Lesbók Morgunblaðsins - 31.12.1959, Blaðsíða 13

Lesbók Morgunblaðsins - 31.12.1959, Blaðsíða 13
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 645 SPÁKVISTAR HVAÐ er spákvistur? Það er mjög einfalt áhald til þess að finna hvar vatn er í jörð. Menn velja sér grein af einhverju tré, helzt víði og þarf hún að vera með tveimur almum. Maður heldur um almurnar þannig, að lófarnir snúa upp og kreistir svo fingur fast að, en lætur greinarstofninn snúa upp þannig að hann hallist nokkuð, eða 1 45 gr. horn. Svo leggur maðurinn á stað og gengur fram og aftur um landið, þar sem hann leitar vatns. Hann hefir ekki augun af spákvistinum og er eins og hann sé í leiðslu. En komi hann nú þar sem vatn er undir, þá kippist spá- kvisturinn til í höndum hans, og bendir niður á jörðina. Viðbrögð kvistsins eru misjafnlega sterk og snögg, eftir því hve mikið vatn er í jörðinni, og segja menn þess dæmi, að kvistur hafi kippst svo snöggt við, að börkurinn hafi geng- ið af í lófum mannsins. Þessi list er vist ævaforn. Ýmsir halda að Móses hafi fundið vatn í eyði- mörkinni með spákvisti, og þar sé elzta frásögnin um slíka vatnsleit.. En er tímar liðu, breiddist þessi list út um allan heim. Marteinn Lúter taldi þetta galdur og bannfærði kvistinn, en það hafði lítil áhrif, því að sumir klerkar notuðu þessa aðferð. En árið 1658 var gefin út yfirlýsing í Wittenberg í Prússlandi um það, að spákvisturinn væri magnaður af djöflinum. Nokkru seinna kom upp sú saga, að með spá- kvisti hefði tekist að finna morðingja í Frakklandi. Hér þótti kirkjunni allt of langt gengið, svo að árið 1701 lýsti hinn heilagi rannsóknarréttur yfir því, að hver sem notaði spákvist væri dauðasekur. En þrátt fyrir það þótt bæði siðbótarmenn og kaþólskir for- dæmdu spákvistinn, helt notkun hans áfram í ýmsum löndum. Á íslandi fara þó ekki miklar sögur af honum. Vera má, að hans hafi síður verið þörf hér en í öðrum löndum, vegna þess að hér Forn visindi, sem hagar svo til, að óvíða er vatnsskortur í byggð. En í orðabók Blöndals er nefnd vatnshrísla, og sagt að orðið sé komið úr Rangárvallasýslu, og með því sé átt við grein eða runna sem slúti niður að jörð, þar sem menn telja að vatn sé undir. Og til skýringar er vísað til spá- kvistsins. ★ Þetta er rifjað upp nú vegna þess, að um þessar mundir er mikið talað um spákvisti í öðrum löndum, og þeir sem nota þá ýmist fordæmdir fyrir hjátrú og heimsku, eða þá að þeir eru taldir gæddir yfimáttúrlegum hæfileikum. Vísindamenn hafa rannsakað þetta og skrifað um það. Eru þar til nefndir þessir menn í Frakklandi: Henri Mag- er, Armand Vire, ábótamir Bouly og Mermet og ennfremur Le Vicomte H. de France. En í Englandi hafa þessir menn rannsakað málið: Sir William Barrett, Theodore Bestermann, J. Cecil Maby og T. B. Franklin. Sagt er að þeim komi öllum saman um, að fyrir- bæri spákvistsins gerist. En skýringar þeirra eru þær, að það sé í rauninni ekki kvisturinn sjálfur, heldur maður- inn sem á honum heldur, sem verði ósálfrátt var við hvar vatn er í jörð. Frá vatninu stafi ósýnisgeislar. Margir menn sé næmir fyrir ósýnisgeislum, hvort heldur það er rafsegulmagn, út- bláir geislar, X-geislar. eða kaþóðu- geislar. Þegar maður verði nú fyrir þessuin geislum, verði honum á ósjá’.f- ráðar hreyfingar. Þess vegna kippist kvisturinn til í höndum hans. En til sannindamerkis um að þessi fyrirbæri gerist, er sögð þessi saga frá Englandi: Sir Henry Harben var auðugur land- eigandi, en í landeign hans varð til- finnanlegur skortur á vatni. Hann fékk sér því mann, sem vanur var að grafa brunna, og svo var grafinn 90 feta djúpur brunnur. Þar fannst að visu vatn, en það var svo lítið og lélegt, að það var með öllu ónothæft. Svo var grafinn annar brunnur skammt þaðan, en það var sama sagan. Þá bentu ein- hverjir landeiganda á, að hann skyldi nú eru umdeild leita til spákvistmanns, og mæltu með írskum mannið sem hét Mullins, því að hann væri þaulvanur að finna vatn. Henry sagðist ekki vera hjátrúarfullur og ekki taka neitt mark á þessu. Fekk hann nú kunnan jarðfræðing í lið við sig. Þriðji brunnurinn var grafinn og skurðir út frá honum í ýmsar áttir. Þetta kostaði 1000 Sterlingspund, en ekki kom vatnið. Þá braut Sir Henry odd af oflæti sinu og lét kalla John Mullins þangað. Mullins hafði aldrei komið þangað fyr. Honum voru fengn- ir til aðstoðar tveir menn, sem höfðu verið með jarðfræðingnum. Hann gekk fram hjá bruníkunum þremur og virti þá ekki viðlits, en kvaðst ætla að leita á hærri stað. Hjalparmennirnir sögðu að það væri þýðingarlaust, því að sá staður hefði verið rannsakaður vís- indalega og þar væri ekkert vatn að fá. „Það gerir ekkert til, eg ætla samt að reyna“, sagði Mullins. Svo fór hann upp á hæðina, gekk þar fram og aftur og merkti tvo staði, þar sem hann sagði að vatn væri undir á 12—13 feta dýpi, en á milli þessara staða væri ekk- ert vatn. Nú var grafið á báðum stöðum og fekkst mikið og gott vatn á því dýpi, er Mullins hafði til tekið Nú varð Sir Henry heldur en ekki hrifinn af spá- kvistmanninum. Hann ákvað þá að láta grafa brunn á milli þessara tveggja staða, til þess að ganga úr skugga um hvort Mullins segði það líka satt, að þar væri ekkert vatn. Djúpur brunnur var grafinn, og þar var ekki vatnsdropi. Sir Henry bað Mullins þá að leita að vatni handa þorpi, sem var í landeign hans. Mullins fór þangað og merkti stað. Þar var grafinn brunnur og fannst nægilegt vatn handa þorpinu. ★ Nú víkur sögunni til Bandaríkjanna. Líklega eru hvergi jafn margir spá- kvistmenn og þar í landi, því að þeir eru taldir 25.000. Stafar það eflaust af því hve mikill skortur er á rennandi vatni víða í Bandaríkjunum, og menn verða að grafa brunna til þess að ná í vatn. Bændur hafa mikla trú á spá- kvistsmönnum, og ef í landi þeirra l

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.