Lesbók Morgunblaðsins - 30.12.1945, Blaðsíða 6

(596
LESBÓK MORGUNBLAÐSIN S
150 ÁRA MINNING SKÚLA FÓGETA:
SJÖUNDA GREIN.
Ritstörf Skúla og vinir hans
Eftir S.K. Steindórs
Var Skúli þó börnum sínum góð-
ur, og hefði ekki blakað hendi við,
dóttir sinni fyrir ekki meiri sagir, ef
^þetta hefði ekki verið honum h.jart-
ans mál. — Eiunig mætti draga af
því ályktun, um holl uppeldisáhrif
á heimili þeirra hjóna, að svstur-
sonur Skúla, Geir „góði“ Vídalín,
er ástsælastur hefur orðið allra
biskupa hjer á landi á síðari öldum,
dvaldi á unglingsárum sínuni lang-
dvölum í Viðey og mótaðist þar, og
kostaði Skúli utanför hans, einnig
Kar Sigriður systir hans (rnóðir
jÞórarins Öfjörð, sem I>j. Thor. kveð
ur svo íallega um! alin upp í Viðev.
og gaf Skúli henni heimanmund til
jafns við dætur sínar.
Ritstörf Skúla.
Iðjumaður var Skúli með afbrigð
um. enda segir Magn. sýslum. Ket-
ilsson sem þekti hann allra manna
best' ..Ilann var erfiðissamur í
íiiesta lagi, svo hann gat varla iðju-
laus verið". — Eru og brjefaskrift-
ir hans og álitsgerðir ekki lítið verk,
er það talið skifta hundruðum eða
jafnvel þúsundum. Þá voru máls-
skjölin í hinum mörgu inálum. er
þann átti í innanlands og utan, ekki
þeldur smáræðisverk, myndu þatt,
ef prentuð væru, verða mörg bimli.
Eru þau talin einstaklega ve! úr
garði gerð, rökfimin og lagaþekk-
ingin sjerlega mikil. Á landsbóki-
safninu er mesti sægur handrita eft-
ir 8kúla, brjef, afskriftir og fleirj.
Þar er og handritið af verðlauna-
ritgerð, er hann sendi danska land-
búnaðarfjel. og þág að launum fyr-
ir verðlaunapening úr gulli: ..For-
sög til en Beskrivelse over Island“
(F’rent. í Kaupm.h. 1944). — Nokkr
ar ritgerðir eftir hann eru prentað-
ar í ritum „„Lærdóms-listafjelags-
ins“ og í „Sunnanfara“ eru tvær
eða þrjár ritgerðir eftir hann. I
,,Safni til sögu landnáms Ingólfs“
(1905—’:16) birtist mikil ritgerð
eftir Skúla : „Lýsing Gullbringu- og
Kjósarsýslu“. Kom einnig út í
Kaupm.h. 1944. Var hann 70 ára er
hann ritaði þessa merku ritgerð. Þá
samdi hann og Jarðabók, í 6 bind-
um og þýddi á dönsku Jarðabók
Árna Magnússonar og Páls Vídalín,
er öllum sem handleikið hafa það
rit l.jóst hvílíkt feiknaverk það hefir
verið. — Af öllu þessu má sjá, að
Skúli var ekki pennalatur maður.
Vinir Skúla.
Iiaustn og höfðingsskap Skúla
var viðbrugðið, meðan hann var
nyrðra; og hjelst sá háttur hans
eftir að hann flutti til Viðeyjar,
eftir því sem aðstæður leyfðu, en
Viðey er ekki í þjóðbraut, svo gesta
koiúa þangað hefir naumast verið
mjög mikil nema sjerstaklega stæði
á. En á alþingi á Þingvöllum, h.jelt
hann vinum sínum og stuðnings-
mönnum, einatt miklar veislur. Var
Skúli manna skemtilegastur í vina-
hóp, kýminn og orðheppinn. Hann
var óvenjulega traustur maður: —.
„Vinfastur, trölltryggur og undir-
byggjulaus“, segir Magnús Ketils-
son. — En vinavandur var Skúli
og ekki allra, sem kallað er. Meðal
íslenskja vina sinna, telur hann Jón
Eiríksson fremstan í flokki, og seg-
ir að hann hafi verið sjer á við
rnarga, en fáeinir aðrir sem hann
í br.jefum kallar vini sina, voru Sig-
urður landsþingsskrifari á Hlíðar-
rnda. Jón sýslumaður Jakobsson,
Magnús sýslumaður Ketilsson og
Þorbjörn bóndi Bjarnason í Skild-
inganesi. — Margir helstu ráða-
xnenn í stjórnarráði konungs, voru
og fullkomnir vinir Skúla, og það
ekki lökustu mennirnir. Nefnir hann
fáeina þeirra, svo sem greifana
Thott og- Molke og Norðmannimv
Heltzen (sem á sínum tíma kom því
til leiðar að Skúli varð landfógeti).
■— Alla tíð var Skúli vinur og vernd
ari hinna snauðu og minnimáttar.
Meðan hann veitti „Innrjettingun-
Um“ forstöðu, kom starfsfólkið ein-
att með einkamál sín til hans og
greiddi haiin úr öllu eftir getu. —
K.jör leiguliða á konungsjörðum.
tnildaði hann eftir því sem við varð
komið, og komst hann í harðræði
við stiftamtmann af þeirn ástæðum.
— Er fyllilega rjett sem Jón sýslu-
maður Jakobsson segir í latínu-
drápu urn Skúla látinn: „Ekkjur,
munaðarleysingjar og fátækir bænd
ur munu lengi sakna þessa manns“.
Grímuklædd bakmælgi.
En fjarri fór því, að Skúli ætti
alment vinahótum að fagna, því ó^
vinir hans voru margir og sumir
þeirra mikilsháttarmenn og mikil-
hæfir sem margt er vel um, þrátt
íyrir það, þó að )>á skorti skilning
fi hlutverki sínu, að fylgja Skúla
að málum til fremdar landi og þjóð.
Áður hefur verið minst á hinar
ódrengilegu árásir á Skúla, frá þeimj
Jóni Marteinssyni og sjera Sæmundi
Hólm, en þær birtust undir nöfnum
og mennirnir sem að þeim stóðu,
voru heldur lítils metnir. En um
þær mundir er Skúli var að færast
yfir á áttræðis aldurinn, kom út í
Kaupm.h. nafnlaus pjesi „Lokalæti“
«
v
I