Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1965, Blaðsíða 1

hésta. Héldu fyrst að Réykjum í ölf-
usi og skoðuðu lmeri, þaðan beinustu
leið að Nœfurholti og gengu á Héklu
í lélegu veðri. 1 bakaleið komu þeir að
Skálholti og Geysi. Til Reykjavíkur
komu þeir aftur 19. ágúst.
Á meðan á þessari ferð stóð höfðu
skipverjar hlaðið lj feta háa vörðu í
Örfirisey og fest þar á eirplötu rneð
nöfnum leiðangursmanna. Plötu þess-
ari var stolið 1803, og náðist þjófur-
inn, en ekki veit ég um örlög plötunn-
ar.
Hér fer á eftir smákafli úr handriti
því, sem nú er í eigu dr. Jóns Vest-
dals og nýlega var sagt frá í Morgun-
blaðinu. Fjallar kaflinn um komuna
að Skálholti. Þá var Hannes Finnsson
biskup, en Finnur biskup nýlátinn.
Stanley greifi af Alterlev
á íslandi sumarið 1789
áhrif frá Bessastaðamönnum. En að
lokum munar litlu, að hann lendi í
handálögmáli við danskan fálkafang-
ara í Reykjavík, er hann lýsir and-
styggð sinni á stjórn Dana á íslandi.
— „Verzlun þessa vesœla lands er ein-
okuð og seld í hendur félagi, sem sjálf-
ur kóngurinn á hlut að, og þetia er
slikur rœningjaháttur gegn fátækustu
þjóð jarðarinnar, að sjálfur Job mundi
verða fokvondur. Bernsdorf greifi hef-
ur unnið sér stórsóma með því að gefa
verzlunina frjálsa öllum dönskum þegn
um. Blessaður sé hann fyrir það, sem
hann hefur gert. fyrir Islendinga, er
hann létti af þeim hinni verstu teg-
und harðstjórnar. Fœri betur, að það
endurvekti þœr tíðir, er íslendingar
voru vissulega allt önnur manngerð
en hinir úrkynjuðu niðjar þeirra, sem
nú Uf<a“.
Þetta hlýtur að vera bergmál af
orðrœðum þeirra Stefánsunga, sem
voru alltíöir gestir á skipsfjöl í Reykja
vik. — IJest sinn kallar Baine jaf'nan
Innrahólm end.a var hann þaðan.
Handritið ■ getur varla verið skrifað
á ferðalaginu, og œtla ég það muni
hreinskrifað af öðrum en Baine sjálf-
um. Viða eru eyður fyrir einst.ök orð
og einku.m nöfn. Sums staðar hefur
verið fyllt í þær eyður með mjög
grannri og ógreinilegri rithönd.
Hvað sem annars má um Baine
Jón Eyþórsson skrifaði
formála og þýddi
kafía um heimsókn
í Skálholt
Sk.ip þeirra hét John of Leith. 150
lestir a.ð stœrð, búið 6 tveggja punda
fallbyssum. Leiðangurinn var gerður
ti þess að afla kunnáttu í náttúrufrœði
og siglingum. Fararstjóri og eigandi
skipsins var Jolm Thomas Stanley, en
skipsherra Jolm Pierie lautinant í
brezka flotanum.
Aðrir leiðangursmenn voru m.a.
Wright grasafrœðingur, Baine land-
mœlingamaður og teiknaði, Benner
(frá Santa Cruz á Indíaeyjuni DanaJ,
Crawford og Colden. Allt voru þetta
„gentlemen“, en fátt veit ég að greina
um störf þeirra eða lœrdóm. John
Sanley mun hafa verið helsti jarð-
frœðingur í hópnum, og það œtla ég
að hann og Wright hafi verið röskv-
astir.
Þeir félagar komu skipi sínu x Hafn-
arfjörð og dvöldust þar um kríð, kynnt
xist Lewetzow stiptamtmanni og Ólafi
Stephensen amtmaxmi. Þá liéldu þeir
til Reykjavíkur og sigldu þaðan vest-
ur að Arnarstapa. Gengu á Snœfells-
jöku.l, en aðeins Stanley og Wright
þorðxi upp á hœsta tindinn. Á meöaxi
mœldi Baine hœð jökulsxns rneö horna-
mœlingutn og fékk liœðina j567 fet
og þrir fylgdarxnexm íslenzkir með 23
eða 1393 m x stað ljj6, sem nú er tal-
xÖ.
Þ. 29. jx'dí lögðxi þexr xxpp frá Reykja-
vík austxir að Heklu, 9 leiðangursmenn
Handritið er dagbók mr. Baines og
fjallar að langxnestu leyti um daglegar
gerðir og heilsufar þessa „gentlemans"'.
Hún lýsxr liöfxmdi sínum xnœtavel, en
áhugi hans og skilningur á umhverfinu
er bœði takmarkaður og þröngsýnxi.
Hvergi hefur hann séð eins Ijótt og
rœfilslegt, fólk og á Islandi. fsendingar
erxi dýrseldir á hestlán, jafnvel axtr-
arnxr, sem þeir félagar greiða fyrir
mjólk á bœjxmum eru taldir eftir. En
það er Stanley, sem borgar.
Þrátt fyrir allt breytist viðhorf
Baines ta.hsvert í ferðinni austur. 1
fyrstu ber liann lof á Dani
fyrir hixía miklu stjórxiaxáiœtti
þeirra á íslandi. Þaö eru
scgja., mun haxm hafa veriö vel hæfur
mœlixigamaðxir og góður teiknari.
F órum yfir Hvítá á ferju um 'mílu
vegar suður af Skálholti. Hestarnir vom
sundlagðir. Svo lentum við í ótætis
mýri, og fylgdarmaðurinn gat ekki fund
ið vað á djúpum læk, sem rennur í gegp
um engjarnar frá Skálholti. Hann flæikt-
isí með okkur Wright langt úr leið, og
hestarnir lágu hvað eftir annað í keld-
unum. Mi.g langaði að lumbra á náung-
anum, við sárbölvuðum honum,
en sem betur fór, skildi hann ekki
baun aí því, sem við sögðum, svo að það
kom vist ekki meira við hann en okk-
ur sjálfa. Lotks komu tveir af staðar-
Framhald á bls. 4.