Lesbók Morgunblaðsins - 25.04.1954, Blaðsíða 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
291
handstyrkja sig á þar sem verst
var. En þarna hátt uppi í fjallinu
voru merki eftir fallbyssukúlur og
sprengjur. Vér vorum nú á víg-
stöðvum Serba og ítala. Þarna
hafði verið varðflokkur og þarna
höfðu verið háðar hinar snörpustu
orustur. Það er einkennilegt að
hugsa sér vígstöðvar í 8000 feta
hæð.
Trenta-dalurinn hafði verið í
Austurríki um þúsund ár, en eftir
fyrra stríðið fengu ítalir hann í
sinn hlut. En nú er Trenta og Tri-
glav, hið helga fjall, slavneskt land.
íbú^rnir á þessum slóðum voru
stoltir af því að þeir hefði alltaf
varðveitt móðurmál sitt og þjóð-
siðu meðan landið laut erlendu
veldi.
Um nóttina gistum vér í fjalla-
kofa, sem var í 7000 feta hæð. £>að-
an var dýrlegt útsýni yfir fjöllin.
Þar mátti líta tind við tind langt
suður á Balkanskaga. En langt
undir fótum vorum blöstu við
dökkir skógar og grænir dalir. Upp
úr skýakafi ofar öllum hinum
teygðust tveir tindar og voru eins
og í lausu lofti. Annar var Jalo-
vee, hinn Manhart, sem er að hálfu
leyti í Ítalíu.
Vér vorum óheppnir með Tri-
glav því að þoka var á fjallinu er
U'pp kom. En vér gengum á marga
aðra tinda og alltaf sáum vér eitt-
hvað nýtt. Landslagið er svo ótrú-
lega fjölbreytt, að það er alltaf að
skifta um svip. En þó held ég að
mér hafi þótt merkilegast er ég
kom fyrir eina fjallshyrnu og stóð
allt í einu á 2000 feta háum kletta-
vegg, en þar niðri í hyldýpinu
brauzt áin Savica beint út úr fjall-
inu. Mér varð nú ljóst hvers vegna
allt er svo eyðilegt og þurrt um-
hverfis Triglav. Allt úrkomuvatn
hripar niður í gegn um kalksteins-
lögin, safnast saman djúpt í jörð
og myndar þar neðanjarðar fljót,
sem síðan brýzt fram á þessum
Grímur amtmaður
og norðurreið Skagfirðinga
SÍRA SIGURÐUR STEFÁNSSON
á Möðruvöllum í Hörgárdal hefir
flutt tvö erindi um Möðruvelli í
Ríkisútvarpið. Voru þetta fróðleg
erindi og vel flutt. Á presturinn
væntanlega eftir einn þátt enn um
hinn merka stað, en það eru tveir
síðustu tugir aldarinnar sem leið,
þegar gagnfræðaskóli var haldinn
þar á staðnum og hinir merku
......... - .......... ■'
stað, alveg eins og það komi fram
úr rafstöðvarstokk. Þarna niður
klettana hefur verið höggvinn
tröppugangur, og kemur maður þá
niður að hinu dásamlega fagra
Bohinjso vatni.
HfERKILEGAST af öllu í Júgó-
slavíu eru máske hinir „lögðu
vegir“ upp á marga hátindana,
gerðir fyrir þá, sem gjarna vilja
komast upp án þess að lenda í of
r.'Jklum hættum. Slíkir „vegir“ eru
hvergi annars staðar í Alpafjöllum.
Þessir „vegir“ hafa verið gerðir
að tilhlutan fjallgöngufélaganna
og þeir eru víða afar merkilegir.
Það eru þó ekki einstigi, heldur
fleinar reknir í þverhnýpta kletta
og taug fram af til þess að halda
sér í. Þarna er ekki hættulegt að
fara fyrir þá sem ekki er svima-
giarnt, en sums staðar slútir berg-
ið og það er betra að menn sé
taugastyrkir þegar þeir fara þar.
Maður hlýtur að dást að því hve
snildarlega þessir „vegir“ eru lagð-
ir, enda þótt þeir falli ekki inn x
það ævintýr að klífa fjöll.
skólamenn og þjóðskörungar Jón
Hjaltalín og Stefán Stefánsson
réðu þar ríkjum.
Það, sem veldur því, að ég geri
erindi síra Sigurðar að umræðu-
efni, eru ummæli hans um Grím
amtmann og norðurreið Skagfirð-
inga. Mundi ég hafa þagað við, ef
síra Sigurður væri sá eini hinna
yngri fræðimanna, sem telur sig
þess umkominn að afsaka Grím
amtmann og kasta steini að Skag-
firðingum og reyndar öðrum Norð-
lendingum vegna viðskipi beirra
við amtmann. En það er hreint
ekki svo fátítt, að hinir yngri menn
álíti, að norðurreið Skagfirðinga
hafi verið einhvers konar skríls-
uppþot, gert til þess að storka lög-
legu yfirvaldi, sem hafi verið
skyldurækið og ekki viljað vamm
sitt vita.
Þetta er vægast sagt vafasöm
kenning. Grímur amtmaður virð-
ist nánast hafa litið á sig sem
danskan embættismann. Hann var
óregiusamur og virtist skilnings-
sljór á hagsmuni og viðhorf ís-
lendinga gagnvart yfirgangi Dana
hér á iandi, eftir því sem samtíma-
heimildir herma. Átti hann hlut
að — eða lét afskiptalaust — mjög
óviðfelldið fiárdráttarbragð, en það
var uppboð konungsjarða til ábúð-
ar. Hlaut hæstbjóðandi ábúðarrétt
á jörðinni, en jafnframt eftirgjaldi
varð hann að greiða stórfé í „festu“,
eins konar svartamarkaðsgjald, til
þess að koma til greina sem leigu-
taki jarðarinnar. Gat „festargjald-
ið“ farið upp í 200 rd. eða meira,