Vísbending


Vísbending - 22.10.2004, Blaðsíða 2

Vísbending - 22.10.2004, Blaðsíða 2
ISBENDING Erlendar fjárfestingar í sjávarútvegi Þórður Friðjónsson j hagfræðingur Islenskur sjávarútvegur býr við tak- markaðan aðgang að erlendu áhættufjármagni. Þannig er erlend- um fjárfestum ekki heimilt, samkvæmt gildandi lögum, að fjárfestabeint í fyrir- tækjum í greininni. Að baki liggur ótti við að útlendingar næðu yfirráðum yfir auðlindinnieffrelsiríktiíþessumefnum. Þessi tilhögun skerðir á ýmsan hátt stöðu og sóknarfæri sjávarútvegsfyrir- tækja. Færa má fyrir því veigamikil rök að gildandi lög séu óþarflega takmark- andi til að tryggja þau markmið sem þeim er ætlað miðað við þær aðstæður sem nú eru íhagkerfinu. Fyrirvikiðerástæða til að endurskoða lögin með það fyrir augum að rýmka aðgang að erlendu fjármagni án þess að tefla í tvísýnu þeim hagsmunum sem þar eru taldir í húfi. Flér á eftir verður stuttlega reifað hvernig sjávarútvegsfyrirtækjum hefur vegnaðáhlutabréfamarkaði. I framhaldi verða tekin dæmi um hvernig skráð fyrirtæki í öðrum atvinnugreinum hafa nýtt sér skráningu í Kauphöllinni til efl- ingar og útrásar. Loks verður fjallað um þá spurningu hvort tímabært sé að draga úr takmörkunum á erlendum fjárfesting- um í innlendum sjávarútvegi og hvaða kostir blasa helst við í þeim efnum. Stærð og verðmæti Skemmst er frá því að segja að sjáv- arútvegsfyrirtæki hafa átt undir högg að sækja á hlutabréfamarkaði. Þetta sést vel þegar þróun þeirra er borin saman við önnur fyrirtæki í Kauphöllinni. Til marks um það hefur Urvalsvísitalan (ICEX-15) hækkað miklu meiraen vísitala sjávarútvegsfyrirtækja eins og mynd 1 sýnir. Þetta er sérstaklega áberandi á síðustu tveimur árum þótt einnig sé nokkur munur allar götur frá árinu 1999. Aðrir mælikvarðar segja sömu sögu. A mynd 2 er hlutfallslegt verðmæti sjávar- útvegsfyrirtækja sýnt annars vegar og meðalstærð fyrirtækja hins vegar. Þann- ig hefur hlutfall skráðra sjávarfyrirtækja, eins og Kauphöllin skilgreinir þau, lækkað úr um 40% þegar það var hæst árið 1997 í um6% áþessu ári. Meðalstærð sjávarútvegsfyrirtækjanna hefur einnig aukist lítið í samanburði við meðaltal allra fyrirtækja í Kauphöllinni. Skilgreining Kauphallarinnar er reyndar aðeins víðari en umrædd lög segja til um því að hún nær meðal annars til sölufyrirtækjanna en það breytir þó ekki að marki þeirri mynd sem hér hefur verið dregin upp. I því sambandi má nefna að hefðbundnum sjávarútvegs- fyrirtækjum með veiðiheimildir hefur fækkaðúr 17í7fráárinu 2000oghlutfalls- legt verðmæti þeirra hefur lækkað úr 15% í 4% af heildarverðmæti skráðra fyrirtækja á sama tíma. Það sem einkum vekur athygli við þessa þróun er að uppgangurinn á hluta- bréfamarkaði undanfarin ár hefur hrein- legaekki náð til sjávarútvegsins. Astæð- urnar fyrir þessu eru sjálfsagt marg- þættar. Rekstrarumhverfi sjávarútvegs- ins er í mörgum atriðum frábrugðið því sem við á um aðrar greinar. í því sam- bandi skiptir mestu máli að stjómvöld og pólitík leika mun stærra hlutverk á þessu sviði en öðrum. Er þá meðal annars vísað til stjórnkerfis fiskveiða, úthlut- unar aflaheimilda, hafta á viðskiptum með þær og til þess að heimildir til ráð- stöfunar hjá hverju fyrirtæki eru bundn- arhámarki. Enn fremureru byggðamálin viðkvæm. Loks eru erlendar fjárfestingar í greininni háðar takmörkunum eins og lýst hefur verið hér á undan og hér er fjallað sérstaklega um. Líklegt er að þessir þættir geri fyrirtækjunum erfitt fyrir á hlutabréfamarkaði. Að öllu samanlögðu geta stærstu fyrirtækin ekki stækkað meira innan- lands (vegna kvótaþaks) og pólitík setur mark sitt á starfsumhverfi þeirra. Er að vonum að fjárfestar séu á varðbergi og horfi frekar í aðrar áttir. Markaðsskráning og útrás Ein leið til vaxtar er hins vegar með útrás, með fjárfestingum í sjávar- útvegi og tengdum greinum erlendis, eins og reyndar töluvert hefur verið um á undanförnum árum. Utrás þessara fyrirtækja hefur hins vegar ekki verið jafnárangursrfk og í ýmsum öðrum greinum. Þannig hefur til að mynda verðmæti KB-banka, Actavis og Bakka- varar margfaldast í Kauphöllinni á nokkrum árurn. Össur og Marel hafa vaxið hægar á síðustu árum en engu að síður umtalsvert. Samanlagt verðmæti þessara fyrirtækja er nú um450 milljörð- um króna meira en það var fyrir fjórum árum. Þessi verðmætisauki samsvarar um 50% af landsframleiðslu þjóðarinnar. Fleiri fyrirtæki hafa náð ágætum árangri í útrás sinni. Enginn vafi er á því að hlutabréfamarkaðurinn hefur leikið mikilvægt hlutverk í útrás umræddra fyrirtækja. Ánægjulegt væri að sjá sjávarút- veginn sigla í kjölfar þessara fyrirtækja, að sjá innlendan sjávarútveg ná veru- legum árangri á erlendum vettvangi. Eitt af því sem gæti stuðlað að slfkri þróun er rýmri aðgangur að erlendu áhættu- fjármagni. Þá gætu sjávarútvegsfyrir- tækin meðal annars nýtt sér hlutabréfin (Framhald á síðu 4) Mynd 1. Þróun Úrvalsvísitölunnar og vísitölu sjávarútvegs frá 1992 fram í október 2004 Mynd 2. Hlutfallslegt verðmœti sjávarútvegsfyrirtœkja og meðalstcerð þeirra m.v. meðaltal markaðarins 35.000 Sjávarútvegsfyrirtæki Allur markaöurinn 25.000 -- w n 3 _ 8 8 8 8 N N N N (\l 2

x

Vísbending

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísbending
https://timarit.is/publication/281

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.