Vísir - 11.10.1971, Blaðsíða 8

i
VÍSIR. Mánudagur 11. október 1971,
VISIR
Dtgefandi:
Pramkvæmdastjóri
Ritstjóri:
Fréttastjóri
Ritst jóman ulltrúi
Auglýsinpastjóri
Auglýsingar:
Afgreiðsla:
Ritstjóm:
Áskriftargjald kr.
í lausasölu kr. 12,
Prentsmiðja Vísis
: Reykjaprent hf.
: Sveinn R. Eyjólfsson
: Jónas Kristjánsson
: Jón Birgir Pétursson
: Valdimar H. Jóhannesson
: Skúli G. Jóhannesson
: Bröttugötu 3b. Sfmar 15610, 11660
: Bröttugötu 3b. Sími 11660
: Laugavegi 178. Sfmi 11660 (5 línur)
195 á mánuði innanlands
.00 eintakið.
— Edda hf.
Vinsæl heimili
Aðsókn að barnaheimilum fer ört vaxandi um þess-
ar mundir. Langir biðlistar hafa myndazt hjá for-
stöðukonum þeirra. Þau heimili, sem byggð voru fyrir
þarfirnar, eins og þær voru fyrir nokkrum árum, eru
nú orðin allt of lítil. Smáauglýsingar Vísis bera þess
og merki, að barnagæzla er í vaxandi mæli að færast
inn á einkaheimili kvenna, sem afla sér nokkurrar
aukagetu með þessu móti. Þetta stafar auðvitað af
hinni stórauknu eftirsurn.
Ýmsar ástæður valda þessari breytingu. Ein er sú,
að foreldrar líta bamaheimili ekki sömu augum og
áður. Þau eru orðin viðurkenndar uppeldisstofnanir,
sem byggja á langri og góðri reynslu. Einkum á þetta
við um leikskólana, sem taka börn hálfan daginn.
Foreldrar eru almennt farnir að líta á þá sem heppi-
lega tilbreytingu fyrir bömin frá uppeldi heimahús-
anna. Hins vegar eru dagheimilin, sem hafa börnin
allan vinnudaginn, frekar álitin vera neyðarlausn fyr-
ir foreldra, sem búa við sérstakar aðstæður. En þau
era þó einnig smám saman að vinna sér álit.
Önnur ástæða er hið góða atvinnuástand, Hvar-
vetna er mikil eftirspum eftir fólki í vinnu. Húsfreyj-
ur freistast í vaxandi mæli til að taka þeim möguleik-
um, er atvinnuástandið býður upp á. Og þær leita þá
til bamaheimila og bamagæzlukvenna til að létta af
sér hluta heimilisstarfanna.
Skortur á lærðum fóstram er ein af ástæðunum fyr-
ir því, hve seint gengur að hafa undan eftirspurninni.
Fóstram hefur þó fjölgað ört á undanfömum árum.
En þeim þarf að fjölga enn örar á næstu árum, eink-
um utan Reykjavíkur, ef ekki á að myndast hálfgert
neyðarástand í bamagæzlumálunum.
önnur ástæða er sögulegs eðlis frá þ: ',.n t.'ina, er
litið var á barnaheimili sem hálfgerða framfærslu-
skyldu svc‘tarr'1aga. Þá myndaðist sú vsnja, að for-
eldrar greiddu elrk' ns--a hlut*’ af !:cstnaðinum
rekstur barnaheimilanna. Z eitarfélögin tóku á sig
allan byggingakostnað heimilanna og hluta reksturs-
kostnaðarins. Reykjavík greiðir nú 50% af rekstrar-
kostnaði dagheimila og 25% af rekstrarkostnaði leilr-
skóla. Þessi mikli baggi á sveitarfélögunum dregur
auðvitað úr Iíkunum á því, að þau ráði við að leysa
mál allra foreldra með þessum hætti.
Ef foreldrar greiddu allan kostnað við byggingu
og rekstur barnaheimila, mimdi kosta 5.400 krónur í
stað 2.200 króna að hafa bam á dagheimili og 2.000
krónur í stað 1.200 króna að hafa bam í leikskóla.
Enginn vafi er á því, að mikill fjöldi foreldra mundi
vilja greiða slíkar upphæðir, ef bamaheimili byðust.
Þetta kom greinilega fram í yiðtölum, sem birzt
hafa í Vísi við mæöur, sem era að auglýsa eftir barna-
gæzlu. Það mundi létta mjög á núverandi rekstrarfyr-
irkomulagi barnaheimila, ef einnig væra byggð eða
inuréttuð heimili, sem ættu að standa að öllu leyti
undir s:r af framlagi foreldranna.
Eiturefnið PCB finnst í
vef jum og móðurmjólk
magni. Matvælaefnafræðingur-
inn Ludwig Acker hafi rann-
sakað 93 sýnishorn af vefjum
mannsiíkamans og 45 sýnishorn
„í móðurmjólkinni og
vefjum mannslíkamans
hefur fundizt eitur, sem
er hættulegra en skor-
dýraeitrið DDT. Fram-
Ieiðendur hafa ákveðið
að hætta framleiðsl-
unni.“ Þessa frétt má
lesa í síðasta hefti
þýzka tímaritsins Der
Spiegel. Tímaritið grein
ir frá því, að eiturefnið
PCB hafi fundizt við
rannsóknir á mannslík-
amanum. í áratug hefur
skordýraeitrið DDT ver
ið talið dæmigert fyrir
mengun og eitrun um-
hverfisins. Klórkolvetn
issambönd, svo sem PCB
era hins vegar miklu
hættulegri að sögn dr.
Charles C. Edwards, sem
er yfirmaður bandaríska
eftirlitsins með lyfjum
og matvælum.
146 þúsund hænur deyja Umsjón: Haukur Helgason
Acker prófessor fann efnið í
öllum sýnum.
Illlllilllll
fiSBSSBS
Bandaríska blaðiö New York
Times skýrir frá því, að fram-
leidd séu áriega um 10 þúsund
tonn af þessu efni. Þáð sé aö-
allega notað á tveimur sviðum.
í fyrsta lagi sem einangrunar-
efni í rafmagnstæki og vélar
ýmiss konar. PCB þolir 900
stiga hita á Celsfus. 1 öðru lagi
í margs konar gerviefni, liti og
lökk, skrifstofuhluti o. fl. R’ikis-
eftirlitið bandaríska skýrir frá
því, að efnið hafi fundizt f sum-
um matvælum. PCB var f ýms-
um umbúðum um ost, súkku-
laði, þunmjólk, kex, hrísgrjón,
mél, búðing og fleira V Banda-
rfkjunum. William D. Rukkels-
haus formaöur stjórnarnefndar
um umhverfisv'rnd segir, að
,.3'1’^,r J:cssar upplýsingar um
PC3 valdi áhýggjum“.
Framleiðendum efnisins er orð
;ð þetta ljóst. í viðtali við Spiegei
segir framkvæmdastjóri félags-
ins Monsanto í Evrópu, að
ýmsar hliöarverkanir efnisins
virðist uggvænlegar. Um svipað
leyti komu þær fréttir frá
Bandarfkjunum, að í New York
fylki hefðu í fyrra farizt 1-16
þúsund hænur úr PCB-eitrun.
Svipaða sögu er unnt að segja
frá Minnesotafylki.
Eitrun í fóstrum
Leifar af PCB hafa fundizt i
blóðplasma manna í Bandaríkj-
unum. Dr. Robert Risebrough
prófessor i efnafræði við
Berkeleyháskólann skýrði þing-
nefnd frá því, að hann teldi að
tvö börn, sem fæddust andvana
og voru rannsökuð, hafi „borið
merki PCB-eitrunar“.
í Vestur-Þýzkalandi. segir
Der Spiegel, hafa vlsindamenn
skýrt frá, að efnið finnist f
rnannslíkamanum f uggvænlegu
Monsanto-tunnur með PCB-
framleiðslu verður hætt
Dahlström framkvæmdastj.
Monsanto í Evrópu ákvað,
að hættan væri of mikil.
af mjóðurmjólk og fundið efnið
í þeim öllum.
I fiskum við Stokkhóhn
Efnafræðingum hafi ekk; orð-
ið Ijós hættan af PCB vegna
þess hve skylt það sé skordýra-
eitrinu DDT. Oft hafi komið
fyrir, að það, sem talið var leif-
ar af DDT, reynist \ rauninni
leifar af PCB. PCB sé mjög
erfitt aö eyöa úr líkama manna
og dýra, þegar það er einu sinni
þangað komið. Hins vegar fari
DDT f líkamanum að hverfa
með árunum PCB hefur verið
framleitt síðan 1930, en árið
1966 fundu áðurnefndur Rise-
brough og Svíinn Sören Jen-
sen leifar þess í villtum dýrum.
Jensen fann efnið 'i fiskum við
Stokkhólm. Við frekari rann-
sókn kom fram, að efnið hafði
borizt frá einu dýri til annars
um líkeðjuna f hafinu. Þetta
hafi leitt til fækkunar dýra.
Þúsund Japanar veikjast
í fyrsta sinn hafi komið í ljós.
hver hætta er af efninu, þegar
fimm manneskjur létust í Japan
árið 1966 af eitrun hrfsgrjóna,
sem höfðu verið soðin f ofíu
með PCB. Eitt þúsund Japanar
veiktust f það sinn af skinn-
veiki og útbrotum vegna eitrun-
ar. Vísindamenn álíta að ekki
þurfi að gerast jafn voðalegir
hlutir og uröu í Japan, þótt
efnið komist ( mannslíkamann.
Þvert á möti verði menn þess
lengi lítið varir.
Svíinn Jensen fann efnið til
dæmis í hár,- sínu og konu sinn-
ar og jafvel fimm mánaða gam-
allar dóttur sinnar. Jensen
taldi, að bamið heföi drukkið
efnið með móðurmjðlkinni. Við
rannsóknir f Munster fundust
yfirleitt þrisvar til fimm sinnum
meiri leifar af PCB f móður-
mjólk og fituvef heldur en leif-
ar af DDT, sem þar voru.
PCB í andrúmsloftínu
í Kiel vinna vísindamenn viö
Jeit að PCB f kúamjólk. Banda-
rískir vfsindamenn hafa byggt
á kenningum um flutning efnis-
ins með lífkeðjunni frá einni líf-
veru til annarrar, þegar hin
slðari etur þá fyrri. Þjóðverjar
hafa haldið því fram, að efnið
sé jafnvel í andrúmsloftinu og
geti borizt þannig f líkama
manna og dýra. Áðurnefndur
Ludwig Acker telur sig hafa
fundið upplausnir. sem komizt
höfðu f snertingu við andrúms-
loftið, mengaðar af PCB. Spor
efnisins fundust reyndar þegar
fyrir sex árum f þoku yfir Ham-
borg og London, en þeirri upp-
götvun var ekki veitt athygli
að marki.
Vansköpuð afkvæmi
Framleiðendurnir Bayer f
Þýzkalandi og Monsanto, sem
er ameriskt en hefur viða útibú,
ætla að hætta framleiðslu. Samt
getur enn verið langur tfmi,
unz dregur úr menguninn; af
efninu
PCB hefur valdið skemmdum
í lifur dýra, að sögn lækna, sem
það hafa athugað. Vanskapanir
unga hafa komið í Ijós við rgnn-
sóknir á hænum, ogmeðálþeirra
1000 Japana, sem veiktust af
PCB-eitrun, fæddu nokkrar
kvennanna vansköpuð böm.