Helgarblaðið - 30.04.1992, Blaðsíða 6
Helgar 6 blaðið
Konur ó íslandi eru meb lægri laun en karlar, þó svo
ab um sama starfib sé aö ræba.
Að kæra meint
Kærur vegna meints
launamisréttís hafa
verið fátíðar hér á
landi. Það þýðir samt
ekki að tilefhin skorti,
heldur hafa slík mál
jafnan verið erfið
meðferðar og óljós,
sem hefur um leið
fælt fólk firá því að
kæra misréttíð. Með
tilkomu nýrra jafnrétt-
islaga sem tóku gildi
1991 eru málin auð-
veldari viðureignar.
A vegum Nonæna jafn-
launaverkefnisins hefur ver-
ið gefið út kynningarrit um
meðferð kærumála vegna
launamisréttis kynja. Hildur
Jónsdóttir, verkefnastjóri
Norræna jafnlaunaverkefn-
isins, vonast til að kynning-
arritið hvetji þá, sem telja
sig beitta launamisrétti, til
að nýta sér jafnréttislögin
og leita réttar síns.
Hildur Jónsdóttir segir að
samanburður á störfum hafi
hingað til verið helsti akki-
lesarhællinn þegar launa-
misrétti er metið.
Samkvæmt nýju jafnrétt-
isiögunum getur fólk borið
saman sín störf við sam-
bæriieg störf innan fyrir-
tækja, þótt þau séu ekki al-
veg þau sömu. Þá er t.d.
hægt að horfa á hvaða kröf-
ur eru gerðar um menntun
og hæfni, ábyrgð og að-
launa
gæslu. Einnig má taka mat
á álagi og vinnuskilyrðum
þama inn í.
I 4. grein jafnréttislag-
anna segir: „Konum og
körlum skulu greidd jöfn
laun og skulu njóta sömu
kjara íyrir jafnverðmæt og
sambærileg störf. Með
„launum“ í lögum þessum
er átt við venjulegt grunn-
eða lágmarkskaup og hvers
konar frekari þóknun, beina
eða óbeina, hvort heldur er
Samningurinn um evrópskt efhahagssvæði er viðamikill, svo ekki sé meira sagt
Toppurinn á ísjakanum er tvær þykkar bækur. Samningurinn sjálfur telur ekki
margar blaðsíður, einungis 45. Hann er 129 greinar en það sem tekur pláss eru
bókanir ýmisskonar og yfirlýsingar um túlkanir á því sem stendur í samningnum.
Seinna heftíð er síðan viðbætur af ýmsu tagi þar sem oftast er verið að vísa í hinar
ýmsu reglugerðir Evrópubandalagsins svo hundruðum og þúsundum skiptir.
Þessar reglugerðir, tilskipanir,
túlkanir framkvæmdastjómar og
annað þvíumlíkt er síðan sá hluti
samningsins eða ísjakans sem er
undir sjávarmáli. Hér er um að
ræða tugþúsundir síðna á skrifræð-
ismáli. Þessar síður hafa þingmenn
á Alþingi lítið lesið en hafa hins-
vegar nokkuð lengi haft undir
höndum samninginn sjálfan í ein-
hveiju formi. Fyrsta próförkin var
gefm út 9. mars en þar vantar allar
breytingar sem hafa orðið vegna
þess að EES-dómstólnum var
hafnað af EB-dómstólnum. Helg-
arblaðið leit inn á Alþingi í vik-
unni og valdi ftmm þingmenn,
einn úr hverjum þingflokki, tii að
svara fimm spumingum um samn-
inginn. Valið var mjög handahófs-
kennt en forðast var að ræða við
formenn flokka og meðlimi utan-
ríkismálanefndar.
Gettu betur
Þingmennimir sem svöruðu voru
nokkuð fróðir um samninginn og
tóku vel í að svara þessum spum-
ingum. Einar K. Guðfinnsson (D)
vildi þó ekki svara, sagðist ekki
vilja gata á EES-spumingum í
blöðunum. Það sem helst kom á
óvart var hversu óvissir þingmenn-
imir vom á því hver hefði orðið
niðurstaðan í dómstólamálinu, þ.e.
að EB- dómstóllinn hafnaði því að
sérstakur EES-dómstóli hefði úr-
skurðarvald. Niðurstaðan varð sú
að komið verður á fót EFTA-dóm-
stól sem dæmir í ágreiningsmálum
innan EFTA. Risi ágreiningur um
samninginn milli EFTA-ríkis og
EB- ríkis verður að láta sameigin-
legu EES-nefndina útkljá málið.
Hún hefur ekkert dómsvald þannig
að náist ekki samkomulag verður
ekkert hægt að gera. Eigi að síður
er nefndinni ætlaða að taka mið af
reglum EB og dómsúrskurðum
EB- dómstólsins í hliðstæðum
málum.
Fyrst voru þingmennimir spurðir
að því hvað ísland skuldbyndi sig
til að gera ef misræmi kæmi upp
milli EES-reglna og íslenskra laga.
Þessu svöruðu allir rétt. Sam-
kvæmt EES-samningnum skuld-
bindur ísland sig tii að innleiða
ákvæði í lög þess efnis að reglur
EES gildi í því tilviki. Þingmenn-
imir svöruðu þessu reæyændar
ekki á þennan hátt. Kristín Ast-
geirsdóttir (V) sagði að skuldbind-
ingin væri að setja ný lög. Jóhann
Ársælsson (G) sagði að við yrðum
að fara efíir því sem gilli í EB. Jó-
hanncs Geir Sigurgeirsson (B)
sagði að Island yrði að fara að
EES-reglum sem byggðust á EB-
reglum. Vilhjálmur Egilsson (D)
sagði að í samningnum fælist að
íslensk lög ættu að vera í samræmi
við EES-reglurnar. Og Sigbjöm
Gunnarsson (A) sagði að EES-
reglumar hefðu forræði.
Þingmennimir gerðu sér allir
góða grein fyrir því að EES-regl-
umar cm æðri íslenskum lögum,
eða einsog Vilhjálmur sagði: „Ef
við fomm ekki efiir því emm við
að brjóta samninginn.
Ekki tungunni tamt
Næsta spuming var tæknilegs
eðlis. Spurt var hvert hægt væri að
vísa máli ef upp kæmi deilumál
varðandi tollameðferð. Það er ljóst
Jóhannes Geir Sigurgeirsson
fékk fjóra af fimm.
Vilhjálmur Egilsson fékk fjóra
af fimm.
að ýms EES-hugtök em þing-
mönnum ekki töm á tungu og því
vafðist fyrir þeim rétta svarið: Til
sameiginlegu EES-nefndarinnar.
Sú nefnd er hugsuð sem embættis-
mannanefnd og á að hittast einu
sinni í mánuði hið minnsta. Hún
sér um framkvæmdina. í EES- ráð-
inu fer hinsvegar fram pólitísk
Kristin Ástgeirsdóttir fékk 3,5.
mótun á framkvæmdinni en í ráð-
inu sitja ráðherrar.
Kristín gaf þetta frá sér, Jóhann
hafði það rétt, Jóhannes hélt að
málið yrði að senda til sameigin-
legs dómstóls EB og EFTA. Vil-
hjálmur fór út í mjög flókið svar.
Lýsti mismuninum á því hvort
ágreiningur væri milli EFTA-ríkja
eða milli EB-ríkis og EFTA-ríkis.
En þama var hann í raun að lýsa
dómstólalausninni. Sigbjöm hélt
einnig aðþessu ætti að vísa til
dómstóls.
Þriðja spurningin var einföld:
Geta Bretar áfram innheimt skóla-
gjöld af íslenskum námsmönnum
sem erlendum stúdentum?
I samningum er sérstök yfirlýs-
ing þar sem fram kemur að Bretar
geta innheimt skólagjöld á ná-
kvæmlega sama hátt og nú er.
Sigbjöm sagðist ekki halda að
Bretar gætu þetta. Vilhjálmur
sagði já. Það gerðu einnig Jóhann-
es Geir og Kristín. Jóhann skaut
hinsvegar á nei.
Sigbjörn Gunnarsson var verst
upplýstur af þingmönnunum.
Hann fékk 2,5.
Þá var spurt um hver væri lausn-
in á dómstólamálinu. Þar komu
allir inn á að frekar hailaði á EFTA
í þeim málum. Þingmenn vom al-
mennt með það í huga en nákvæm
útfærsla á niðurstöðunni var meira
á reiki. Þau fengu þetta hálft til eitt
stig fyrir þessa spumingu.
Hvað meb ríkib?
Lokaspumingin var um það
hvað fælist í sérstakri yfirlýsingu
ríkisstjóma Finnlands, íslands,
Noregs og Svíþjóðar um áfengis-
einkasölu.
Öll svömðu þau þessu rétt þótt
sum þeirra skytu á svarið án þess
að hafa hugmynd um það. Rétt
svar er að ríkisstjómimar lýsa því
yfír einhliða að áfengiseinkasölur
séu mikilvægur liður í stefnu ríkis-
stjómanna i heilbrigðis- og félags-
málum. EB kemur ekki þama með
mótyfírlýsingu einsog stundum er í
samningnum.
Vilhjálmur var með þetta á
hreinu, Sigbjöm sagði stjómina
vilja halda einsksölunni áfram og
það sögðu Jóhann og Jóhannes
Geir líka. Krístín sagðist líka gefa
sér að stjómimar vildu með yfir-
lýsingunni geta haldið áfram eink-
sölunni.
í heild komust þingmennimir
ágætlega frá þessu. Mest var sem
sagt hægt að fá fimm rétta en eng-
inn náði því. Jóhannes Geir og Vil-
hjálmur fengu fjóra rétta. Á hæla
þeim komu Kristín og Jóhann með
þrjá og hálfan og Sigbjöm rak lest-
ina með tvo og hálfan. Ekki ber að
taka þetta próf mjög alvarlega.
HERSTÖÐVAANDSTÆÐINGAR!!
Morgunkaffið verður í Hlaðvarpanum,
Vestnrgötu 3b, frá kl. 10:30 1. maí.
Mætum öll kát og hress og æfum okkur
fyrir gönguna!!
Miðnefndin
Fimmtudagurinn 30. apríl