Vísir - 25.03.1971, Blaðsíða 9

VlSIR . Fimmtudagur 25. marz 1971
Þar dreypa fermingarbömin á „blóði
Krists" af 600 ára gömlum kaleik

Það er ekki ómerkur kaleikur, sem börnin, sem
fermast frá Kolbeinsstaðakirkju á Snæfellsnesi
bergja af við altarisgöngur. Komið hefur nefnilega
í ljós við rannsóknir, að kaleikur sá er orðinn meira
en sex hundruð ára gamall. „Okkur finnst samt
engin ástæða til að hætta að nota hann og loka
inni á safni“, sagði Árni Pálsson sóknarprestur Kol-
beinsstaðasóknar okkur, „en að sjálfsögðu mun
hans verða gætt öllu betur en ella hefði kannski
verið. Því er nú í smíðum hjá Glófaxa sérstakur
sýningarskápur, sem kaleikurinn verður hafður í
í kirkjunni framvegis. Verður það bæði eldtraust-
ur skápur og þjófheldur, tengdur þjófabjöllukerfi
að auki“.
„Það er talið, að kaleikurinn
hafi á sínum tíma veriö gefinn
Kolbeinsstaðakirkju af einhverj.
um þeirra auöugu manna sem í
Kolbeinsstaðasókn voru á þeim
tímum eða þá til minningar um
einhvem þeirra. Helzt hefur
verið hallazt að þeirri hugmynd,
að kaleikurinn hafi verið gefinn
kirkjunni til minningar um
Ketil Þorláksson, þá hirðstjóra,"
hélt sr. Ámi áfram máli sínu.
Lengi framan af var haldið,
að kaleikurinn væri íslenzk
smíð, þar eö menn þóttust lesa
neðan á honum H úr höfða-
letrinu. Þeirri hugmynd hefur
því miður verið hrundið með
þeirri staðreynd, að vitað er um
annan kaleik söimu geröar sax-
neskan að uppruna. Sá er mikiö
farinn að láta á sjá, orðinn miklu
eyddari, en kaleikur Kol-
beinsstaðakirkju.
Eitt er þó ábyggilegt, og það
er þaö, að kaleikurinn hefur
verið gerður sérstaklega fyrir
Kolbeinsstaðakirkju. Sanna það
myndirnar, sem greyptar eru í
bláu smeltiplattana á fótstalli
kaleiksins, þær sýna dýrlinga þá
er kirkjan er helguö. — Raunar
ekki þá alla, þar eð þeir eru
svo margir að þeir hefðu ekki
komizt fyrir svo vel hefði ver-
ið, en höfuðdýrlingan kirkjunnar
eru þar þó alltént.
„Má þaö eiginlega undrun-.
Ein dýrlingamyndanna á kaleiknum. Sýnir hún Maríu mey
með Jesúbarnið.
sæta, að kaleikurinn hafi varð-
veitzt í Kolbeinsstaðakirkju í
gegnum aldirnar, eins og gerðar
voru margar „hreinsanir" á veg-
um drottnara okkar á fyrri tím-
um,“ sagðj sr. Árni. „Sennilega
hafa safnaðarmenn falið hann
svona vandlega fyrir „málm-
leitarmönnunum“. En slíkt var
mjög algengt. Sem dæmi um
einn slíkan feluleik mætti t.d.
nefna fornminjafundinn í
ýkja löngu. Þá fannst ákaflega
merkilegt eirpottasett í um það
bil tíu til fimmtán metra djúpri
hraunsprungu. Leikur enginn
vafi á því, að þar .hafi því
verið komiö fyrir á meðan leit-
armenn fóru um.“
Það var ekki fyrr en fyrst á
árinu 1911, að kaleikurinn vakti
fyrst athygli fornminjafræðinga.
Þá var hanp 11 rappspkaðþr og
komizt að þeirrj niðurstqðu, að
Hér er rnynd af hinum ævagamla kaleik Kolbeinsstaðakirkju í réttum stærðarhlutföllum.
Skálin er það eina, sem endurnýjað hefur verið.
roHauðamelshráuni fyrii' ékki svo hann Vvær}i,fitá’Lþýf>itirh'H440 tll
50 (síðari rannsóknir hafa leitt
f Ijós, sem fyrr segir, að hann
er heilum hundrað árum eldri).
Að þeim rannsóknum loknum
hélt Matthías Þórðarson þá
þjóðminjavörður fund meö Kol-
beinsstaðasöfnuðj og bauö þeim
kr. 150.00 fyrir kaleikinn til
Þjóðminjasafnsins. Ekki þætti
þaö verð fyrir kaleikinn of-
reiknað í dag, en þá voru aðrir
tímar og Kolbeinsstaðakirkja
félítil. Það var líka með naum-
um meirihluta atkvæða safnað-
armanna, að tillagan varðandi
kaupin var felld.
Síðan lá málið niðri þar til
sr. Ámi Pálsson tók við presta-
kallinu. Fékk hann strax áhuga
á kaleiknum og vakti athygil
dr. Kristjáns Eldjáms þá þjóð-
minjavarðar á honum. Fékk
dr. Kristján einnig mikinn á-
huga á gripnum og tók til
við að rannsaka hann í sam-
vinnu við aðra fornminjafræð-
inga á Norðurlöndunum, eink-
um danska fornminjafræðing-
inn Molke, sem einkum og sér
I lagi hefur áhuga á kaleik-
um. Er hann t.d. með I undir-
búningi bók, sem rekur sögu
kaleika.
,,1 samvinnu við þennan
Molke vinnur dr. Kristján enn
að rannsóknum á kaleiknum,
að þvi er ég bezt veit,“ sagði
sr. Árni. „Kaleikurinn er þó
enn varðveitíur í Kolbeins-
staðakirkju, þar eð hann hefur
verið ljósmyndaður gaumgæfi-
lega og Ijósmyndimar látnar
nægja við rannsóknirnar". út-
skýrði hann.
„Mér er einkum annt um
kaleikinn fyrir þaö, hve hann er
fíngerður og vandaður í alla
staði,“ sagði sr Ámi að lokum
„Kaleikar frá þessum tímum
vom annars svo einstaklega
stórgerðir og grófir". — ÞJM
a
vtsstm
— Finnast yður 56 þús.
kr. mánaðarlaun þing-
manna of há eða of lág?
Bragi Eggertsson, starfsmaður
hjá Orkustofnun: — Ég held að
þaö sé ósköp hæfilegt.
Slgurður Harðarson, útvarps-
virki: — Það er ósköp temmi-
legt. En ég ætlast líka til þess
að þeir vinni fyrir þeim.
Eiríkur Stefánsson, rafvirki: —
Mér finnast þau of há miðað viö
aðrar stéttir.
Sigfríður Marinósdóttir, hús-
móðir: — Mér finnast þeirra
störf ekkj vera svo mikil. Þaó
ætti að samræma þau þannig,
að þau yrðu borguð eins og
önnur vinna, sem tekur sama
tíma.
Einar Gústafsson, skrifstofu-
maður: — Það verður enginn of
saddur af því.