Lesbók Morgunblaðsins - 08.05.1938, Blaðsíða 1
oraiWJjMiiðsíti®
18. tölublað.
Sunnudaginn 8. maí 1938.
XIII. árgangur.
j • h.f.
Fullveldi Estlands 20
ara
hershöfðingi.
Eftirfarandi grein er
útdráttur úr grein-
um, sem skrifaðar
voru í tilefni af 20
ára fullveldisafmæl-
inu 24. febrúar s. 1.
í lok ófriðarins mikla risu upp
við Eystra.salt. í útjaðri
Rússaveldis, þrjú ný ríki: Litauen,
þeirra svðst, í nábýli við Pólland,
sem liú er skemst að minnast, þá
Lettland og nyrst Estland. Þó
lönd þpssi hafi aðeins skannna
stand sjálfstæð verið, er saga
þeirra að ýmsu leyti merkileg.
(trein sú, sem hjer fer á eftir,
mun aðallega fjalla um Estland.
Er hún samin í tilefni af því, að
lýðveldið Estland lijelt liátíðlegt
20 ára afmæli sjálfstæðis síns þ.
24. febrúar þ. á.
Estlendingar hafa búið frá -ó-
muna tíð sem sjerstök þjóð í nú
verandi heimkvnnum sínum. Fyr-
ir 700 árum voru þeii; enn frjáls-
ir og óháðir. Tímar friðsamlegrar
Ju’óunar voru samt. þráfaldlega
rofnir af óvinuin. sem brutust inn
í landið ýmist að austan, sunnan
eða vestan. í byrjun 13. aldar
brutust þýskir regluriddarar inn
í landið og tókst loks, eftir blóð-
uga viðureign, að kúga landsins
eigin börn til hlýðni við sig. Síð-
an valt á ýmsu um yfirráðendur
landsins. Koma þar bæði Þjóð-
verjar, Danir, Svíar, Pólverjar og
Rússar við sögu. því það er kunn-
ara en frá þurfi að segja, hversu
valdatogstreitan um Evstrasalt
hefir oft verið hörð á umliðnum
öldum og það alt fram á vora
daga. Arið 1721 var Estland inn-
limað í Rússland, en innanlands
rjeði þó mestut auðug aðalsstjett
af þýskum ættum. A 19. öld fara
Est.lendingar sjálfir loks að vakna
til öflugrar þjóðernishreyfingar.
'Hinir ánauðugu bændur ganga
smám sarnan úr greipum yfirstjett
inni þýsku. Stjórnin rússneska
vill hinsvegar með öllu móti auka
rtissnesk menningaráhrif í land-
inu og neytir til þess allra bragða,
oft undir því yfirskini að vera
að vernda bændur og bóialið fyrir
ágengni yfirstjettarinnar þýsku.
Bænda og þjóðernishrevfingin
estneska varð samt hvergi rofin
nje stöðvuð. Laust fyrir miðja
19. öld var komið fram umbót-
um, sem trygði myndun innlendr-
ar óðalsbændastjettar og þar með
sigur estlensku þjóðernislireyfing
arinnar.
Þá er rússneska keisaraveldið
molnaði í sundur 1917 og bvlting
braust út þar í landi, voru Est-
lendingar meðal hinna fyrstu
undirokuðu þjóða, er hrifsuðu til
sín sjálfsforræði. Þann 24. febrú-
ar 1918 lýsa þeir yfir því, að land
þeirra sje frjálst og fullvalda ríki.