Vísbending - 06.02.1998, Blaðsíða 3

ISBENDING
Asía: Ekkert að óttast

jgllp T Þorvaldur Gylfason
Ihk m prófessor
Síðustu 400 ár eru óvenjuleg í ver-
aldarsögunni fyrir það, að allar
götur fram til aldamótanna 1600
eða þar um bil voru Kínverjar mesta hag-
veldi heimsins. Framlag þeirra til fram-
fara mannkynsins ber glöggt vitni um
veldi þeirra í þá daga: áttavitinn, byssu-
púðrið, prentvélin og pappírspeningareru
kínverskar uppfinningar. Adam Smith,
faðirhagfræðinnar, fjallarum Kína í Auð-
legð þjóðanna (1776) og lýsir landinu
svo, að það hafi lengi verið eitt ríkasta
land hcimsins —miklu ríkara en nokkur
hluti Evrópu.
Endurheimt
Þá var þegar tekið að halla undan fæti
þarna fyrir austan. Um 1820 var hlut-
deild Asíu í framleiðslu heimsins í heild
komin niður fyrir 60%.
Öld síðar, eða 1920,
var hlutdeild
Asíu í heimsbú- ,
skapnunt komin
niður undir fjórð- ' ung og
1940 niður fyrir fimmtung. Asía var orðin
að einu allsherjarfátæktarbæli. Gunnar
Myrdal, sænski hagfræðingurinn og
Nóbelsverðlaunahafinn, skrifaði fræga
2000 blaðsíðna bók um harmleikinn í
Asíu (Asian Drama, 1968), þar sem hann
komst að þeirri niðurstöðu, að hagvöxtur
í Asíu væri ólíklegur, jafnvel ómögu-
legur.
En þróunin átti eftir að snúast við. Arið
1992 varskerfur Asíu til heimsframleiðsl-
unnar kominn upp undir 40%. Alþjóða-
stolnanir spá því nú, að eftir röskan ald-
arfjórðung, árið 2025, verði Asía aftur
farin að framleiða næstum 60% af allri
vöru og þjónustu í heiminum. Þá mun
Asía endurheimta fyrri yfirburðastöðu í
heimsbúskapnum. Þá mun heimurinn
aftur fá annan svip.
Þessartölureru eftirtektarverðarm.a. fyrir
það, að þær ná yfir Asíu alla og ekki aðeins
yfir undralöndin svo nefndu, þar sem hag-
vöxtur hefur verið mestur undangengin
ár. Það á að vísu ekki alls kostar vel við
að tala um undur og undralönd í þessu
viðfangi, því að það sætir engri furðu, að
lönd, sem fylgja skynsamlegri og hag-
vaxtarvænni efnahagsstefnu langtímum
saman, eins og mörg Asíulandanna hafa
gert, uppskeri mikinn hagvöxt.
Skoðum t.d. vaxtarferilinn frá 1965 lil
1990, en sá aldarfjórðungur asískrar hag-
sögu hefur einmitt verið kannaður og
kortlagður í þaula að undanförnu.1 Þessi
25 ár óx þjóðarframleiðsla á mann í Asíu
allri unt næstum 4% á ári að jafnaði á
móti 21/2% í OECD-löndunum. Auslur-
Asíulöndin (Hong Kong, Kórea, Singa-
púr og Taívan) bjuggu við enn meiri vöxt
þessi ár, eða rösklega 61/2% á ári. Suð-
austur-Asía (Filippseyjar, Indónesía,
Malasía og Taíland) óx eins og álfan í
heild, eða um næstum 4% á ári að jafnaði.
Suður-Asía (Bangladess, Indland, Paki--^ 11
stan og Srí Lanka) greri hægast: þar va(^'
vöxturinn aðeins um 1,7% á ári. Til sam-yk
anburðar var hagvöxturinn um 0,7% á
ári að jafnaði í Afríku sunnan Sahara
á sama tíma og 0,8% í Suður-
Amerrku.
Takið sér-
staklega
u x u
mun hraðar en Af-
ríka og Suður-Ameríka
þennan tíma. Nú eru öll þessi
svæði í uppsveiflu, einnig mörg
Afríkulönd, því að hagvöxturinn í
Austur-Asíu hefur sent skýr skilaboð til
hagstjórnenda víðs vegar um heiminn.
Horfurnar fram í tímann
/
Oróinn á fjármagns- og gjaldeyris-
mörkuðum í Asíu síðustu mánuði
gefur að minni hyggju ekki tilefni til að
endurskoða langtímaspárnar, sem lýst var
hér að framan. Hagvaxtarhorfur Asíu til
langs tíma litið eru litlu sem engu lakari
þrátt fyrir hríðlækkun á gengi gjaldmiðla
og hlutabréfa í nokkrum þessara landa
síðan um mitt sumar 1997. Til þess liggja
ýmsar ástæður.
Veigamest er þessi: vandræðin á gjald-
eyris- og verðbréfamörkuðum í nokkrum
þessara landa, einkum Taílandi, þar sem
ballið byrjaði, og í Malasíu, Indónesíu
og Kóreu, og í minni mæli í Hong Kong
og Singapúr, þurfa ekki að veikja undir-
stöður hagvaxtarins í þessum löndum að
neinu ráði. Stoðirnar standa. Stórsóknin
í menntamálum þarna austur frá hefur
skilað árangri, sem tímabundið gengisfall
á verðbréfamörkuðum fær ekki haggað.
Mikil sparnaðarhneigð gularekki heldur
upp, þótt gengi hlutabréfa falli í bili. Og
útflutningur hættir ekki heldur að vaxa
af þessum sökum, heldur má þvert á móti
búast áfram við örum útflutningsvexti á
næstu árum í skjóli lágs gengis gjaldmiðl-
anna. Lágt verð á hlutabréfum nú virðist
einnig líklegt til að laða nýtt erlent fjár-
magn til Asíu. Þannig skapar kreppan
skilyrði til nýrrar sóknar, auk þess sem
hún knýr á um frekari umbætur.
# j Síðast en ekki sízt eru flestir
■4 innviðir efnahagslífsins í
þessum löndum jafnsterkir eftir sem
áður. Þetta á ekki sízt við um vinnu-
markaðinn, þar sem sveigjanlegt fyrir-
komulag ákvarðana um kaup og kjör
hefuryfirleittstuðlaðaðlitluatvinnu-
leysi í Asíu. Nú, þegar á móti blæs
og verulega hægir á hagvexti í bili í
sumum þessara landa, má búast við
því, að atvinnuleysi þarna austur frá
aukist miklu ntinna en það myndi
ef Asíuþjóðirnar byggju
við evrópska skipan vinnu-
markaðsmála, þar sem
vinnu veilendur neyðast
til að skera niður
mannaflann í hall-
ærum, af því að þeir
hafa ekki svigrúm
til að lækka
heldur launin.
Sveigjanleiki
aðsins í
og eykur
vinnumark
Asíu eflir friðinn _
hagkvæmnina í efna- -
(hagslífinu og stuðlar
þannig að skjótum bata.
Hversu skjótur batinn
verður, getur þó enginn
vitað með vissu. Hitt vita
menn af reynslunni, t.d. af verðhruninu í
Wall Street haustið 1987, að allsherjar-
verðfallhlutabréfaerævinlegatímabund-
ið.
Umbætur
Því er þó alls ekki að leyna, að ýmsir
gallar eru enn á efnahagsskipaninni í
mörgum Asíulöndum, og þessir brestir
virðast eftir á að hyggja hafa ált nokkurn
þátt í erfiðleikum undangenginna mán-
aða. Þessi tengsl eru þó ekki ljósari en
svo, að enginn sá þau fyrir, svo að ég vili.
Þetta liggur í hl utarins eðli: það er yfirleitt
ekki hægt að segja fyrir um gengisþróun
hlutabréfa frá degi til dags, en langtíma-
þróunin kemur mönnum sjaldnast í opna
skjöldu.
Mig langar einkum að nefna tvennt.
Astandi bankamála í Taílandi, Indónesíu
og víðar þarna austur frá var og er ábóta-
Framhald á síðu 4
3