Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.1951, Blaðsíða 8
196
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
\
ÁRNI ÓLA:
Við bæariækinn
ÞAÐ ER engu líkara en að sjerstök
andagift leysist úr læðingi hjá
skáldunum, og brjótist fram í hriín-
ingu, þegar þau taka sjer sæti á
blómgrónum lækjarbökkum. Niður
hins rennandi vatns verður eins og
rafstraumur, sem setur hátalara
hugmynda þeirra og tilfinninga á
stað. Þeir eru óteljandi lækirnir og
lækjarsprænurnar á íslandi, sem
þmnig hafa orðið til þess að auka
ljóðagerð íslendinga.
En ekkert skáld hefur þó kveðið
um lækinn í höfuðborginni. Hann
var þess víst eigi verður, því að
þetta var ekki almennilegur læk-
ur. Hann kom ekki tær og hvít-
fyssandi niður brekku. Hann var
gruggugur og seinlátur, og haíði
þann leiða sið að renna sitt á hvað.
Með hverju flóði snerist straumur-
inn við og þá var hann saltur og
bar með sjer þang og þaradræsur,
er síðan úldnuðu í farveginum, þar
sem þær festust, og þaðan lagði ill-
an daun, en enga blómangan. Hjá
honum sátu því aldrei dreymandi
elskendur á fögrum júníkvöldum
Enginn hafði ánægju af því að
spegla mynd sína í lygnum flet:
liáns og hlusta á nið hans.
Þessi lækur var ekki neinum að
gagni. Engum veitti hann svölun í
þessari vatnssnauðu borg, því að
vatnið í honum var ódrekkandi
Það var rjett svo að vinnukonur
fengust til að þvo þvott í honum.
Ekki var heldur hægt að nota hann
til þess að snúa myllu.
Hann gerði mikjð ógagn. Hann
haiði það til að stíflast og hlaupa
ylir allan Austurvöll. svo að þar
varð eins cg hafsjcr. Gg þetta kóm
Lækurinn cir.s og hann var áður cn Austurvöllur bygðist.
sjer illa þegar mennirnir voru farn-
ir að byggja hús sín á Austurvelli.
Þá kom vatnið inn í þau, valdandi
skemdum og tortímingu, en ekki
varð komist þverfet nema í klof-
háum skinnsokkum. Mennirnir áttu
því.í sífeldu stríði við fækinn, og
það kostaði peninga, og því varð
hann öllum hvimleiður.
Ep — lækurinn hafði þó um alda-
raðir sett sjerstakt svipmót á lands
-lagið og hann setti að vissu leyti
sinn svip á Reykjavíkurkaupstað
um 125 ár. Þeir Reykvíkingar, sem
nú cru roskrrir og muna hann,
sakna hans hálft um hálft. Og þeg-
ar þeir tala um af gömlum vana
að „skreppa upp fyrir læk“, þá
glápir unga kynslóðin á þá og skil-
ur ckki, enda týnist þetta orðatil-
tæki bráðum úr bæarmálinu. Unga
kynslóðin sá aldrei lækinn, og aJtu-1
þorri bæarmanna gerir sjer litla
eða enga grein fyrir því, að einu
sinm atti Reykjavíkurbær sinn
bæarlæk, enda bendir nú fátt tii
þess að svo hafi verið nema nöfnin
Lækjargata og Lækjartorg.
Það eru nú 40 ár síðan lækurinn
var settur í spennitreyu og hvarf
sjónum manna. Er því ekki úr vegi
að minnast hans með nokkrum orð-
um.
ARNARKÓLSLÆKUR var hann
upphaílega nefndur. En það nafn
var hortið úr munni manna, og i
dagiegu tali var hann aldrei kall-
aður annað en lækurinn. Hann kom
úr norðausturhorni Tjarnarinnar,
hlykkjaðist meðfram Iöndum Skál-
holtskots og Stöðlakots og síðan
rann hann á landamerkjum Arnar-
hóls og Reykjavíkur til sjávar og
var ósinn rjett vestan við Arnar-
hólsklett. Hatði hann þá runnið 198
faðma leið. Víðast var hann ekki
nema svo sem tvcggja faðma breið-
ur og holbektur, en um miðju var
hann miklu breiðari qe írani undan