Lesbók Morgunblaðsins - 01.04.1962, Blaðsíða 6
Skrúfan
varð eftir
|-| NATTFLUGIÐ 1924 vakti heims-
athygli ekki síður en afrek
Glenns ofursta, sem öllum er í fersku
minni. Sá var þó munurinn hvað hraðan
snerti, að flugvélamar, sem luku fluginu
voru nær 5 mán. í hringferðinni, en Glenn
fór 3 hringi á rúmum 4 klukkustundum.
Það var 6. apríl 1924
að 4 flugvélar af Douglas-
gerð hófu sig til flugs frá
Seattle í Bandaríkjunum
til þess að fara hring í
kringum hnöttinn í áföng-
um. Áður en komið var á
fyrsta áfangastað í Alaska hafði ein
helzt úr lestinni, með sjálfan flug-
stjórann, en hinum þrem tókst að
þræða alla fyrix-fram ákveðna á-
fangastaði allt til Orkneyja, þar sem
þær lentu í byrjun ágúst. Næsti á-
fangastaður var Reykjavík með við-
komu í Homafirði til að taka benzín.
Vélamar urðu viðskila í hafi og náði
aðeins einn flugmannanna Horna-
firði 2. ágúst. Það var Eric Nelson,
Bandaríkjamaður af sænskum ætt-
um, og þótti það heldur í sögurfær-
andi, að Svíi skyldi öðru sinni finna
leiðina til íslands, loftleiðina, sem
enginn hafði farið á undan honum.
Annar félaga Nelsons komst til
Líkan Þorleifs Þorleifs-
sonar af flugvél Nel-
sons „New Orieans Nr.
4“. Skrúfan er 10 cm.
löng og vænghafið 48
CDL
síðar, en þriðja
í nauðlendingu á
Homafjarðar degi
flugvélin laskaðist
sjónum og sökk, en bandarískt her-
skip bjargaði flugmanni og véla-
manni.
. Þriðjudaginn 5. ágúst var uppi
fótur og fit í Reykjavík. Þá var von
á flugmönnunum að austan og laust
eftir kl. 2 renndu þeir sér til lend-
ingar á höfninni innan garða og þótti
það ofdirfskulegt í meira lagi. Hér
varð dvölin lengri en ætlað var, því
að’ illa viðraði á Grænlandshafi og
áfanginn héðan til Friðriksdals í
Grænlandi talinn hættulegasti kafli
fararinnar. í þrjár vikur beindist at-
hygli heimsblaðanna að Reykjavík,
þau höfðu hér fjölda útsendra frétta-
ritara, og höfnin fylltist af banda-
rískum herskipum og hjálparskipum
leiðangursmanna. Talið er að um
2500 sjóliðar hafi fengið landgöngu-
leyfi meðan flugmennirnir biðu byrj-
ar. Einu sinni reyndu þeir að lyfta
sér til flugs. Það var 17. ágúst og
rak þá á eftir þeim, að Locatelli, it-
alski flugkappinn, lenti daginn áður
á Hornafii'ði á sömu leið og þeir.
Þessi tilraun fór svo, að báðar skrúf-
ur flugvélanna löskuðust í kviku þeg
ar út úr hafnai'mynninu var komið.
Nýjar skrúfur voru settar á vél-
arnar og haldið af stað 21. ágúst
og nú fór allt betur, en það er af
Locatelli að segja, að hann fór sam-
tímis af stað, en varð að nauðlenda
á hafinu milli íslands og Grænlands
og var bjargað af einu eftix'litsskipa
bandaríska leiðangursins.
Skrúfux-nar, sem teknar voru af
flugvélunum 17. ágúst, urðu hér eft-
ir. Flugmennirnir gáfu Knud Zim-
sen borgarstjóra aðra en hina um-
boðsmanni sínum hér, Pétri Þ. Gunn
arssyni. Hin fyrri hékk í mörg ár
yfir dyrum í afgreiðslusal borgar-
stjóraskrifstofunnar, en prýðir nú
vegg í Minjasafni borgarinnar í
Skúlatúni 2. Knud Zimsen lét setja
svofellda áletrun á koparskjöld fram
an á skrúfunni: „Spaði af fyrstu
flugvélinni, sem á ferð í kringum
hnöttinn lenti á Reykjavikurhöfn
þriðjudaginn 5. dag ágústmánaðar
árið 1924.“ Spaðinn er úr tré, sam-
anlímdum tréþynnum, um 3 metra
langur og látúnssleginn á jöðrum.
Til áréttingar þessum merkilega
minjagrip tók hagleiksmaðurinn Þor
leifur Þorleifsson ljósmyndari sér
fyrir hendur að smíða nákvæma eft-
irlíkingu af flugvél Nelsons í mæli-
kvai'ðanum 1:31. Líkanið er mesta
listasmíð og við hlið spaðans gefur
það glögga hugmynd um fyrsta far-
kostinn á loftleiðinni til íslands. —
Áletrun á skildi framn við líkanið
er þessi: „Douglas World Cruiser
D.W. 6 — New Orleans Nr. 4. —
Bandaríska hnattflugið 1924. —
Fyrsta flug til fslands. Homafirði 2.
ág. — Reykjavík 5. ág. — Eric Nel-
son flugstjóri, Jack Harding véla-
maður. — Vænghaf 50 fet, stærðar-
hlutföll 1:31. Rvík 1960 Þ. Þ.“
Lárus Sigurbjörnsson.
ÁRNi ÚLA: GDMUL HtiS i REYKJAViK
ÝHÖF
(Hafnarstræti 18)
AÐUR er nefndur Adolph Jacobæus, danskrar ættar, en
fæddur í Keflavík. Hann gerðist starfsmaður við kóngs-
verzlunina þar, er hann hafði aldur til. Vorið 1785 sigldi hann til
Kaupmannahafnar í verzlunarerindum, þá aðeins 18 ára gamall.
Hann dvaldist ytra mánaðartíma og tók þar bólusótt. Kom svo
aftur heim í ágústmánuði um sumarið. Skipið, sem hann var á,
lenti við Hvaleyri í Hafnarfirði. Þar seldi Jacobæus manni nokkr-
um segldúk, sem hann hafði haft undir sér í bólinu í skipinu. Er
mælt að menn hafi smitazt af segldúki þessum, enda gaus bólan
þá upp rétt á eftir. Þá var í fyrsta skipti farið að bólusetja fólk
hér á landi, og lifðu þeir, sem bólusettir voru. Þó dó allmargt
fólk úr veikinni, þar á meðal Þórunn Ólafsdóttir, kona Hannesar
Finnssonar biskups, og sonur þeirra barnungur.
J\ þennan hátt kemur Jacobæus
fyi-st við sögu hér, en varð síðan nafn-
kunnur kaupmaður og - með ríkustu
mönnum á sinni tíð. Þegar kóngsverzl-
unin var seld, keypti hann Keflavíkur-
verzlunina og rak hana síðan til dauða-
dags.
Hann kemur og almikið við sögu
Reykjavíkur, enda þótt hann ætti
aldrei heima hér. Honum þótti ekki
nóg að reka Keflavíkurverzlunina, svo
að hann fékk verzlunarleyfi í Reykja-
nnað fiskhús lét Jacobæus flytja
frá Keflavík og reisti það rétt vestan
við hitt húsið og var ekki nema örlítið
bil á milli þeirra. Þetta skyldi vera
vörugeymsluhús. Og árið eftir (1800)
lét hann svo reisa nýtt hús þvert við
vesturgaflimi á þessu húsi og fram með
Kolasundi.
Árið 1805 varð Gísli Símonarson frá
Málmey verzlunax-stjóri þarna. Þóttist
hann bi'átt þurfa á betri íbúð að halda
en var í gamla húsinu, og árið 1818 lét
hann reisa nýtt íbúðarhús fyrir sunn-
an það, og var hús þetta lengi nefnt
„Gísla Simonsen-hús“. Var Gísli þá fyr-
ir nokkru orðinn meðeigandi í verzl-
uninni. Eftir að Gísli hóf eigin verzlun,
hafði Jacobæxxs ýmsa verzlunarstjóra
þarna, svo sem Einar Jónsson, tengda-
föður Jóns Sigurðssonar, Ebbesen,
tengdason sinn, og Peter Duus.
Verzlunin og húsin voru seld 1836
firmanu Wejl & Gerson í Kaupmanna-
höfn, en það varð gjaldþrota á næsta
árL
N,
l u er að nefna til sögunnar
mann, sem H. Baagöe hét og var
tengdafaðir Jóns Hjaltalíns landlæknis.
Hafði hann áður verið verzlxmarstjóri
á Húsavík, en fluttist hingað suður eft-
ir 1830. Ætlaði hann að verzla hér og
reisti sér dálítið verzlunarhús, þar sem
nú er Austurstræti 10. Knudtzon
kaupmanni þótti illt að fá þarna nýa
verzlun gegnt verzlun sinni. Og annað-
Framh. á bls. 12.
vík, og útmælda þá lóð, sem nú tak-
markast af Austurstræti og Hafnar-
stræti, Kolasundi og Thomsenssundi.
Árið 1795 flutti hann svo fiskhús frá
Keflavík hingað og reisti það í norð-
austurhorni lóðarinnar fram við
Strandgötuna. Þetta var einlyft hús og
var gerð sölubúð í öðrum enda en íbúð
í hinum, eins og þá var siður. Gerðist
þá verzlunarstjóri hjá honum Árni
stúdent Jónsson, sem kallaður var
Reynistaðamágur, sá er Jörgensen
lcóngur gerði seinna að bæjarfógeta.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS