öll þessi dá-
samlegu tæki sem gera líf okkar auð-
veldara og skap okkar betra. Svo flytur
hann sig út í geiminn, sér í sjónhending
billjónir afstæðna, ómælisvíðáttur og til-
veru sjálfs sín í ljósi hennar. Slíkum
bálki hæfir ekkert venjulegt lag enda
búa í tónverki Atla Heimis eins miklar
víðáttur og mannsröddin getur framleitt.
Og Signý skilaði þeim öllum.