Lesbók Morgunblaðsins - 28.01.1945, Blaðsíða 8

48
LESBÚK MORGUNBLAÐSINS
Hver var Magnús í Bræðratungu?
— Eftir S. K. Steindórs —
ÞAÐ ÆTTI EKKI að vera nein
ótrúleg spásögn, að skáldsaga Kilj-
ans, „Hið Ljósa Man“ vcrði mikið
lesin bók, Ber þar hvorutveggja til,
að efni skáldvcrksins hefir við sögu
iegar stoðir að styðjast, þó að þær
sjeu ekki verulcga transtar. En
söguleg efni eru mörgum hugstæð.
En mest munu mcnn heillast af
hinni ótvíræðu snild höfundarins.
Ilinir glæsilegu frásagnartöfrar eni
með þeim ágætum, að persónur sög
unnar standa lesendum ljóslifandi
fyrir sjónum, og verða minnisstæð-
ar. Jafnvel þær, sem smærri hlut-
verkin hafa, cru ekki settar hjá og
eru gerð sömu snildarskil sem að-
alpersónunum.
Listamaðurinn málar og meitlar
mjmdir, sem lesandinn sjer og skil-
ur. — Þar eru engin lausatök. Frá-
sögnin öll (þrátt fyrir ljótleika sinn
með köflum), er svo sönn og trú, að
þó lesandinn sje fullkomlega nú-
tímamaður, sem kann að meta þæg-
indi vorra tíma þá er hann fyrr en
varir, horfinn aftur í aldir, um nær
því 250 ár og orðinn áhorfandi, eða
jafnvel þátttíjkandi í því sem þá
og þar gerist
Þó umrætt skáldverk sje söguieg
skáldsaga. þá er hún þó ekki „sögu-
leg“ í þeim skilningi, að þar sje
skyrt sögidega rjett frá efni og at-
burðum. Enda er skáldinu í sjálfs-
vald sett, hversu nákvæmlega hann
l'ylgir sannsögulega þræðinum. —
Því skáldið er ekki að rita „sagn-
rif“, - heldur skáldverk.
Þó cr ekki Ioku fyrir það skotið,
að sumir lesenda, kunni að taka
skáldverkið of bókstaflega. sem
„sögulega" heimild. Hefir mjer því
dottið í bug að gera nokkura grein
fyrir þeim Bræðratunguhjónum, og
æltmönnum þeirra.
★
MAGNÚS SIGURÐSSON í
Bræðratungu er sú persóna sögunn-
ar, sem snild höfundarins húðflett-
ir einna miskunarlaust. — Vcrður
því ýmsum á að spyrja: llver var
þessi maður?
. é
Ymsar heimildir cru til um Magn
ús, þó fæstar þeirra sjeu marg-
orðar, og sumar ekki einu sinni ó-
hlutdrægar í hans garð. Má þar til
ncfna: Annála, Biskupasögur, Sýslu
mannaæfir o. fl. En útgáfu tveggja
þeirra rita, sem mest hefði verið
að styjast við: Fornbrjcfasafns og
Alþingisbóka, er of skamt komið
til að hægt sje að hafa þeirra not í
þessu sambandi. Þannig eru meiri
heimildir til um Magnús en almennt
gerist um menn frá þeim tima,
þeirra sem hvorki höfðu geistlegt
eða veraldarlegt embætti. Ber þar
einkunl til að maðurinn var stórætt-,
aður, svo og hin illvfgu málafcrli
er hann átti síðustu ár æfi sinnar.
— Að maðurinn hal'ði vcrið mikils-
háttar, má tclja alveg full víst.
Magnús var sonur Sigurðar sýslu
manns Magnússonar á Skútustöð-
I
um í Þingcyjarsýslu, og konu hans,
Sigríðar, dóttur Odds ríka lögrjettu
manns Þorleifssonar á Borg á Mýr-
um. Var brúðkaup þeirra haldið unt
vorið 1650 á Sæbóli í Dýrafirði,
sem vafalaust héfir verið eitt af
höfuðbólum ættarinnar. Það er sagt
um Sigurð, að hann hal'i mannast
vel, og cr hann var fluttur norður,
ljet hann byggja m.jög reisulega á
Skútustöðum, bæði bæ og kirkju,
og ljet flytja stórviði til þeirra
framkvæmda alla lcið frá Langa-
nesi. Og stóð vegur hans með mikl-
um blóma.
Ekki var Sigurður mjög auðug-
ur í fyrstu, stendur í Sýslum.æfum.^
Því hann hafði ei annað en sinn
föðurarf, og eigi Iifði hann svo
lengi, að hann næði til arfs eftir
móður sína, eða föður konu sinnar.
(Odd ríka). Bjargaðist samt vel a£
cigin atburðum. Ekki var hann tal-
inn rnikill lagamaður, þó hann hefði
sýsluvökl.
Þau hjón voru rjettir þremenn-
ingar að frændsemi, Magniis prúði
Jónsson, langafi beggja. Þurftu
þau því að kaupa Icyfisbrjef til
hjúskapar, er það dagsett 3. maí
1650. En einhverjgr brygður vildi
umboðsmaður höfuðsmanns, Jens
Söfrensson, bcra á að alt væri með
feldu. Því á Alþingi 29. júní 1650,
Ijet hann Alþingisdóm ganga um,
hvort þau væru ekki skyldari en í
leyfisbrjefinu var greint, og sann-
aðist þá að svo var ekki. Ljet hann
þá gott heita. Ekki áttu þau hjón
nema tvö börn: Elínu konu Þorláks
Skúlasonar á Grenjaðarstað og
Magnús í Bræðratungu.
I'oreldrar Sigurðar á Skútu-
■stöðuin voru þau: Magnús Arason
á Reykhólum, sýslumaður í Barða-
strandásýslu og kona hans, Þórunn
ríka Jónsdóttir, hafði hún áður
verið gift Sigurði syni Odds bisk-
ups, en það hjónaband var skamm-
vint og barnlaust. Hefir Sigurður
á Skútustöðum, verið heitinn eftir
honum. Þórunn hafði með sjer í bú
Magnúsar 38 jarðir, auk gnægð pen-
inga og góðra grjpa. Hún var kona
stórættuð. eins og lítiilega mun
sýnt. Faðir hennar var Jón sýslum.
Yigfússon Þorsteinssonar, og höfðu
þcir langfeðgar haft sýsluvöld í
1