Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1965, Blaðsíða 13

Ma*o ræðir viS franska sendiherrann, Lucien raye, sem var einn í hópnum.
að hefja nsestum allsstaðar S vestur-
löndum gunnfána skáldsagnahafðar
Joyce, Proust og Kafka.
Við höfnum því. Við trúum ekki þvi
að i nýsköpunartilraunum sé rétt að
hverfa aftur að úrkynjunarstefnu af
þessu tagi, sagir Fedin.
Nú er risin ný skáldakynslóð í Sovét-
ríkjunum sem er á öndverðum meiði
við menn einsog Fedin sem reyndi að
koma í veg fyrir að Zivago Pasternaks
ksemi út. Hin ungu skáld Sovétrikjanna
hylla skáld silfuraldarinnar: Pastemak,
Majakovskí, Akhmatovu. Flest hafa
þau orðið fyrir áhrifum af uppáfinn-
ingamanninum Khlebnikoff þó þau
áhrif hafi kannski ekki komið beint
heldur gegnum skáld einsog Maja-
kovskí, KhlebnikoÆf er sagður hafa dá-
ið úr sulti. Sumir líkja honum við
Joyce, þar á meðal Ehrenburg.
Æ nna Akhmatova býr í Lenin-
grad og er sífellt að yrkja um borgina.
Hún heyrir kliðinn frá samt'íðinni,
hlátur leikandi barna en hugur hennar
nemur hljóðnaðar raddir hvísla af
nýju, og sú sam var hún umkringd
aðdáendum í Pétursborg talar aftur um
ástina log eldana sem brunnu í nóttinni
meðan jólaklukkum var hringt og
vagnarnir skröltu á brúnum yfir Nevu,
og manninn sem eitt sinn var allsstað-
ar en hefur vikið úr draumunum: kon-
ungur himinsins hefur læknað sál mina
ískaldri ró ástleysisins.
Allt er liðið. Söngur minn berst út í
tcma nóttina, þar sem þú er ekki leng-
ur til ...
RAUÐA-KÍNA
Framhald af bls. 1.
af gerðinni Rauði fáninn (kínversk eftir
líking af Cadillac frá 1950), inn á stíg
r.okkurn, sem gætt var af vopnuðum
vörðum. Stígurinn lá að húsaþyrpingu.
og í myrkrinu gat ég greint fjögur ein-
lyft hús og eitt þriggja hæða og í fjar-
laegð gyllt þakið á iitlu hofi. Stærsta
einlyfta húsið var uppljómað og í
anddyTÍnu stóð Mao.
Einhver embættismaður kynnti gest-
ina. Mao brosti, gestirnir hneigðu sig
og Mao benti mönnum, án frekari vim-
svifa, að ganga inn í húsið. í forsaln-
um sagði hann gestum sínum að standa
sitt hvorum megin við sig og lét þá
tninnstu í hópnum standa uppi á bekk
fyrir aftan sig. Allt í einu birtist ljós-
myndari, sem tók eina mynd af hópn-
um.
Mao vísaði leiðina inn í stórt og vel-
Upplýst herbergi, sem var með gólftepp-
um út I öll horn og dökk-
rauðum veggteppum. (f>etta var
fy~sta og eina heimilið í Kína,
sem ég kom á, sem ekki hafði
mynd af Mao uppi á vegg). Hann tók
sér sæti í einuim af 10 stólum, sem voru
við fundarborð, og benti okkur að gera
hið sama. Á litlu borði við hvem stól
var bolli af rjúkandi tei, sígarettur, eld-
spýtur, skrifblöð og velyddir blýantar.
Spýtubakki var við fætur Maos og var
hann í laginu eins og næturgagn.
Mao var klæddur ljósgráum einkennis-
búningi, lokuðum í hálsinn, stórum
leðurklossum og vaðmálssokkum, sem
löfðu niður á ökkla. Einkennisbúningur
hans virtist alltof stór og hann virtist
því miklu grennri en ég hafði búizt við.
Hár hans var hrafnsvart og vandlega
ereitt aftur og varla sást þar nokkurt
grátt hár. Andlit hans var með hrukk-
um, en samt holdmikið. Hann virtist
yngri. en 71 árs aldur hans hefði gefið
tilefni til að ætla og ekki varð vart
neinna þreytumerkja hjá h/onum eftir
þvi sem á kvoldið leið. ~Fln Mao virtist
•amt greinilega ekki vera við neina hesta
tieilsu. Pegar hann gekk á undan okkur
inn í setustofuna var þjónn við hlið
hans og hélt um olnboga hans. Mao
reykti stanzlaust og af þeim mikla
fjölda af sígarettum, sem hann reykti
um kvöldið, virtist greinilegt, að hann
reykti minnst þrjá pakka á dag. Hann
hafði einnig slæman reykingahósta og
dró andann þunglega.
Hann virtist einnig ekki hafa fulla
stjóm á hreyfingum sínum. Þegar hann
kveikti sér í sígarettu hélt hann á eld-
spýtustokknum í hægri hendi og eld-
spýtunni í þeirri vinstri (hann er ekki
örvhentur). Hann studdi olnbogunum á
stólarmana til að styðja sig. Þegar hann
hafði kveikt í sígarettunni hélt hann
henni í vinstri hendi, en færði hana
síðan varlega yfir í þá hægri. Einn
Frakkaana, sem þama voru, hafði misst
föður sinn úr Parkinsonsveiki, og hann
sagði mér síðar, að hann áliti að Mao
þjáðist af sama sjúkdómi á byrjunar-
stigi. Hinir álitu, að hann hefði fengið
vægt hjartaslag.
Þegar viðræðumar höfðu staðið góða
stund benti Mao á magann og sagði:
, Ég er orðinn svangur". Þá varð þö'gn
um stund, en svo bætti hann við: „Eruð
þið ekki svangir? Viljið þið vera gestir
rnínir við matborðið?" Hann reis á fæt-
ur og gekk á undan okkur í annan enda
herbergis þess sem við vorum í, sem
var mjög stórt. Á bak við tjö'.d, sem
þar voru, var kringlótt borð og hafði
verið lagt á það fyrir 10 manns. Eftir
að minni Frakklands hafði verið drukk-
ið í mao tai, hinu sterka hrisgrjóna-
brennivíni Kínverja, settumst við að
snaeðingi sérlega bragðgóðra kjúklinga,
humars og steikts fisks. Bjór var á borð
um og gulleitt vín, þótt Mao drykki
einungis ávaxtasafa.
Mao drakk súpuna og öðru hvoru
brosti hann eftir að hafa sagt eitthvað,
sem honum þótti fyndið. Áður en fimm
mínútur voru liðr.ar frá því fundurinn
hófst lét hann orð falla um Dien Bien
Phu-orustuna, sem gerði endi á veldi
Frakklands í Suðaustur-Asíu. Hann tal-
aði í hálfum hljóðum á kínversku, en
kínverskur embættismaður frá utanríkis
ráðuneytinu þýddi.
Hann svaraði spumingum í tvennu
lagi. Fyrst gaf hann álit sitt í stuttu
máli, en eiftir smástund færði hann rök
fyrir skoðun sinni og tók það stimdum
allt að tíu mínútum. Hann vitnaði í
smáatriðum til sögunnar, þróunar kín-
versku byltingarinnar og þeirrar
reynslu sem kínverskir kommúnistar
fengu í baráttunni við Japani og Ohiang
Kai-shek. Þótt Mao hefði lagt á það
mikla áherzlu að um algert einkaviðtal
væri að ræða, og því mætti ekki skýra
frá neinu, sem hann segði, opinberlega,
hafði hann ekkert fram að færa sem
nýtt gæti talizt.
Hann var algeriega sannfærður
um, að skoðanir hans væru hinar réttu,
en hann talaði án nokkurs orðagjálfurs
og sýndi mikla þolinmæði. Enginn vafi
lék á valdi Maos. Stöku sinnum minntist
hann á „forsætisráðherra sinn“ og í frá-
sögninni um deilur Rússa og Kínverja
gerði hann öllum ljóst, að hann hefði
haft forgöngu um hina „hörðu“ stefnu
gagnvart Sovétríkjunum.
Maðtir fékk hugboð um það, að Mao
liti ±il yngri kynslóðar Kínverja
með hálfgerðri fyrirlitningu. Hún gæti
aldrei hlotið reynslu hans kynslóðar —
nema þá í styrjöld.
Eftir tveggja og hálfrar stundar við-
ræður gaf Mao merki um, að tími værl
kominn fyrir okkur til að fara. „Það er
margt sem við eigum enn eftir að ræða
um, en við verðum að gera það í næsta
skipti“, sagði hann. Hann reis á fætur
og fylgdi okkur til dyra. Þegar við ók-
um burt sáum við hann standa í and-
dyrinu, þetta heita og raka kvöld, tein-
réttan og brosandi, og hann veifaði okk-
vir með hægri hendi í kveðjuskyni.
Hér var um að ræða þrjózkan og ó-
samvinnuþýðan gamlan mann, sem var
ákveðinn í því að viðhalda byltingu
sinni í þvi skyni að ná heimsyfirráðum,
jafnvel þótt hann sé nógu mikill raun-
sæismaður til að vita, að máttur Kín-
verja er ekki nægur til þess enn sem
komið er. Allar skoðanir hans eru litað-
ar af óútmáanlegu hatri á Bandaríkj-
unum sem leiðtoga auðvaldsríkjanna.
Þegar ég ræddi við Wang Ping Nan,
aðstoðarutanríkisráðherra, næsta dag,
spurði ég hann um fjölskyldu Maos.
„Báðir bræður hans eru látnir“, sagði
ráðherrann. „Hann á einn son, sem er
verkfræðingur, og tvær dætur, sem báð
ar eru giftar“. Ég sagði við hann, að ég
hefði haldið að Mao ætti tvo syni. „Eldri
sonur hans fómaði lífi sínu sem sjálf
boðaliði í Kóreu“, sagði Wang Ping
Nan.
Hann hafði verið orustuflugmaður að
því er mér var sagt, og það voru auð-
vitað Bandaríkjamenn sem höfðu skotið
hann niður.
SVSPMYND
Framhald af bls 9.
æ nánari tengsl við Vesturveldin áttu að
ganga fyrir öllu öðru.
E n eftir því sem velgengni Vest-
ur-Þýzkalands jókst og hreif hugi Þjóð-
verja utan landsins, og eftir því sem
honum urðu ljósari þær vonir sem
hinir einangruðu Berlínarbúar og hinar
kúguðu þjóðir Austur-Evrópu bundu
við hann, varð hann æ sannfærðari um,
að vöxtur Vestur-Þýzkalands innan
ramma hins vestræna bandalags væri
færasta og öruggasta leiðin til frelsis
og sameiningar Þýzkalands. Þegar „þíð
an“ varð í samskiptum Austurs og Vest-
urs eftir dauða Stalíns, beitti hann öll-
um áhrifum sínum til að fá því fram-
gengt við Vesturveldin, að sameining
Þýzkalands yrði skilyrði fyrir endan-
legum friðarsamningum í Evrópu. Þeg-
ar Rússar buðust til að koma á stjórn-
málasambandi við Bfonn-stjómina fór
Adenauer sjálfur til Moskvu til að tala
máli sameiningarinnar. En Rússar neit-
uðu að fórna Austur-Þýzkalandi.
Óþarft er að rekja hér það sem gerzt
hefur í Vestur-Þýzkalandi undir stjóm
Adenauers síðustu tíu árin. Helzti sam-
starfsmaður hans var um langt skeið
efnahagsmálaráðherrann, Ludwig Er-
hard (Sjá svipmynd, Lesbók 3, 1964),
maðurinn á bak við „efnahagsundrið"
svonefnda. Eftir að de Gaulle kcxmst til
valda í Frakklandi, rættist draumur Ad-
enauers um náið samstarf Þjóðverja og
Frakka.
E n Adenauer hefur einnig sætt
mikilli gagmýni heima fyrir, ekki sízt
fyrir ráðríki og gerræði. Hann hefur
stjómað landinu eins og einvaldur og
haft fyrirlitningu á lýðræðislegutn
stjómarháttum. Ráðherrar hans hafa yf-
irleitf ekki átt trúnað hans, en hann hef-
ur hins vegar verið í nánurn tengslum
við ýmsa kaupsýslumenn í Rínaríönd-
um. Þingmenn flokksins voru einatt
elcki annað en „tölur“ sem Adenauer
notaði við atkvæðagreiðslur. Ðg þar
sem hugur hans var allur við utanrikis-
málin, lét hann skósveina sína gjama
sjá um innanrikismálin. Segja má að
vöxtur lýðræðisins í Vestur-Þýzkalandi
hafi verið hægur af þessum sökum, og
hefur Adenauer sætt harðri gagmiýni
fyrir tregðu sina til að víkja fyrrverandi
Framhald á bls. 14.
10. tbl. 1965.
LESBÓK MORGUNBLAÐSIN S 13