Dagblaðið Vísir - DV - 18.05.2002, Blaðsíða 30

30
HeÍQarblctð 13 "V LAUGARDAGUR 1S. MAf 2002
Ég er ekki
Súperstjarna
Sigurður Guðmundsson tyllir tá á landið í
björtu suölu vorveðri til að vera viðstaddur
afhjúpun listaverks eftirsig á Listahátíð í
Reykjavík. Fjöruverk heitir það, einfaldlega,
og einfalt virðist það líka vera: Nokkrir
fagurlega slípaðir granítsteinar settir inn í
grjótvegginn meðfram Sæbrautinni niður af
Snorrabraut. Verkið fékk verðlaun í
samkeppni menningarmálanefndar um
útilistaverk sem efnt var til árið 2000.
HINGAÐ KOM SIGURÐUR FRÁ Austurríki þar sem
hann opnaði sýningu á verkum sínum 7. maí, og strax
að lokinni athöfninni brunar hann út á flugvöll og
flýgur — ekki strax til hafnarborgarinnar Xiamen í
Kína þar sem hann býr núna heldur til Hollands;
hann er í hópi listamanna og listfræðinga hvaðanæva
úr heimi sem bíður það vandasama starf að velja 30
unga listamenn inn í Ríkisakademíuna í Hollandi.
1000 sóttu um upphaflega, sá fjöldi hefur verið
grisjaður niður í 500 en nógu erfitt verður samt að
velja. Hinna útvöldu biður öfundsverður lúxus;
Vinnustofa, kaup og ferðalög um allan heim í tvö heil
ár. Sigurður og aðrir ráðgjafar eru svo til reiðu
sextán daga hvort ár til að halda masterklass með
nemendum sem biðja um þá sérstaklega. „Þá hitti ég
nemendur einslega í tvo til þrjá tíma og kafa með
þeim ofan i verkin," segir Sigurður. „Við erum ekki
að móta þetta fólk, bara gefa því tíma og vekja hjá
þeim spurningar um eigin verk.“
Sköpunin er það sem kemur á óvart
Við Sigurður hittumst á eftirlætisgistihúsinu hans
DV-mynd HARI
sem heitir Jörð — að visu ekki Hótel Jörð heldur
Gistiheimilið Jörð — og ég bið hann fyrst að segja mér
frá Fjöruverkinu og hvernig hann hugsaði það.
„Það átti sér alllangan aðdraganda," segir Sigurður.
„Þegar ég vann þessa samkeppni þá var verkið örlítið
öðruvísi hugsað en síðar varð. Þó má segja að
grunnhugsunin sé sú sama og útlitið er mjög svipað, og
þá getur maður spurt: Hvað hefur breyst? Þetta er
nokkurra fermetra flekkur af slípuðum steinum og
hann var upphaflega hugsaður við Ástarbrautina sem
kölluð var í gamla daga. Hugmynd mín var sú að fara
á staðinn með lið af fólki sem slípar steina og láta það
slípa hluta af Ástarbrautinni. Grunnhugsunin á bak
við verkið, hugsa ég — og ég segi „hugsa ég“ af því
verkin mín verða alltaf fyrst til á inntúítívan hátt,
skilurðu. Ég reyni að forðast aö búa til verk samkvæmt
eigin valhugsun. Ég ákveð ekki eitthvað sem ég tel
bitastætt og gott og skelli mér svo 1 að búa það til, því
þá get ég ekkert skapað! Sköpunin er það sem kemur
listamanninum á óvart. Þá bæði gengur hann inn í
verkið og skilur hver spurningin er um leið og hann
vinnur verkið. Ef listamaðurinn hefur skilið hver
spurningin er áður en hann fer út í verkið þá er það allt
öðruvísi vinna og ég vinn aldrei svoleiðis. Ég hirði
ekki um vitsmunalegan aðgang að verkinu í byrjun.
Svo hins vegar lendi ég alltaf í því eins og núna á þessu
augnabliki að ég er spurður hvað ég meini með
verkinu. Þá bý ég til eitthvað og það fer oft eftir
geðþótta því ef verkið er listaverk þá er hægt að túlka
það á mjög marga vegu, og túlkun listamannsins sjálfs
er að mínu viti ekki alltaf sú besta. Segjum sem svo að
listaverkið sé leiksýning og listamaðurinn sé leikarinn.
Þá fer listamaðurinn inn um bakdyr leikhússins, klofar
yfir öskutunnur og það er kannski músa- og
rottugangur þar og vond lykt. En áhorfendur koma inn
um aðaldyrnar og fara upp á svalir eða inn f sal. Besti
aðgangurinn að listaverki er ekki alltaf bakdyr
listamannsins."
Að sitja á steini með pela
„Sem sagt, upphaflega átti að slípa steina við
Ástarbrautina. Þessir steinar eru gráir og allir eins
en ef þú slípar þá, klappar þeim voða lengi, þá kemur
karakter þeirra I ljós og þeir verða undurfagrir. Þá
kemur líka í ljós að þeir eru allir einstæðir.
Mannfólkið er svona líka. Þú lítur yfir hóp af
Kínverjum eða íslendingum," og nú leggur Sigurður
þunga áherslu á hvert orð, „og í raun og veru þá álít
ég að hver einasti einstaklingur sé brjálæðislega
magnaður og merkilegur og yndislegur. En þú kemst
ekki að því nema þú getir elskað þá og þú getur ekki
elskað alla, því miður. Jesús gat það, Búdda og Daiai
Lama og svoleiðis stórmenni, en við þetta dauðlega
fólk getum bara elskað mjög fáa. Með því að slípa
stein er verið að gefa honum andakt, hann verður
einstakur.
En svo kom komplikasjónin," segir Sigurður og
hallar sér aftur í stólnum. „Það reyndist ekki vera
hægt að gera þetta við grágrýtið 1 fjörunni af því það
er svo gljúpt; í frosti hefði slipaða skelin brotnað af.
Þetta er mjög dýr vinna og hefði orðið ónýt á einu ári.
Þá henti ég þeirri hugmynd en ákvað í samráði við
nefndina að fá granítsteina í verkið. Þeir eru þéttir og
langlífir og glans helst á þeim í áratugi. Ég fékk
óslípuð granítbjörg í Svíþjóð, flutti þau til Kína,
slípaði þau þar með miklum mannskap. Síðan flutti
ég þau hingað til íslands og skipti á þeim og steinum
í fjörugarðinum. Þá varð til blettur sem er að mestu
leyti eins f formi og hver annar en heitur, þrunginn
andakt."
— Á okkur þá að hitna í brjóstinu þegar við sjáum
þennan heita blett þar sem við erum á gangi meðfram
sjónum?
„Ég get ímyndað mér að fólk setjist þarna á fallegu
vorkvöldi og horfi út á sjóinn," segir Sigurður
dreyminn. „Ég á minningar frá því ég var strákur hér
í Reykjavík um það þegar við fórum út í Gróttu þegar
búið var að loka skemmtistöðunum með pela með
okkur og settumst í fjöruna og sjórinn var lygn og við
drukkum kannski úr þessum pela öll saman og svo
þynntumst við upp og nutum stemningarinnar alveg
fram undir morgun. Það voru sætar stundir. Ég gæti
vel ímyndað mér að fólk settist á þessa steina f góðu
veðri. Kannski með pela, hver veit, þó ég ætli ekki að
reka áróður fyrir aukinni áfengisneyslu landsmanna.
En heldur ekki gegn henni."
Óábyggilegur listamaöur
— Hver er staða þfn sem myndlistarmanns núna og
á hvaða leið ertu?
„Ég hef aldrei séð sjálfan mig sem einhvern
leiðtoga," segir Sigurður, „einn af þeim sem segja
„fylgið mér“ og skapa skóla. Hins vegar tala ég mikið,
ég er málglaður maður. Ég er ekki módernisti að því
leyti að ég stingi upp á nýjum heimi sem allir eigi að
koma inn í. Ég vil ekki nota myndlistina þannig. Þó
er þetta ekki alveg rétt, það er pínulítill angi af
módernista í mér því mér finnst formflippið
aðlaðandi. Ég er sjálfur mikið í formum og hef skipt
oft um, verið óábyggilegur myndlistarmaður, hlaupið
yfir í önnur form, flökt — mjög meðvitað raunar.
Annars er „reduction“-hugsun ríkjandi hjá
Vesturlandabúum, að redúsera og redúsera, skilja
hismið frá kjarnanum uns kjarninn er einn eftir —
mjög göfugt og allt það.“
— Ertu að breytast sem myndlistarmaður?
„Já, ég held það. Ég vil helst ekki gera neitt nýtt í
myndlist, ekki búa til form eða eitthvað sem er nýtt
og búið til. Ég vil vera i heiminum eins og hann er en
breyta afstöðú minni til hlutanna í staðinn fyrir að
breyta hlutunum. Það rímar vel við Fjöruverkið.
Einn hlutur getur haft margar merkingar eftir því
fyrir hvað hann er látinn standa. Svo er ég orðinn
dálftið reyndur og gamall í listinni og veit meira hvað
ég þoli ekki af sjálfum mér. Ég er með algjört ofnæmi
fyrir symbolisma, tU dæmis, og líka fyrir öllu sem er
dídaktískt. Eftir því sem þú eldist veistu betur hvar
þú átt alls ekki að vera af þvl þú hefur verið þar áður
og meitt þig eða hruflað. En auðvitað koma nýjar
hættur," og Sigurður hlær við.
„Ég hef átt í erfiðleikum með það eins og kemur
fram í bókunum mínum að finnast ég vera ófrjáls
inni í hugarheimi menningarinnar. Finnast eins og
hann læðist inn í mig og móti mig án þess að ég fái
rönd við reist. Kannski er það hrikaleg sjálfselska að
vUja vera frjáls frá honum líka. Ég er frjáls undan
daglegu streði heimsins, get gert hvað sem mér
sýnist, álit annarra snertir mig ekki svo lengi sem ég
get réttlætt hlutina gagnvart sjálfum mér, og þá
finnst mér bara skemmtUegra að fólk æsi sig. Ég þarf
ekki að vera vinsæU maður. Þó á ég ekki marga óvini,
held ég, enda aldrei verið í valdastöðu eða sýslað með